تاریخ یزد (آیتی)

تاریخ یزد(آیتی، عبدالحسین)
پدیدآوران	آیتی، عبدالحسین (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	مشتمل بر سه بخش (قبل از اسلام) هزاره نخست اسلامی از صفویه تا این دوره که دوره شاهنشاهی پهلوی نخست است ** کتاب تاریخ یزد
ناشر	گلبهار
مکان نشر	ایران - یزد
سال نشر	1317ش
چاپ	1
موضوع	یزد - تاریخ - یزد -- آثار باستانی - یزد - سرگذشت‌نامه - یزد -- شاهان و فرمان‌روایان
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‭DSR ۲۱۲۹‬ ‭/آ۹ی۴ ۱۳۱۷‬
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاریخ یزد، اثر عبدالحسین تفتی یزدی (معروف به آیتی)، (۱۲۸۸ـ ۱۳۷۱ق/۱۲۵۰- ۱۳۳۱ش)، نویسنده و مورخ است. موضوع کلی کتاب، تاریخ شهر یزد از دوران پیش از اسلام و بنیان‌گذاری شهر تا دوره پهلوی ادامه می‌یابد.

انگیزه نگارش

نویسنده انگیزه نگارش کتاب خود را فرمان رضاشاه در گسترش پایه‌های دانش، عنوان نموده است.

ساختار

کتاب مشتمل بر یک سرآغاز (مقدمه) و سه بخش اصلی (باب) است که هر بخش بر چهار بند استقرار یافت و به ترتیب دوره‌های قبل از اسلام، دوران نهضت اسلامی و رویدادهای تا دوره پهلوی را شامل می‌شود.

سبک نگارش

نویسنده بر استفاده از منابع متعدد، شامل کتب و رسائل، و همچنین مشاهدات خود و روایات شفاهی معتبر تأکید دارد.

سبک نگارش شامل نقد روش‌های سنتی تاریخ‌نگاری است؛ به‌طوری‌که نویسنده به دنبال تدوین کتابی متقن و علمی بوده که خالی از افسانه و اغلاط رایج در آثار پیشین باشد.

در شرح محتوا، نویسنده به ارائهٔ جزئیات بناهای تاریخی، وقایع مربوط به ساخت مساجد، مدارس و قنوات همراه با ذکر اسامی و تاریخ مرتبط، توجه ویژه‌ای نشان داده است.

گزارش محتوا

کتاب با اشاره به سبب تألیف آن و سپس، تبیین ماهیت و فواید علم تاریخ و تقسیم آن به تاریخ طبیعی، اجتماعی (مدنی) و تاریخ اجتماعی به تاریخ عمومی و خصوصی و مباحثی همچون تاریخ ایران، مبدأ تاریخ و تاریخ یزد آغاز می‌شود.

بخش نخست (قبل از اسلام): در این بخش، تاریخ یزد قبل از اسلام، شامل رویدادهای مربوط به بنیان شهر توسط اسکندر و سلسله‌های پادشاهی قبل از ظهور اسلام تشریح می‌گردد. در این بخش به جغرافیای منطقه‌ای یزد و بلوکات آن مانند توران پشت و اشکذر و همچنین وجه تسمیه شهر پرداخته می‌شود.

بخش دوم (در صدر اسلام و دوران فتوحات): این قسمت به تاریخ یزد از دورهٔ پس از هجرت تا ظهور اسلام و سپس حوادث قرن‌های اولیه هجری می‌پردازد. نبرد اعراب با ایرانیان و فتوحات صورت‌گرفته در یزد و سپس حکومت امرای مختلف اسلامی مانند عمرو بن مغیره و سعید بن عثمان و همچنین امرای اتابکان از جمله اتابک عزالدین لنگر و اتابک یوسف شاه، به‌تفصیل شرح داده شده است. همچنین، ساخت بناهای عام‌المنفعه و دینی در این دوره، شامل مساجد جامع، مدارس و خانقاه‌ها، همراه با بانیان و تاریخ تأسیس آن‌ها، ذکر شده است.

بخش سوم (تا دوره پهلوی): این بخش، تاریخ و حوادث یزد مربوط به بحبوحه اقتدار صفویه تا سلطنت پهلوی، در بازه زمانی تقریبا سیصد و پنجاه‌ساله را پوشش داده است. مطالب این بخش، شامل رویدادها و حوادث یزد در دوره‌های صفویه، قاجار، و وقایع منتهی به دوره پهلوی است. این بخش، تکمیل‌کننده تاریخ یزد است و تحولات یزد را تا زمان نگارش کتاب پوشش می‌دهد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.