شرح أبيات سيبوية: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ']]') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
[[نحاس، احمد بن محمد]] (نويسنده) | [[نحاس، احمد بن محمد]] (نويسنده) | ||
[[زاهد، زهیر غازی]] (محقق) | [[زاهد، زهیر غازی]] (محقق) | ||
[[سیبویه، عمرو بن عثمان]] ( نویسنده) | [[سیبویه، عمرو بن عثمان]] (نویسنده) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = عربی | | زبان = عربی | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
''' شرح أبيات سيبوية '''، از آثار ادیب، نحوی، واژهشناس و قرآنپژوه قرن چهارم هجرى قمری، [[نحاس، احمد بن محمد | ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل مرادی نحاس]] (متوفی ۳۳۸ق)، است که به توضیح ادبی (نحوی، صرفی و واژهشناختی) اشعاری میپردازد که ادیب و نحوى مشهور ایرانى و پیشواى مکتب نحوى بصره در قرن دوم هجری قمری، [[سیبویه، عمرو بن عثمان| عمرو بن عثمان بن قنبر]]، مشهور به [[سیبویه]] (140-180ق)، در اثر معروفش [[الكتاب]] به عنوان شاهد مثال برای قواعد نحوی آورده است. کتاب حاضر شرح گسسته (غیرمزجی) است یعنی شارح، نخست شاهد شعری را میآورد و بعد به شرح و توضیحات لازم میپردازد. [[غازی زاهد، زهیر | دکتر زهیر غازی زاهد]] این کتاب را تحقیق و تصحیح کرده است. | ''' شرح أبيات سيبوية'''، از آثار ادیب، نحوی، واژهشناس و قرآنپژوه قرن چهارم هجرى قمری، [[نحاس، احمد بن محمد |ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل مرادی نحاس]] (متوفی ۳۳۸ق)، است که به توضیح ادبی (نحوی، صرفی و واژهشناختی) اشعاری میپردازد که ادیب و نحوى مشهور ایرانى و پیشواى مکتب نحوى بصره در قرن دوم هجری قمری، [[سیبویه، عمرو بن عثمان| عمرو بن عثمان بن قنبر]]، مشهور به [[سیبویه]] (140-180ق)، در اثر معروفش [[الكتاب]] به عنوان شاهد مثال برای قواعد نحوی آورده است. کتاب حاضر شرح گسسته (غیرمزجی) است یعنی شارح، نخست شاهد شعری را میآورد و بعد به شرح و توضیحات لازم میپردازد. [[غازی زاهد، زهیر | دکتر زهیر غازی زاهد]] این کتاب را تحقیق و تصحیح کرده است. | ||
==هدف و روش== | ==هدف و روش== | ||
* [[نحاس، احمد بن محمد | ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل مرادی نحاس]] نوشته است: همه ابیات [[سیبویه، عمرو بن عثمان| سیبویه]] در [[الكتاب]]، که از [[خلیل بن احمد]] و [[ابوهمرو بن علاء]] و [[یونس بن حبیب]] و [[ابوالخطاب اخفش]] و دیگران جمع کرده، 1050 بیت است و از آن، 50 بیتش معروف نیست. و من در شرح معانی این ابیات و حلّ مشکلاتش روش ایجاز را در پیش میگیرم و البته از بیان مسائل مهمّ إعرابی کوتاهی نخواهم کرد و آن را به ابوابی تقسیم میکنم تا چینشی آشنا به خود بگیرد و فهمش آسان شود. <ref> مقدمه نویسنده، ص28. </ref> | * [[نحاس، احمد بن محمد | ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل مرادی نحاس]] نوشته است: همه ابیات [[سیبویه، عمرو بن عثمان| سیبویه]] در [[الكتاب]]، که از [[خلیل بن احمد]] و [[ابوهمرو بن علاء]] و [[یونس بن حبیب]] و [[ابوالخطاب اخفش]] و دیگران جمع کرده، 1050 بیت است و از آن، 50 بیتش معروف نیست. و من در شرح معانی این ابیات و حلّ مشکلاتش روش ایجاز را در پیش میگیرم و البته از بیان مسائل مهمّ إعرابی کوتاهی نخواهم کرد و آن را به ابوابی تقسیم میکنم تا چینشی آشنا به خود بگیرد و فهمش آسان شود. <ref> مقدمه نویسنده، ص28. </ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
* قال الأخطل: ٦٤٩ - {{شعر}} كَذَبَتْكَ عَيْنُكَ أَمْ رَأَيْتَ بِوَاسِطٍ غَلَسَ الظَّلامِ مِنَ الرَّبَابِ خَيَالا؟ {{پایان شعر}} قال كذبتك عينك أخبر متيقناً ثم بدا له فاستأنف فقال أم رأيت ومعناه بل رأيت. و قال آخر: ٦٥٠ - {{شعر}} أَلَيْسَ أبِي بِالنَّصْرِ أَمْ لَيْسَ وَالِدِي بِكُلِّ نَجِيبٍ مِنْ خُزَاعَةَ أَزْهَرَا؟ {{پایان شعر}} استفهم فقال: أليس أبي ثم بدا له أن يضرب عن الكلام الأول، فقال أم والدي. <ref> متن کتاب، ص175. </ref> | * قال الأخطل: ٦٤٩ - {{شعر}} كَذَبَتْكَ عَيْنُكَ أَمْ رَأَيْتَ بِوَاسِطٍ غَلَسَ الظَّلامِ مِنَ الرَّبَابِ خَيَالا؟ {{پایان شعر}} قال كذبتك عينك أخبر متيقناً ثم بدا له فاستأنف فقال أم رأيت ومعناه بل رأيت. و قال آخر: ٦٥٠ - {{شعر}} أَلَيْسَ أبِي بِالنَّصْرِ أَمْ لَيْسَ وَالِدِي بِكُلِّ نَجِيبٍ مِنْ خُزَاعَةَ أَزْهَرَا؟ {{پایان شعر}} استفهم فقال: أليس أبي ثم بدا له أن يضرب عن الكلام الأول، فقال أم والدي. <ref> متن کتاب، ص175. </ref> | ||
ترجمه: | ترجمه: | ||
اخطل گفته است: ۶۴۹ - چشمت به تو دروغ گفت، یا در واسط، در تاریکی شب، از رباب خیالی دیدی؟ نحاس گوید: شاعر با این جمله که «چشمت به تو دروغ گفت»، با یقین خبر داد، سپس برایش مطلبی دیگر آشکار شد پس کلام را از سر گرفت و گفت: «أَمْ رأیت» (یا دیدی؟) و معنایش این است: «بل رأیت» (بلکه دیدی). | اخطل گفته است: ۶۴۹ - چشمت به تو دروغ گفت، یا در واسط، در تاریکی شب، از رباب خیالی دیدی؟ نحاس گوید: شاعر با این جمله که «چشمت به تو دروغ گفت»، با یقین خبر داد، سپس برایش مطلبی دیگر آشکار شد پس کلام را از سر گرفت و گفت: «أَمْ رأیت» (یا دیدی؟) و معنایش این است: «بل رأیت» (بلکه دیدی). | ||
و دیگری گفته است: 60- آیا پدرم نصر نیست؟، یا پدرم از میان هر نجیبزادهای از قبیله خزاعه، درخشندهتر نیست؟ شاعر با استفهام پرسید و گفت: «ألیس أبی» (آیا پدرم نصر نیست؟)، سپس برایش آشکار شد که از سخن اول خود صرف نظر کند، پس گفت: «أم والدی» یا پدرم از میان هر نجیبزادهای از قبیله خزاعه، درخشندهتر نیست؟ | و دیگری گفته است: 60- آیا پدرم نصر نیست؟، یا پدرم از میان هر نجیبزادهای از قبیله خزاعه، درخشندهتر نیست؟ شاعر با استفهام پرسید و گفت: «ألیس أبی» (آیا پدرم نصر نیست؟)، سپس برایش آشکار شد که از سخن اول خود صرف نظر کند، پس گفت: «أم والدی» یا پدرم از میان هر نجیبزادهای از قبیله خزاعه، درخشندهتر نیست؟ | ||
| خط ۴۹: | خط ۵۱: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 آبان 1404]] | |||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ مرداد 1404 توسط محمد خردمند]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ مرداد 1404 توسط محمد خردمند]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۰:۰۳
شرح أبيات سيبوية، از آثار ادیب، نحوی، واژهشناس و قرآنپژوه قرن چهارم هجرى قمری، ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل مرادی نحاس (متوفی ۳۳۸ق)، است که به توضیح ادبی (نحوی، صرفی و واژهشناختی) اشعاری میپردازد که ادیب و نحوى مشهور ایرانى و پیشواى مکتب نحوى بصره در قرن دوم هجری قمری، عمرو بن عثمان بن قنبر، مشهور به سیبویه (140-180ق)، در اثر معروفش الكتاب به عنوان شاهد مثال برای قواعد نحوی آورده است. کتاب حاضر شرح گسسته (غیرمزجی) است یعنی شارح، نخست شاهد شعری را میآورد و بعد به شرح و توضیحات لازم میپردازد. دکتر زهیر غازی زاهد این کتاب را تحقیق و تصحیح کرده است.
| شرح أبيات سيبوية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نحاس، احمد بن محمد (نويسنده)
زاهد، زهیر غازی (محقق) سیبویه، عمرو بن عثمان (نویسنده) |
| ناشر | عالم الکتب ** مکتبة النهضة العربية |
| مکان نشر | [بی جا] - [بی جا] ** لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1406ق - 1986م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /س9 ک20238 6151 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل مرادی نحاس نوشته است: همه ابیات سیبویه در الكتاب، که از خلیل بن احمد و ابوهمرو بن علاء و یونس بن حبیب و ابوالخطاب اخفش و دیگران جمع کرده، 1050 بیت است و از آن، 50 بیتش معروف نیست. و من در شرح معانی این ابیات و حلّ مشکلاتش روش ایجاز را در پیش میگیرم و البته از بیان مسائل مهمّ إعرابی کوتاهی نخواهم کرد و آن را به ابوابی تقسیم میکنم تا چینشی آشنا به خود بگیرد و فهمش آسان شود. [۱]
- دکتر زهیر غازی زاهد تأکید کرده است: این اثر، نسخهای مختصر از کتاب نحاس است و شامل همه ابیات الكتاب نیست و همچنین حدود 70 بیت از آن نیز در الكتاب ذکر نشده است و به نظر میرسد از مواردی است که خود نحاس برای توضیح مطالب به آن استشهاد کرده است. [۲]
ساختار و محتوا
- در این اثر درباره تعداد 743 بیت توضیحاتی آمده است. ابوجعفر احمد بن محمد بن اسماعیل مرادی نحاس، ابیات مورد استشهاد سیبویه را بر اساس ابواب نحوی دستهبندی کرده و به شرح و تحلیل آنها پرداخته است. این کتاب شامل ۹۴ باب است که با «باب ما حذف منه اضطراراً لتصحیح الوزن وإقامة القافیة» (باب آنچه به ضرورت برای تصحیح وزن و قافیه حذف شده) آغاز میشود و با «باب التصریف والإدغام» (باب تصریف و ادغام) به پایان میرسد.
نمونه مباحث
- باب «ام» منقطعه به معنای بل:
- قال الأخطل: ٦٤٩ - كَذَبَتْكَ عَيْنُكَ أَمْ رَأَيْتَ بِوَاسِطٍ غَلَسَ الظَّلامِ مِنَ الرَّبَابِ خَيَالا؟
قال كذبتك عينك أخبر متيقناً ثم بدا له فاستأنف فقال أم رأيت ومعناه بل رأيت. و قال آخر: ٦٥٠ - أَلَيْسَ أبِي بِالنَّصْرِ أَمْ لَيْسَ وَالِدِي بِكُلِّ نَجِيبٍ مِنْ خُزَاعَةَ أَزْهَرَا؟
استفهم فقال: أليس أبي ثم بدا له أن يضرب عن الكلام الأول، فقال أم والدي. [۳]
ترجمه:
اخطل گفته است: ۶۴۹ - چشمت به تو دروغ گفت، یا در واسط، در تاریکی شب، از رباب خیالی دیدی؟ نحاس گوید: شاعر با این جمله که «چشمت به تو دروغ گفت»، با یقین خبر داد، سپس برایش مطلبی دیگر آشکار شد پس کلام را از سر گرفت و گفت: «أَمْ رأیت» (یا دیدی؟) و معنایش این است: «بل رأیت» (بلکه دیدی).
و دیگری گفته است: 60- آیا پدرم نصر نیست؟، یا پدرم از میان هر نجیبزادهای از قبیله خزاعه، درخشندهتر نیست؟ شاعر با استفهام پرسید و گفت: «ألیس أبی» (آیا پدرم نصر نیست؟)، سپس برایش آشکار شد که از سخن اول خود صرف نظر کند، پس گفت: «أم والدی» یا پدرم از میان هر نجیبزادهای از قبیله خزاعه، درخشندهتر نیست؟
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.