معنا و منزلت عقل در کلام امامیه: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '( ' به '(') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'اهل بیت ' به 'اهلبیت ') |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[رضایی، محمدجعفر]] (نويسنده) | [[رضایی، محمدجعفر]] (نويسنده) | ||
[[پژوهشگاه قرآن و حدیث. پژوهشکده کلام | [[پژوهشگاه قرآن و حدیث. پژوهشکده کلام اهلبیت علیهمالسلام]] (سایر) | ||
[[وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. پژوهشگاه قرآن و حدیث]] (سایر) | [[وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. پژوهشگاه قرآن و حدیث]] (سایر) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = فارسی | | زبان = فارسی | ||
| کد کنگره = | | کد کنگره =BP ۲۱۱/۵ر۶م۶ | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''معنا و منزلت عقل در کلام امامیه'''، از آثار پژوهشگر معاصر، [[رضایی، محمدجعفر| محمدجعفر رضایی]] (متولد 1361ش) تعریف و جایگاه خِرَد در دانش کلام شیعه و تطور و تکامل آن را تا قرن پنجم هجری قمری تبیین میکند و به طور خاص، به تحلیل رابطه بین عقل، وحی و استدلال کلامی در نزد متکلمان شیعی مانند [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] میپردازد تا تفاوتهای معنا و موقعیت عقل در دیدگاه معتزله و شیعه آشکار گردد. | '''معنا و منزلت عقل در کلام امامیه'''، از آثار پژوهشگر معاصر، [[رضایی، محمدجعفر| محمدجعفر رضایی]] (متولد 1361ش) تعریف و جایگاه خِرَد در دانش کلام شیعه و تطور و تکامل آن را تا قرن پنجم هجری قمری تبیین میکند و به طور خاص، به تحلیل رابطه بین عقل، وحی و استدلال کلامی در نزد متکلمان شیعی مانند [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] و [[سید مرتضی، علی بن حسین|سید مرتضی]] میپردازد تا تفاوتهای معنا و موقعیت عقل در دیدگاه معتزله و شیعه آشکار گردد. | ||
==هدف و روش== | ==هدف و روش== | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
#«ظهور متکلمان و تأثیر آن در عقلگرایی امامیه (سده دوم هجری)»: دیدگاههای محدثان و متکلمان، مدارس فکری کوفه درباره هستیشناسی و معرفتشناسی عقل را بررسی میکند. | #«ظهور متکلمان و تأثیر آن در عقلگرایی امامیه (سده دوم هجری)»: دیدگاههای محدثان و متکلمان، مدارس فکری کوفه درباره هستیشناسی و معرفتشناسی عقل را بررسی میکند. | ||
#«خیزش نوین کلام امامیه در سده چهارم و تعامل عقلگرایی امامیه و معتزله»: به بررسی عقل در اندیشه معتزله، نظریه معرفت اکتسابی و عقلگرایی معتزله، سرآغاز عقلگرایی اعتزالی در امامیه و نخستین مواجههها با عقلگرایی اعتزالی میپردازد. | #«خیزش نوین کلام امامیه در سده چهارم و تعامل عقلگرایی امامیه و معتزله»: به بررسی عقل در اندیشه معتزله، نظریه معرفت اکتسابی و عقلگرایی معتزله، سرآغاز عقلگرایی اعتزالی در امامیه و نخستین مواجههها با عقلگرایی اعتزالی میپردازد. | ||
==نمونه مباحث== | ==نمونه مباحث== | ||
** ... مدرسۀ كلامى بغداد با پذيرش نظريۀ اكتسابىبودن معرفت و ردّ معرفت اضطرارى گام نخست را به سمت عقلگرايى معتزله برداشت. از نظر آنان معرفت، نتيجه و مولود استدلال عقلى انسان است و معارف اساسى دين نيز بايد از طريق عقل حاصل شود. دراينميان بسيارى از متكلمان نوظهور اماميه و همچنين [[شيخ مفيد]] و [[كراجكى]] عقل انسان را در كسب معرفت نيازمند راهنمايى و «تنبيه» وحى مىدانستند و معتقد بودند عقل انسان بهخودىخود نمىتواند معارف دينى را كسب كند. گفته شد اين نيازمندى از نوع «تنبيه به شيوه و كيفيت استدلال» است و نه «تعليم و آموزش».... <ref> متن کتاب، ص272. </ref> | ** ... مدرسۀ كلامى بغداد با پذيرش نظريۀ اكتسابىبودن معرفت و ردّ معرفت اضطرارى گام نخست را به سمت عقلگرايى معتزله برداشت. از نظر آنان معرفت، نتيجه و مولود استدلال عقلى انسان است و معارف اساسى دين نيز بايد از طريق عقل حاصل شود. دراينميان بسيارى از متكلمان نوظهور اماميه و همچنين [[مفید، محمد بن محمد|شيخ مفيد]] و [[کراجکی، محمد بن علی|كراجكى]] عقل انسان را در كسب معرفت نيازمند راهنمايى و «تنبيه» وحى مىدانستند و معتقد بودند عقل انسان بهخودىخود نمىتواند معارف دينى را كسب كند. گفته شد اين نيازمندى از نوع «تنبيه به شيوه و كيفيت استدلال» است و نه «تعليم و آموزش».... <ref> متن کتاب، ص272. </ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۳: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:کلام و عقاید]] | ||
[[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 آبان 1404]] | |||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ شهریور 1404 توسط محمد خردمند]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ شهریور 1404 توسط محمد خردمند]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۰۸
معنا و منزلت عقل در کلام امامیه، از آثار پژوهشگر معاصر، محمدجعفر رضایی (متولد 1361ش) تعریف و جایگاه خِرَد در دانش کلام شیعه و تطور و تکامل آن را تا قرن پنجم هجری قمری تبیین میکند و به طور خاص، به تحلیل رابطه بین عقل، وحی و استدلال کلامی در نزد متکلمان شیعی مانند شیخ مفید و سید مرتضی میپردازد تا تفاوتهای معنا و موقعیت عقل در دیدگاه معتزله و شیعه آشکار گردد.
| معنا و منزلت عقل در کلام امامیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رضایی، محمدجعفر (نويسنده)
پژوهشگاه قرآن و حدیث. پژوهشکده کلام اهلبیت علیهمالسلام (سایر) وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. پژوهشگاه قرآن و حدیث (سایر) |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث. سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1396ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۲۱۱/۵ر۶م۶ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- محمدجعفر رضایی با تأکید بر آنکه اين پژوهش به ديدگاه اماميه دربارۀ عقل در پنج سدۀ نخست با توجه به شكلگيرى متكلمان در اواخر سدۀ نخست و نخستين تعاملات و تأثير و تأثرات اماميه و معتزله در اواخر سدۀ سوم، خواهد پرداخت، افزوده است:
- چون مباحث مطرح شده دربارۀ عقل را مىتوان در دو حوزۀ وجودشناسى و معرفتشناسى دستهبندى كرد، ديدگاههاى مطرح در اين دو حوزه بررسى خواهد شد.
- در اين پژوهش رويكردى تاريخ كلامى خواهيم داشت و به بررسى تحولات انديشۀ اماميه در مسئلۀ عقل در پنج سدۀ نخست خواهيم پرداخت. برخلاف آثار كلامى كه به اجتهاد و استنباط در يك موضوع مىپردازند و مسئله و فرضيه آنها كلامى است، در اين اثر به تحليل و بررسى تحول انديشۀ اماميه در مسئلۀ عقل در پنج سدۀ نخست خواهيم پرداخت و مسئله و فرضيه ما نيز تاريخ كلامى خواهد بود. [۱]
ساختار و محتوا
- این اثر از 4 فصل به ترتیب ذیل تشکیل شده است:
- «کلیات و مفاهیم»: به تعریف مفاهیم «تطور»، «معنا و جایگاه عقل» و «کلام» میپردازد و ادوار تاریخی سهگانه کلام شیعه و مدارس چهارگانه آنان در مدینه، کوفه، قم و بغداد را در 5 قرن اول اسلام معرفی میکند.
- «ريشهها و سرچشمههاى عقلانيت شيعى (از آغاز تا پايان سدۀ نخست)»: نقش قرآن و متون اولیه اسلامی در شکلگیری عقلانیت شیعی و ابعاد مختلف عقل (معرفتی، نظری، اخلاقی، عملی) را بیان میکند.
- «ظهور متکلمان و تأثیر آن در عقلگرایی امامیه (سده دوم هجری)»: دیدگاههای محدثان و متکلمان، مدارس فکری کوفه درباره هستیشناسی و معرفتشناسی عقل را بررسی میکند.
- «خیزش نوین کلام امامیه در سده چهارم و تعامل عقلگرایی امامیه و معتزله»: به بررسی عقل در اندیشه معتزله، نظریه معرفت اکتسابی و عقلگرایی معتزله، سرآغاز عقلگرایی اعتزالی در امامیه و نخستین مواجههها با عقلگرایی اعتزالی میپردازد.
نمونه مباحث
- ... مدرسۀ كلامى بغداد با پذيرش نظريۀ اكتسابىبودن معرفت و ردّ معرفت اضطرارى گام نخست را به سمت عقلگرايى معتزله برداشت. از نظر آنان معرفت، نتيجه و مولود استدلال عقلى انسان است و معارف اساسى دين نيز بايد از طريق عقل حاصل شود. دراينميان بسيارى از متكلمان نوظهور اماميه و همچنين شيخ مفيد و كراجكى عقل انسان را در كسب معرفت نيازمند راهنمايى و «تنبيه» وحى مىدانستند و معتقد بودند عقل انسان بهخودىخود نمىتواند معارف دينى را كسب كند. گفته شد اين نيازمندى از نوع «تنبيه به شيوه و كيفيت استدلال» است و نه «تعليم و آموزش».... [۲]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.