ديوان أبيالأسود الدؤلي: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (Hbaghizadeh صفحهٔ ديوان أبي الأسود الدؤلي را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به ديوان أبيالأسود الدؤلي منتقل کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ']]') |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| پدیدآورندگان | | پدیدآورندگان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ | [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو]] (نويسنده) | ||
[[سکری، حسن بن حسین ]] (سایر) | [[سکری، حسن بن حسین]] (سایر) | ||
[[آل یاسین، محمد حسن]] (مصحح) | [[آل یاسین، محمد حسن]] (مصحح) | ||
|زبان | |زبان | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''ديوان أبيالأسود الدؤلي'''، مجموعه اشعار [[ابوالاسود دئلی]] (متوفی 69ق)، ادیب و شاعر برجسته عصر صدر اسلام، به روایت ابوسعید حسن سکری (متوفی 290ق) است که با تحقیق گسترده، جامع و قابل توجه محمد حسن آل یاسین (معاصر) به چاپ رسیده است. | '''ديوان أبيالأسود الدؤلي'''، مجموعه اشعار [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود دئلی]] (متوفی 69ق)، ادیب و شاعر برجسته عصر صدر اسلام، به روایت [[سکری، حسن بن حسین|ابوسعید حسن سکری]] (متوفی 290ق) است که با تحقیق گسترده، جامع و قابل توجه [[آل یاسین، محمد حسن|محمدحسن آل یاسین]] (معاصر) به چاپ رسیده است. | ||
==ساختار و محتوا== | ==ساختار و محتوا== | ||
این کتاب، شامل مقدمهای از محقق و پنج بخش اصلی است: | این کتاب، شامل مقدمهای از محقق و پنج بخش اصلی است: | ||
* مقدمه محقق: در این مقدمه، محقق به بررسی زندگی، شخصیت و جایگاه ابوالاسود در ادبیات عربی و علم نحو پرداخته است. وی خاطرنشان کرده است که مطالب مربوط به ابوالاسود | * مقدمه محقق: در این مقدمه، محقق به بررسی زندگی، شخصیت و جایگاه [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود]] در ادبیات عربی و علم نحو پرداخته است. وی خاطرنشان کرده است که مطالب مربوط به [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود دئلی]]، اعم از زندگینامه و اشعار او، در منابع مختلف ادبی، لغوی، تاریخی و حتی کتب حکایات و قصص، بسیار گسترده و پرحجم است، اما این اطلاعات غالباً بهصورت پراکنده و نامنظم ارائه شدهاند؛ ازاینرو، انگیزه نگارش این تحقیق، گردآوری، تنظیم و ارائه منظم این مطالب بهصورتی جامع بوده تا حق مطلب درباره این شخصیت بزرگ و آثار او ادا شود<ref>ر.ک: مقدمه، ص9-10</ref>. | ||
* بخش اول، به شعر ابوالاسود به روایت و شرح ابوسعید سکّری (متوفی 275ق) اختصاص دارد: این بخش، متن اشعار را همان گونه که سکّری روایت و شرح کرده، ارائه میدهد و شامل شرح واژگان، نکات دستوری و روایات مرتبط با هر بیت است. محقق در این بخش بهتفصیل به بررسی کار سکّری در گردآوری و تنظیم دیوان پرداخته است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص35-184</ref>. | * بخش اول، به شعر [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود]] به روایت و شرح [[سکری، حسن بن حسین|ابوسعید سکّری]] (متوفی 275ق) اختصاص دارد: این بخش، متن اشعار را همان گونه که [[سکری، حسن بن حسین|سکّری]] روایت و شرح کرده، ارائه میدهد و شامل شرح واژگان، نکات دستوری و روایات مرتبط با هر بیت است. محقق در این بخش بهتفصیل به بررسی کار [[سکری، حسن بن حسین|سکّری]] در گردآوری و تنظیم دیوان پرداخته است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص35-184</ref>. | ||
* بخش دوم: این بخش، به ردیابی و مستندسازی اشعار ابوالاسود در منابع و مراجع مختلف علوم عربی اختصاص دارد. در این بخش، نشان داده میشود که هریک از ابیات دیوان در کدامیک از کتب ادبی (همچون: | * بخش دوم: این بخش، به ردیابی و مستندسازی اشعار ابوالاسود در منابع و مراجع مختلف علوم عربی اختصاص دارد. در این بخش، نشان داده میشود که هریک از ابیات دیوان در کدامیک از کتب ادبی (همچون: [[الأغاني]]، [[العمدة في صناعة الشعر و نقده|العمدة]]، البيان والتبيين)، لغوی (همچون: معاجم مختلف)، نحوی (همچون: کتاب سیبویه)، تاریخی و شروح دیگر، ذکر شده و مورد استشهاد قرار گرفته است. این بخش، اهمیت استنادی اشعار را نشان میدهد<ref>ر.ک: همان، ص185-219</ref>. | ||
* بخش سوم: این بخش، اشعار ابوالاسود را بر اساس روایت و شرح ابوالفتح عثمان بن جنّی (متوفی ٣٩٢ق) ارائه میدهد. ابن جنّی نیز از راویان و شارحان مهم دیوان ابوالاسود است و روایت و شرح او در این بخش گنجانده شده تا امکان مقایسه با روایت سکّری فراهم شود<ref>ر.ک: همان، ص221-319</ref>. | * بخش سوم: این بخش، اشعار [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود]] را بر اساس روایت و شرح [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابوالفتح عثمان بن جنّی]] (متوفی ٣٩٢ق) ارائه میدهد. [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابن جنّی]] نیز از راویان و شارحان مهم دیوان ابوالاسود است و روایت و شرح او در این بخش گنجانده شده تا امکان مقایسه با روایت سکّری فراهم شود<ref>ر.ک: همان، ص221-319</ref>. | ||
* بخش چهارم: این بخش، شامل اشعاری است که به ابوالاسود نسبت داده شده، اما در دو روایت اصلی دیوان (سکّری و ابن جنّی) گنجانده نشدهاند. این بخش، به دو قسم تقسیم شده است: قسم اول، شامل اشعاری است که انتساب آنها به ابوالاسود ثابت و قطعی است<ref>ر.ک: همان، ص323-378</ref> و قسم دوم، شامل اشعار مشکوک النّسبه است که ممکن است به شاعران دیگر نیز نسبت داده شده باشند<ref>ر.ک: همان، ص379-409</ref>. این تفکیک به محقق کمک میکند تا مرز میان اشعار قطعی و مشکوک را روشن کند. | * بخش چهارم: این بخش، شامل اشعاری است که به [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود]] نسبت داده شده، اما در دو روایت اصلی دیوان ([[سکری، حسن بن حسین|سکّری]] و [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابن جنّی]]) گنجانده نشدهاند. این بخش، به دو قسم تقسیم شده است: قسم اول، شامل اشعاری است که انتساب آنها به [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود]] ثابت و قطعی است<ref>ر.ک: همان، ص323-378</ref> و قسم دوم، شامل اشعار مشکوک النّسبه است که ممکن است به شاعران دیگر نیز نسبت داده شده باشند<ref>ر.ک: همان، ص379-409</ref>. این تفکیک به محقق کمک میکند تا مرز میان اشعار قطعی و مشکوک را روشن کند. | ||
* بخش پنجم: این بخش، سه پیوست را در بر میگیرد به شرح زیر: | * بخش پنجم: این بخش، سه پیوست را در بر میگیرد به شرح زیر: | ||
# مابقی اشعار ابوالاسود به نقل از اصمعی (متوفی مابین 210-217ق)<ref>ر.ک: همان، ص413-418</ref>؛ | # مابقی اشعار ابوالاسود به نقل از [[اصمعی، عبدالملک بن قریب|اصمعی]] (متوفی مابین 210-217ق)<ref>ر.ک: همان، ص413-418</ref>؛ | ||
# اخبار ابوالاسود به روایت ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی بصری (متوفی بین 208-213ق)<ref>ر.ک: همان، ص419-426</ref>؛ | # اخبار ابوالاسود به روایت [[ابوعبیده، معمر بن مثنی|ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی بصری]] (متوفی بین 208-213ق)<ref>ر.ک: همان، ص419-426</ref>؛ | ||
# مابقی کتاب ابوالاسود دئلی تألیف مدائنی (متوفی 215/224ق)<ref>ر.ک: همان، 427-450</ref>. | # مابقی کتاب [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود دئلی]] تألیف مدائنی (متوفی 215/224ق)<ref>ر.ک: همان، 427-450</ref>. | ||
==سبک نگارش== | ==سبک نگارش== | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
==ویژگیها== | ==ویژگیها== | ||
این اثر در چند جنبه قابل توجه است: | این اثر در چند جنبه قابل توجه است: | ||
* ارائه یک گردآوری جامع و منظم از مطالب پراکنده مربوط به ابوالاسود دئلی و اشعار او؛ | * ارائه یک گردآوری جامع و منظم از مطالب پراکنده مربوط به [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود دئلی]] و اشعار او؛ | ||
* تلاش برای تنقیح و تصحیح انتقادی متن دیوان بر اساس نسخ خطی و روایات معتبر؛ | * تلاش برای تنقیح و تصحیح انتقادی متن دیوان بر اساس نسخ خطی و روایات معتبر؛ | ||
* معرفی جایگاه ابوالاسود نهتنها بهعنوان شاعر، بلکه بهعنوان شخصیتی کلیدی در وضع علم نحو. | * معرفی جایگاه [[ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو|ابوالاسود]] نهتنها بهعنوان شاعر، بلکه بهعنوان شخصیتی کلیدی در وضع علم نحو. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبانشناسی، زبان و ادبیات]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:زبان و ادبیات شرقی]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات عربی]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 تیر 1404]] | |||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ خرداد 1404 توسط سید محمد رضا موسوی]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ خرداد 1404 توسط سید محمد رضا موسوی]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ خرداد 1404 توسط محسن عزیزی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ خرداد 1404 توسط محسن عزیزی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۰۱
ديوان أبيالأسود الدؤلي، مجموعه اشعار ابوالاسود دئلی (متوفی 69ق)، ادیب و شاعر برجسته عصر صدر اسلام، به روایت ابوسعید حسن سکری (متوفی 290ق) است که با تحقیق گسترده، جامع و قابل توجه محمدحسن آل یاسین (معاصر) به چاپ رسیده است.
| ديوان أبي الأسود الدؤلي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوالأسود دوئلی، ظالم بن عمرو (نويسنده)
سکری، حسن بن حسین (سایر) آل یاسین، محمد حسن (مصحح) |
| ناشر | دار و مکتبة الهلال |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1418ق - 1998م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | شعر عربی - قرن 1ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1377 9د 3168 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار و محتوا
این کتاب، شامل مقدمهای از محقق و پنج بخش اصلی است:
- مقدمه محقق: در این مقدمه، محقق به بررسی زندگی، شخصیت و جایگاه ابوالاسود در ادبیات عربی و علم نحو پرداخته است. وی خاطرنشان کرده است که مطالب مربوط به ابوالاسود دئلی، اعم از زندگینامه و اشعار او، در منابع مختلف ادبی، لغوی، تاریخی و حتی کتب حکایات و قصص، بسیار گسترده و پرحجم است، اما این اطلاعات غالباً بهصورت پراکنده و نامنظم ارائه شدهاند؛ ازاینرو، انگیزه نگارش این تحقیق، گردآوری، تنظیم و ارائه منظم این مطالب بهصورتی جامع بوده تا حق مطلب درباره این شخصیت بزرگ و آثار او ادا شود[۱].
- بخش اول، به شعر ابوالاسود به روایت و شرح ابوسعید سکّری (متوفی 275ق) اختصاص دارد: این بخش، متن اشعار را همان گونه که سکّری روایت و شرح کرده، ارائه میدهد و شامل شرح واژگان، نکات دستوری و روایات مرتبط با هر بیت است. محقق در این بخش بهتفصیل به بررسی کار سکّری در گردآوری و تنظیم دیوان پرداخته است[۲].
- بخش دوم: این بخش، به ردیابی و مستندسازی اشعار ابوالاسود در منابع و مراجع مختلف علوم عربی اختصاص دارد. در این بخش، نشان داده میشود که هریک از ابیات دیوان در کدامیک از کتب ادبی (همچون: الأغاني، العمدة، البيان والتبيين)، لغوی (همچون: معاجم مختلف)، نحوی (همچون: کتاب سیبویه)، تاریخی و شروح دیگر، ذکر شده و مورد استشهاد قرار گرفته است. این بخش، اهمیت استنادی اشعار را نشان میدهد[۳].
- بخش سوم: این بخش، اشعار ابوالاسود را بر اساس روایت و شرح ابوالفتح عثمان بن جنّی (متوفی ٣٩٢ق) ارائه میدهد. ابن جنّی نیز از راویان و شارحان مهم دیوان ابوالاسود است و روایت و شرح او در این بخش گنجانده شده تا امکان مقایسه با روایت سکّری فراهم شود[۴].
- بخش چهارم: این بخش، شامل اشعاری است که به ابوالاسود نسبت داده شده، اما در دو روایت اصلی دیوان (سکّری و ابن جنّی) گنجانده نشدهاند. این بخش، به دو قسم تقسیم شده است: قسم اول، شامل اشعاری است که انتساب آنها به ابوالاسود ثابت و قطعی است[۵] و قسم دوم، شامل اشعار مشکوک النّسبه است که ممکن است به شاعران دیگر نیز نسبت داده شده باشند[۶]. این تفکیک به محقق کمک میکند تا مرز میان اشعار قطعی و مشکوک را روشن کند.
- بخش پنجم: این بخش، سه پیوست را در بر میگیرد به شرح زیر:
- مابقی اشعار ابوالاسود به نقل از اصمعی (متوفی مابین 210-217ق)[۷]؛
- اخبار ابوالاسود به روایت ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی بصری (متوفی بین 208-213ق)[۸]؛
- مابقی کتاب ابوالاسود دئلی تألیف مدائنی (متوفی 215/224ق)[۹].
سبک نگارش
سبک نگارش در این تحقیق بر پایه تحقیق انتقادی متن و ارائه شرح و تعلیقات بر اشعار بنا شده است. از ویژگیهای اصلی این شیوه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحریر اصل متن اشعار و تلاش برای ارائه صورت حقیقی و صحیح آنها؛
- ارائه شرح و تعلیق تفصیلی بر ابیات، با تأکید بر بسط در شرح و تفصیل در تعلیق؛
- تخریج گسترده اشعار در منابع و مراجع متعدد ادبی، لغوی، تاریخی و نحوی عربی؛
- استناد و ارجاع به روایات و شروح دیگران از دیوان، بهویژه روایات و شروح سکّری و ابن جنّی؛
- بررسی اصالت اشعار و تناسب آنها برای استشهاد در مباحث لغوی، نحوی و قرائات.
ویژگیها
این اثر در چند جنبه قابل توجه است:
- ارائه یک گردآوری جامع و منظم از مطالب پراکنده مربوط به ابوالاسود دئلی و اشعار او؛
- تلاش برای تنقیح و تصحیح انتقادی متن دیوان بر اساس نسخ خطی و روایات معتبر؛
- معرفی جایگاه ابوالاسود نهتنها بهعنوان شاعر، بلکه بهعنوان شخصیتی کلیدی در وضع علم نحو.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.