نقد الشعر

نقد الشعر، اثر ابوالفرج قدامة بن جعفر (حدود ٢٧٥-٣٣٧ق) در زمینه نقد شعر عربی است و به تعریف شعر، شرایط آن از نظر لفظ و معنی و همچنین عیوب و محسنات آن می‌پردازد.

نقد الشعر
پدیدآوران	قدامه بن جعفر (نويسنده) مصطفی، کمال (محقق)
ناشر	مکتبة الخانجي
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1357ش - 1398ق - 1978م
چاپ	3
موضوع	شعر عربی - تاریخ و نقد
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1357 7ن 3754 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه نگارش

ازآنجاکه در همه اقسام دانش شعر، جز یک قسم آن که عبارت است از «نقد شعر»، آثار مکتوب به‌اندازه کافی نوشته شده، ولی در قسم مزبور، کتابی تألیف نگردیده (درحالی‌‌که این قسم، سزاوارتر برای بررسی است)، لذا نویسنده صلاح چنان دیده که به‌اندازه وسع و توان خویش در این‌باره سخن بگوید.

ساختار

کتاب، دارای سه فصل است:

1. فصل اول: مباحث مقدماتی؛
2. فصل دوم: نعوت؛
3. فصل سوم: عیوب شعر.

محتوا

• دانش شعر، دارای اقسامی است، به شرح زیر:

1. دانش عروض و وزن شعر؛
2. دانش قوافی و مقاطع شعر؛
3. دانش غریب و لغت شعر؛
4. دانش معانی و مقصود شعر؛
5. دانش تمییز خوب و بد شعر (نقد شعر).

• مؤلف بنا به دلیلی که در «انگیزه نگارش» گفته شد، تنها قسم اخیر را مورد بحث قرار داده است.
• در فصل اول، از حد (تعریف) شعر، صناعت شعر، صفات شعر و معانی شعر سخن به میان آورده است.
• در فصل دوم، مباحث متعدد و متنوعی را درباره نعوت (صفاتی که سزاوار است واژه‌ها، قافیه‌ها، وز‌ن‌ها، معانی و... شعر دارا باشد) مطرح کرده است و از موضوعاتی همچون: نعت لفظ، نعت وزن، ترصیع، نعت مدح، نعت هجا، نعت ائتلاف لفظ و معنا و... بحث کرده است.
• در فصل سوم، از انواع عیوب شعر سخن گفته است.

نمونه مباحث

• حد شعر: بلیغ‌ترین و موجزترین و درعین‌حال دلالت‌کننده‌ترین تعریف شعر، عبارت است از: شعر، گفتاری است آهنگین، دارای قافیه و دال بر معنا.
• نعت لفظ: واژه‌های شعر می‌بایست نرم، تلفظ آنها آسان، به‌دور از ناهنجاری و دارای شکوه شیوایی باشند.
• اقواء: اقوا یکی از عیوب قافیه است و مقصود از آن این است که در یک قطعه شعر، قافیه‌ها در اعراب مختلف باشند؛ مثلا یکی مرفوع و دیگری منصوب یا مجرور باشد.

ویژگی‌های کتاب

1. این کتاب، اثری است که به شیوه‌ای متفاوت و بی‌سابقه به نقد شعر پرداخته است؛ بر این اساس به بیان تعریف شعر و شروط نظم آن از جهت لفظ و معنا و سازگاری لفظ و معنا در انواع نظم‌‌های معروف در دوره نویسنده و شروط مجاز و تشبیه پرداخته است.
2. این کتاب به‌عنوان اساس و پایه‌ای برای کتبی که بعد از آن تألیف گردیده، قرار داده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.