كتاب فيه ذكر شىء من الحلي

كتاب فيه ذكر شي‌ء من الحلي، تألیف ابوعبد اللّه محمد بن جعفر قزاز تمیمی نحوی (متوفی ٤١٢ق/ ١٠٢١م)، ادیب، لغوی و شاعر، در بیان مفصل اوصاف مردم از جهت ظاهر بدن مانند رنگ، زبان، سر، مو، گوش و... است.

كتاب فيه ذكر شىء من الحلي
پدیدآوران	قزاز، محمد بن جعفر (نويسنده) نعسان، طاهر (مصحح) کیلانی، احمد قدری (مصحح)
سال نشر	1341ق - 1922م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

محتوا

کتاب درباره توصیف حالت‌های اعضای ظاهری بدن انسان است و شامل 20 عضو و دو عنوان در عیب‌های لازم و حادث، می‌باشد.

مصنف اوصاف انسان‌ها را در حالت‌های مختلف رنگ، سن و سال، قد و قامت، سر، مو و انواع آن، گوش‌ها، پیشانی، چشم‌ها، بینی‌، دهان و دندان‌ها، لب‌ها، ریش، گونه‌ها، گردن، سینه، دست‌ها، کمر، شکم، قدم‌ها، عیب‌های لازم که در خلقت فرد وجود دارد، مانند بزرگی بینی و به‌هم‌چسبیدگی دندان‌ها و عیب‌های عارضی، مانند ورم چشم و زردی دندان، مطرح و نام‌گذاری می‌کند.

وی معتقد است که معمول کتاب‌های حلیه به بیان مختصری از این اوصاف اکتفا می‌کنند، اما در این کتاب ورود حداکثری به این اوصاف شده است.

قزاز یادآور می‌شود که در برخی موارد صفت را در خلاف ظاهر لفظ و خلاف بیان دیگر کتاب‌ها با قرینه منظور کرده است؛ مانند لفظ غلام که از این وصف، صغر سن مراد نیست، بلکه معنای عبودیت ومملوک اراده شده ‌است یا لفظ رومی برای جداسازی فرد از ممالیک عجم و ترک و بربر و... به‌کار برده شده ‌است.

ادعای محققین این است که این کتاب علاوه بر اینکه برای زبان‌دانان و متکلمین به زبان عربی مفید است، برای حکومت‌ها در تشخیص هویت افراد، سرشماری و آمار جمعیت، اداره داخلی، دادگستری، دستگاه انتظامی و شناسایی دزدان و جنایت‌کاران مفید خواهد بود.

محققین تعابیر دیگر کتاب‌های لغت مانند صحاح، المخصص، لسان العرب، قاموس، اساس اللغه، مصباح المنیر را در پاورقی یادآور می‌شوند و به توضیح و شرح برخی اوصاف می‌پردازند.

فهرست اوصاف در پایان کتاب ارائه شده است.

زندگی‌نامه مؤلف از کتاب تاریخ ابن خلکان، بخش پایانی کتاب را تشکیل می‌دهد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.