شرح عيون كتاب سيبويه

شرح عيون کتاب سيبويه اثر ابونصر هارون بن موسی بن صالح بن جندل قیسی مجریطی قرطبی (متوفی 410ق- 1010م)، در شرح «الکتاب» عمرو بن عثمان بن قنبر سيبويه (140- 180ق)، پيشواى مكتب نحوى بصره که با تحقیق عبداللطیف عبدربه، منتشر شده است.

شرح عيون كتاب سيبويه
پدیدآوران	مجریطی، هارون بن موسی (نويسنده) سیبویه، عمرو بن عثمان (نویسنده) عبد ربه، عبداللطیف عبد ربه (محقق)
عنوان‌های دیگر	الکتاب. شرح
سال نشر	1404ق - 1984م
چاپ	1
موضوع	زبان عربی, -- نحو,سیبویه، عمرو بن عثمان،‭؟۱۸۰-۱۴۸ ‬ق. - الکتاب. شرح
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PJ ۶۱۵۱‬/س۹،ک۲۰۲۲
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ابونصر کتاب خود را بدون مقدمه‌ای که رویکرد خود را در نگارش مطالب، مشخص کرده و یا به انگیزه نگارش آن اشاره نموده باشد، آغاز کرده و مستقیما وارد شرح موضوعات «الکتاب» شده است. اما با تتبع در مطالب و دقت در مباحث مطرح شده در آن، می‌توان به برجسته‌ترین و مهم‌ترین ویژگی‌ها و خصوصیات روشی که وی دنبال کرده را دریافت و مشخص نمود که تا چه اندازه به آن روش، ملتزم و پایبند بوده است. برخی از این ویژگی‌ها، به شرح زیر می‌باشد:

1. ابونصر در این اثر، به شرح تمامی ابواب کتاب سیبویه نپرداخته و حتی تمامی مسائل مطرح شده در ابوابی که مورد بحث قرار گرفته نیز، پوشش داده نشده است. بلکه تنها به موضوعات و مباحثی پرداخته شده است که از دید او، نیاز به توضیح و تفسیر داشته است.
2. او معمولا سخنان و مطالب خود را با ذکر کلمات سیبویه، آغاز کرده و به آن‌ها، به واسطه عبارت «قوله فی باب...» اشاره نموده است. پس کل فقره مربوط از نص یا بخشی از آن را ذکر نموده و گاهی نیز به ذکر جمله یا عبارت یا شاهدی از قرآن یا اشعار عرب، اکتفا کرده و به ندرت از این روش، تخطی نموده است.
3. در بیشتر موارد، شارح پاراگرافی از متن اصلی یا آنچه را که از آن انتخاب نموده را ذکر کرده و سپس بدون تکرار چیزی از آن، شروع به توضیح یا اظهارنظر در مورد آن، نموده است. اما در برخی از موارد، در توضیح آن قسمتی که اراده شرح و توضیح آن را دارد، دچار تکرار مطالب شده است.
4. ویژگی غالب روش شارح در توضیح و تشریح موضوعاتی که انتخاب نموده، رعایت حد وسط میان بسط و ایجاز است.
5. شارح در بسیاری از موارد، سعی نموده است تا مراد سیبویه از متن را با مقایسه آن با کلام و عبارات او در جای دیگر کتاب، توضیح دهد.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.