دیوان غزلیات سیدی محمد جمال‌الدین عرفی شیرازی

دیوان غزلیات سیدی محمد جمال الدین عرفی شیرازی
پدیدآوران	عرفی شیرازی، جمال‌الدین محمد (نويسنده) انصاری، محمد ولي الحق (مصحح)
عنوان‌های دیگر	(مطابق نسخه‌های محمد قاسم سراجای اصفهانی و ناظم تبریزی) دیوان عرفی شیرازی ، کلیات عرفی شیرازی
سال نشر	1378ش - 1999م
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی - قرن 10ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1378 9د 6301 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دیوان غزلیات سیدی محمد جمال‌الدین عرفی شیرازی، مجموعه غزلیات محمد بن خواجه زین‌الدین علی بن جمال‌الدین شیرازی، مقلب به جمال‌الدین و متخلص به عرفی (963-999ق)، مطابق با نسخه‌های محمدقاسم سراجای اصفهانی و ناظم تبریزی است که به کوشش محمد ولی‌الحق انصاری ایوبی، منتشر شده است.

عرفی را مخترع طرز تازه که به سبک هندی معروف است و مورد تقلید شاعران بعد او قرار گرفت، می‌دانند. هرچند وی با مرگ ناهنگام روبه‌رو شد، ولی در مدت بسیار کوتاه از زندگانی خود، آن‌قدر جوهرهای ادبی را به نمایش گذاشت که تقریبا چشم همه نویسندگان و نقادان معاصر را خیره کرد و میان بزرگ‌ترین قصیده‌گویان و اعلی‌ترین غزل‌سرایان که تاکنون در زبان فارسی شعر سروده‌اند، جای خود برگزید. اما مرگ ناگهانی در عین جوانی، او را فرصت نداد که آن جوهرهای ادبی را در سلک کلیات درآورد و این کار را برای دیگران گذاشت. این بود که تکمیل و تدوین کلیات او که توسط دیگران به عمل آمده، باعث شد که درباره درستی و صحت اشعار او، اختلافی روی دهد.

از رباعی که عرفی خودش گفته و بسیاری از نویسندگان آن را در تذکره‌های خود نقل کرده‌اند و هم در دیوانش یافت می‌شود، برمی‌آید که در سال 996ق، شاعر مزبور، دیوانی مشتمل بر 26 قصیده، 270 غزل، 720 شعر قطعه و رباعی، گردآوری کرده و آن را «دیوان اول» نام گذاشته است، اما تعداد درست اشعاری که در این دیوان جا داشت، معلوم نیست.

مثل برخی از جنبه‌های زندگانی عرفی، ترتیب و تدوین دیوانش نیز یکی از موضوعات مورد نزاع بوده است و عبدالنبی فخرالزمانی، ناظم تبریزی و عبدالباقی نهاوندی، نظرات گوناگون در مورد آن اظهار کرده‌اند. فخرالزمانی می‌گوید که عرفی هیچ‌یک از دیوان‌ها را در زندگانی خود گردآوری نکرده و پس از درگذشت او، یکی از دوستانش دیوانی مشتمل بر دوازده‌هزاروپانصد شعر گرد آورده است، اما ناظم تبریزی، با عقیده او موافقت نمی‌کند و نهاوندی نیز نظرات مختلفی اظهار می‌کند که با بیانات هر دو، هماهنگی ندارد.

پس از بررسی و تحقیق در سخنان این سه تن، محقق کتاب در مقدمه، چنین نتیجه گرفته است که دیوان حاضر که سراجا آن را ترتیب داده است، دیوانی مستند و دارای اشعار واقعی عرفی است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.