أرجوزة في الطب: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'حسن‌زاده آملى' به 'حسن‌زاده آملى ')
    جز (جایگزینی متن - '= ' به '= ')
     
    (۵۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR01840J1.jpg|بندانگشتی|أرجوزة في الطب]]
    | تصویر =NUR01840J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =أرجوزة في الطب
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|أرجوزة في الطب
    [[ابن سینا، حسین بن عبدالله]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    | ناشر = 
    |پدیدآورندگان
    دار الکتب الإسلامیة
    |data-type='authors'|[[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله]] (نويسنده)
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |-
    | سال نشر = 1380 ش  
    |زبان  
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01840AUTOMATIONCODE
    |data-type='language'|عربی
    | چاپ =1
    |-
    | تعداد جلد =1
    |کد کنگره  
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =01840
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|
    | کتابخوان همراه نور =01840
    |-
    | کد پدیدآور =
    |موضوع  
    | پس از =
    |data-type='subject'|
    | پیش از =
    |-
    }}
    |ناشر  
    '''أرجوزة في الطب''' نگارش منظومه‌هایى در بحر رجز (مستفعلن، مستفعلن، مستفعلن) و با نام ارجوزة كه پيرامون علوم و فنون مختلف است، سابقه‌اى بس ديرينه دارد.
    |data-type='publisher'|دار الکتب الإسلامیة
    مؤلفين و محققین برای آسانى حفظ مطالب علمى، این مطالب را در قالب سروده‌هایى به دانشجویان این علوم عرضه مى‌نمودند.
    |-
    [[ابن سينا]] نيز برای اينكه نشاطى برای دانشجویان پزشكى به وجود آورد و حفظ مطالب آن را برای آنان آسان گرداند، مطالب پزشكى را به نظم درآورده است و چندين ارجوزه سروده است.
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1380 هـ.ش  
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE1840AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>
     
     
    == معرفى اجمالى ==
     
     
    نگارش منظومه‌هايى در بحر رجز(مستفعلن، مستفعلن، مستفعلن) و با نام ارجوزة كه پيرامون علوم و فنون مختلف است، سابقه‌اى بس ديرينه دارد.
     
    مؤلفين و محققين براى آسانى حفظ مطالب علمى، اين مطالب را در قالب سروده‌هايى به دانشجويان اين علوم عرضه مى‌نمودند.
     
    [[ابن سينا]] نيز براى اينكه نشاطى براى دانشجويان پزشكى به وجود آورد و حفظ مطالب آن را براى آنان آسان گرداند، مطالب پزشكى را به نظم درآورده است و چندين ارجوزه سروده است.
     
    ارجوزه‌هاى منسوب به ابن سينا  
    ارجوزه‌هاى منسوب به ابن سينا  
     
    1- الارجوزة في الطب كه در آن به مباحث حفظ الصحة پرداخته شده است.
    1- الارجوزة فى الطب كه در آن به مباحث حفظ الصحة پرداخته شده است.
    2- الارجوزة في الوصايا كه پيرامون پند و اندرزهاى طبى است.
     
    3- الارجوزة في الطب في الفصول الاربعة.
    2- الارجوزة فى الوصايا كه پيرامون پند و اندرزهاى طبى است.
     
    3- الارجوزة فى الطب فى الفصول الاربعة.
     
    4- الالفية الطبية.
    4- الالفية الطبية.
    از جمله ارجوزه‌هاى طبى منسوب به ابن سينا، ارجوزه‌اى به نام «ارجوزة في المجربات» است.
    مؤلف، در ابتدا، این ارجوزه را چنين معرفى مى‌كند:{{شعر}}{{ب|''ابدأ بسم الله في نظم حسن''|2=''ذكر ما جرّبت في طول الزمن''}}{{ب|''ما هو بالطبع و بالخواص''|2=''لكل عام و لكل خاص''}}{{پایان شعر}}


    از جمله ارجوزه‌هاى طبى منسوب به ابن سينا، ارجوزه‌اى به نام«ارجوزة فى المجربات» است.
    در پایان ارجوزه نيز مى‌گوید:{{شعر}}{{ب|''هذا الذى جرّبته في عمرى''|2=''نظمته للمقتفين اثرى''}}{{ب|''و الحمد لله على الاتمام''|2=''حمداً كثيراً عدد الايام''}}{{ب|''و صلوات الله ذى الجلال''|2='' على النبى المصطفى و الآل''}}{{پایان شعر}}
     
    از این كه این ارجوزه در چه سالى سروده شده، اطلاعى نداريم.
    مؤلف، در ابتدا، اين ارجوزه را چنين معرفى مى‌كند:
    {{شعر}}
    {{ب|''ابدأ بسم الله فى نظم حسن''|2=''ذكر ما جرّبت فى طول الزمن''}}
    {{ب|''ما هو بالطبع و بالخواص''|2=''لكل عام و لكل خاص''}}
    {{پایان شعر}}
     
     
    در پايان ارجوزه نيز مى‌گويد:
    {{شعر}}
    {{ب|''هذا الذى جرّبته فى عمرى''|2=''نظمته للمقتفين اثرى''}}
    {{ب|''و الحمد لله على الاتمام''|2=''حمداً كثيراً عدد الايام''}}
    {{ب|''و صلوات الله ذى الجلال''|2='' على النبى المصطفى و الآل''}}
    {{پایان شعر}}
     
    از اين كه اين ارجوزه در چه سالى سروده شده، اطلاعى نداريم.
     
    اين ارجوزه در 106 بيت به نظم كشيده شده است.
    اين ارجوزه در 106 بيت به نظم كشيده شده است.
    آنچه در این ارجوزه به رشته تحرير درآمده است، بيان مطالبى تحت عنوان مجربات است كه مؤلف در هرچند بيت به یک مطلب اشاره مى‌كند.
    بيشتر آنچه در این منظومه به چشم مى‌خورد پيرامون خواص عجيب اشيا و تأثير كواكب و اوضاع فلكى است؛ از جمله در ابتداى ارجوزه آمده است:{{شعر}}{{ب|''فى شولة العقرب نجم توأم''|2=''برأى عين من يراه يعلم''}}{{ب|''اذا رآه امرء اصطحبا''|2=''و اتفقا وداً و ذا تحاببا''}}{{ب|''لا سيما اذ قال ذا محبباً''|2='' بعض لبعض كوكبان كوكبا''}}{{پایان شعر}}


    آنچه در اين ارجوزه به رشته تحرير درآمده است، بيان مطالبى تحت عنوان مجربات است كه مؤلف در هر چند بيت به يك مطلب اشاره مى‌كند.
    و در آخر این ارجوزه نيز آمده است:{{شعر}}{{ب|''بالرازيانج النضير الاخضر''|2=''و ارفعه في زجاجة مقدر''}}{{ب|''حتى اذا احتيج الى العلاج''|2=''احضره في ظرف من الزجاج''}}{{ب|''فأكحلا ملسوع ب[[الخلاف]]''|2='' فيخرج السم من الاطراف''}}{{ب|''من حية و لسعة الزنبور''|2='' و هكذا من عقرب ذا عور''}}{{پایان شعر}}
     
    مطالب ديگر ارجوزه نيز از همین قبيل است.
    بيشتر آنچه در اين منظومه به چشم مى‌خورد پيرامون خواص عجيب اشيا و تأثير كواكب و اوضاع فلكى است؛ از جمله در ابتداى ارجوزه آمده است:
    مطالب این ارجوزه، مطالبى پى در پى و بدون هيچ استدلال و نقد و كنكاش است كه البته این امر در تمام ارجوزه‌ها امرى طبيعى است.
     
    {{شعر}}
    {{ب|''فى شولة العقرب نجم توأم''|2=''برأى عين من يراه يعلم''}}
    {{ب|''اذا رآه امرء اصطحبا''|2=''و اتفقا وداً و ذا تحاببا''}}
    {{ب|''لا سيما اذ قال ذا محبباً''|2='' بعض لبعض كوكبان كوكبا''}}
    {{پایان شعر}}
     
    و در آخر اين ارجوزه نيز آمده است:
     
    {{شعر}}
    {{ب|''بالرازيانج النضير الاخضر''|2=''و ارفعه فى زجاجة مقدر''}}
    {{ب|''حتى اذا احتيج الى العلاج''|2=''احضره فى ظرف من الزجاج''}}
    {{ب|''فأكحلا ملسوع ب[[الخلاف]]''|2='' فيخرج السم من الاطراف''}}
    {{ب|''من حية و لسعة الزنبور''|2='' و هكذا من عقرب ذا عور''}}
    {{پایان شعر}}
     
    مطالب ديگر ارجوزه نيز از همين قبيل است.
     
    مطالب اين ارجوزه، مطالبى پى در پى و بدون هيچ استدلال و نقد و كنكاش است كه البته اين امر در تمام ارجوزه‌ها امرى طبيعى است.
     
    == گزارش محتوا ==
     
     
    اين ارجوزه طبى - چنان‌كه در بخش معرفى کتاب گفتيم - از جمله ارجوزه‌هاى منسوب به ابن سينا است؛ يعنى انتساب آن به ابن سينا قطعى نيست، چرا كه در منابع معتبرى كه به شرح حال ابن سينا پرداخته‌اند، به اين ارجوزه اشاره نكرده‌اند.
     
    بله در بعضى از منابع، ارجوزه‌اى طبى به او نسبت داده شده و از سوى اطباى بزرگى همچون ابن رشد شرح شده است، ولى ارجوزه مزبور همان الفيه طبى است نه ارجوزه مجربات.
     
    از سوى ديگر نگاهى به متن اين ارجوزه نشان مى‌دهد كه اين ارجوزه حاوى مطالب علمى و قابل استفاده‌اى نيست. آنچه در اين ارجوزه بيشتر به چشم مى‌خورد مطالبى پيرامون خواص عجيب و شگفت انگيز اشيا و اوضاع فلكى است. اين مطالب بيشتر به مباحث علوم غريبه شباهت دارد تا مباحثى كه از قلم يك طبيب نام‌دار تراوش كرده باشد.
     
    از سوى ديگر مقايسه اين ارجوزه با الفيه طبى كه انتساب آن به ابن سينا حتمى‌تر به نظر مى‌رسد، بيان‌گر اين مطلب است كه سراينده اين ارجوزه چندان از ذوق سليم و قدرت شاعرى برخوردار نبوده؛ از اين رو حتى چينش قافيه‌هاى اين ارجوزه، داراى اشكال است(رك بيت دوم ارجوزه) و اين امر نيز انتساب ارجوزه را به ابن سينا بيشتر دچار ترديد مى‌كند.
     
    به نظر مى‌رسد شخصى گمنام كه داراى اندك ذوقى بوده، نسخه‌هايى نه چندان قابل توجه را كه در ميان آثار ابن سينا به نظرش جالب آمده در قالب اين ارجوزه به نظم كشيده است و از آن‌جا كه منبع مطالب آن، نگاشته‌هاى ابن سينا است آن را مستقيماً به ابن سينا نسبت داده است.
     
    به هر حال بررسى اين ارجوزه نيازمند مقايسه و مقارنه بين اين منظومه و آثار ديگر ابن سينا است.
     
    == وضعيت کتاب ==
     
     
    نسخه مورد استفاده از اين ارجوزه، نسخه‌اى است كه مرحوم ملا احمد نراقى در کتاب خزائن خود نقل كرده است.
     
    اين ارجوزه از صفحه 126 کتاب خزاين شروع شده و در صفحه 130 اين کتاب پايان مى‌پذيرد.
     
    کتاب خزائن مرحوم نراقى به تحقيق و تصحيح و تعليق آیت‌الله حسن [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملى]]  و مرحوم على اكبر غفارى در سال 1380ق، توسط کتاب فروشى علميه اسلاميه(تهران) در 496 صفحه چاپ و منتشر شده است.


    ==گزارش محتوا==
    اين ارجوزه طبى - چنان‌كه در بخش معرفى کتاب گفتيم - از جمله ارجوزه‌هاى منسوب به ابن سينا است؛ يعنى انتساب آن به ابن سينا قطعى نيست، چرا كه در منابع معتبرى كه به شرح حال ابن سينا پرداخته‌اند، به این ارجوزه اشاره نكرده‌اند.
    بله در بعضى از منابع، ارجوزه‌اى طبى به او نسبت داده شده و از سوى اطباى بزرگى همچون [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] شرح شده است، ولى ارجوزه مزبور همان الفيه طبى است نه ارجوزه مجربات.
    از سوى ديگر نگاهى به متن این ارجوزه نشان مى‌دهد كه این ارجوزه حاوى مطالب علمى و قابل استفاده‌اى نيست. آنچه در این ارجوزه بيشتر به چشم مى‌خورد مطالبى پيرامون خواص عجيب و شگفت انگیز اشيا و اوضاع فلكى است. این مطالب بيشتر به مباحث علوم غريبه شباهت دارد تا مباحثى كه از قلم یک طبيب نام‌دار تراوش كرده باشد.
    از سوى ديگر مقايسه این ارجوزه با الفيه طبى كه انتساب آن به ابن سينا حتمى‌تر به نظر مى‌رسد، بيان‌گر این مطلب است كه سراينده این ارجوزه چندان از ذوق سليم و قدرت شاعرى برخوردار نبوده؛ از این رو حتى چينش قافيه‌هاى این ارجوزه، داراى اشكال است(رك بيت دوم ارجوزه) و این امر نيز انتساب ارجوزه را به ابن سينا بيشتر دچار ترديد مى‌كند.
    به نظر مى‌رسد شخصى گمنام كه داراى اندك ذوقى بوده، نسخه‌هایى نه چندان قابل توجه را كه در میان آثار ابن سينا به نظرش جالب آمده در قالب این ارجوزه به نظم كشيده است و از آن‌جا كه منبع مطالب آن، نگاشته‌هاى ابن سينا است آن را مستقيماً به ابن سينا نسبت داده است.
    به هر حال بررسى این ارجوزه نيازمند مقايسه و مقارنه بين این منظومه و آثار ديگر ابن سينا است.
    ==وضعيت کتاب==


    == پیوندها ==
    نسخه مورد استفاده از این ارجوزه، نسخه‌اى است كه مرحوم [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقى]] در کتاب خزائن خود نقل كرده است.
    اين ارجوزه از صفحه 126 کتاب خزاين شروع شده و در صفحه 130 این کتاب پایان مى‌پذيرد.
    کتاب خزائن مرحوم نراقى به تحقيق و تصحيح و تعليق آیت‌الله حسن [[حسن‌زاده آملی، حسن|حسن‌زاده آملى]] و مرحوم [[غفاری، علی‌اکبر|على اكبر غفارى]] در سال 1380ق، توسط کتاب فروشى علمیه اسلامیه (تهران) در 496 صفحه چاپ و منتشر شده است.
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۵۹

    أرجوزة في الطب
    أرجوزة في الطب
    پدیدآورانابن سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده)
    ناشردار الکتب الإسلامیة
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1380 ش
    چاپ1
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    أرجوزة في الطب نگارش منظومه‌هایى در بحر رجز (مستفعلن، مستفعلن، مستفعلن) و با نام ارجوزة كه پيرامون علوم و فنون مختلف است، سابقه‌اى بس ديرينه دارد. مؤلفين و محققین برای آسانى حفظ مطالب علمى، این مطالب را در قالب سروده‌هایى به دانشجویان این علوم عرضه مى‌نمودند. ابن سينا نيز برای اينكه نشاطى برای دانشجویان پزشكى به وجود آورد و حفظ مطالب آن را برای آنان آسان گرداند، مطالب پزشكى را به نظم درآورده است و چندين ارجوزه سروده است. ارجوزه‌هاى منسوب به ابن سينا 1- الارجوزة في الطب كه در آن به مباحث حفظ الصحة پرداخته شده است. 2- الارجوزة في الوصايا كه پيرامون پند و اندرزهاى طبى است. 3- الارجوزة في الطب في الفصول الاربعة. 4- الالفية الطبية. از جمله ارجوزه‌هاى طبى منسوب به ابن سينا، ارجوزه‌اى به نام «ارجوزة في المجربات» است.

    مؤلف، در ابتدا، این ارجوزه را چنين معرفى مى‌كند:

    ابدأ بسم الله في نظم حسنذكر ما جرّبت في طول الزمن
    ما هو بالطبع و بالخواصلكل عام و لكل خاص

    در پایان ارجوزه نيز مى‌گوید:

    هذا الذى جرّبته في عمرىنظمته للمقتفين اثرى
    و الحمد لله على الاتمامحمداً كثيراً عدد الايام
    و صلوات الله ذى الجلال على النبى المصطفى و الآل

    از این كه این ارجوزه در چه سالى سروده شده، اطلاعى نداريم. اين ارجوزه در 106 بيت به نظم كشيده شده است. آنچه در این ارجوزه به رشته تحرير درآمده است، بيان مطالبى تحت عنوان مجربات است كه مؤلف در هرچند بيت به یک مطلب اشاره مى‌كند.

    بيشتر آنچه در این منظومه به چشم مى‌خورد پيرامون خواص عجيب اشيا و تأثير كواكب و اوضاع فلكى است؛ از جمله در ابتداى ارجوزه آمده است:

    فى شولة العقرب نجم توأمبرأى عين من يراه يعلم
    اذا رآه امرء اصطحباو اتفقا وداً و ذا تحاببا
    لا سيما اذ قال ذا محبباً بعض لبعض كوكبان كوكبا

    و در آخر این ارجوزه نيز آمده است:

    بالرازيانج النضير الاخضرو ارفعه في زجاجة مقدر
    حتى اذا احتيج الى العلاجاحضره في ظرف من الزجاج
    فأكحلا ملسوع بالخلاف فيخرج السم من الاطراف
    من حية و لسعة الزنبور و هكذا من عقرب ذا عور

    مطالب ديگر ارجوزه نيز از همین قبيل است. مطالب این ارجوزه، مطالبى پى در پى و بدون هيچ استدلال و نقد و كنكاش است كه البته این امر در تمام ارجوزه‌ها امرى طبيعى است.

    گزارش محتوا

    اين ارجوزه طبى - چنان‌كه در بخش معرفى کتاب گفتيم - از جمله ارجوزه‌هاى منسوب به ابن سينا است؛ يعنى انتساب آن به ابن سينا قطعى نيست، چرا كه در منابع معتبرى كه به شرح حال ابن سينا پرداخته‌اند، به این ارجوزه اشاره نكرده‌اند. بله در بعضى از منابع، ارجوزه‌اى طبى به او نسبت داده شده و از سوى اطباى بزرگى همچون ابن رشد شرح شده است، ولى ارجوزه مزبور همان الفيه طبى است نه ارجوزه مجربات. از سوى ديگر نگاهى به متن این ارجوزه نشان مى‌دهد كه این ارجوزه حاوى مطالب علمى و قابل استفاده‌اى نيست. آنچه در این ارجوزه بيشتر به چشم مى‌خورد مطالبى پيرامون خواص عجيب و شگفت انگیز اشيا و اوضاع فلكى است. این مطالب بيشتر به مباحث علوم غريبه شباهت دارد تا مباحثى كه از قلم یک طبيب نام‌دار تراوش كرده باشد. از سوى ديگر مقايسه این ارجوزه با الفيه طبى كه انتساب آن به ابن سينا حتمى‌تر به نظر مى‌رسد، بيان‌گر این مطلب است كه سراينده این ارجوزه چندان از ذوق سليم و قدرت شاعرى برخوردار نبوده؛ از این رو حتى چينش قافيه‌هاى این ارجوزه، داراى اشكال است(رك بيت دوم ارجوزه) و این امر نيز انتساب ارجوزه را به ابن سينا بيشتر دچار ترديد مى‌كند. به نظر مى‌رسد شخصى گمنام كه داراى اندك ذوقى بوده، نسخه‌هایى نه چندان قابل توجه را كه در میان آثار ابن سينا به نظرش جالب آمده در قالب این ارجوزه به نظم كشيده است و از آن‌جا كه منبع مطالب آن، نگاشته‌هاى ابن سينا است آن را مستقيماً به ابن سينا نسبت داده است. به هر حال بررسى این ارجوزه نيازمند مقايسه و مقارنه بين این منظومه و آثار ديگر ابن سينا است.

    وضعيت کتاب

    نسخه مورد استفاده از این ارجوزه، نسخه‌اى است كه مرحوم ملا احمد نراقى در کتاب خزائن خود نقل كرده است. اين ارجوزه از صفحه 126 کتاب خزاين شروع شده و در صفحه 130 این کتاب پایان مى‌پذيرد. کتاب خزائن مرحوم نراقى به تحقيق و تصحيح و تعليق آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملى و مرحوم على اكبر غفارى در سال 1380ق، توسط کتاب فروشى علمیه اسلامیه (تهران) در 496 صفحه چاپ و منتشر شده است.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=أرجوزة_في_الطب&oldid=713161»