دایرةالمعارف ویکیپدیا: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳۰ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
| ناشر =بنياد غیرانتفاعی ویکی مدیا | | ناشر =بنياد غیرانتفاعی ویکی مدیا | ||
| مکان نشر = | | مکان نشر = | ||
| سال نشر = | | سال نشر = 15 ژانویه 2001م | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE.....AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE.....AUTOMATIONCODE | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''دایرةالمعارف ویکیپدیا''' ویکیپدیا دانشنامۀ اینترنتی برخط (آنلاین) با دسترسی آزاد است كه در | {{کاربردهای دیگر|دایرةالمعارف (ابهام‌زدایی)}} | ||
'''دایرةالمعارف ویکیپدیا''' ویکیپدیا دانشنامۀ اینترنتی برخط (آنلاین) با دسترسی آزاد است كه از زمان ایجاد آن در 15 ژانویه 2001م، به بزرگترین وب سایت مرجع جهان تبدیل شده است و هر ماه بیش از یک میلیارد بازدید کننده جذب می‌کند. این دانشنامه در حال حاضر بیش از شصت و سه میلیون مقاله به بیش از 300 زبان ارائه کرده است.<ref> [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:About ر.ک: ویکی‌پدیای انگلیسی]</ref> | |||
ویکیپدیا از جمله دانشنامه‌های پويا<ref>Dynamic</ref> است كه براى بهبود وضع نظام‌های دانشنامه‌ای ایستا<ref>Static</ref>ی سنّتی پدید آمده‌اند. | |||
وارد كانینگهام اولين ويكى رادر ١٩٩۵، با نام ویکی ویکی | در دانشنامه‌های پویا از خرد جمعی در تدوین، نگارش و ویرایش مقالات استفاده مى‌كنند. نام اين دايرةالمعارف مركّب است از ویکی (وبگاه مشارکتی) و انسیكلوپدیا<ref>Encyclopedia</ref>(دانشنامه). | ||
== معنای ویکی == | |||
[[وارد كانینگهام]]<ref>Ward Cunningham</ref> اولين ويكى رادر ١٩٩۵، با نام ویکی ویکی وب<ref>Wiki Wiki Web</ref>، در اینترنت ایجاد کرد. کلمه ویكی ويكى از نام يكى از خطوط اتوبوسرانی در هاوایی گرفته شده، که در زبان مردم هاوایی به معنای «بدو بدو» یا«سریع» است. ویکیپدیا برنامه‌ای مشارکتی است که در همۀ جهان کاربر دارد.<ref> ر.ک: مختاری، تارا، ص275</ref> | |||
== مهمترین ویژگی ویکی‌ها == | |||
ویکی‌ها، نوعی از وب سایت‌ها هستند که کاربران در تولید و ویرایش مطالب آنها نقش اساسی دارند. در ویکی‌ها، کاربران فراتر از مصرف کنندگان محتوا، به تولیدکنندگان آن نیز تبدیل شده‌اند.<ref> ر.ک: باقی‌زاده، حسن، ص47</ref> | ویکی‌ها، نوعی از وب سایت‌ها هستند که کاربران در تولید و ویرایش مطالب آنها نقش اساسی دارند. در ویکی‌ها، کاربران فراتر از مصرف کنندگان محتوا، به تولیدکنندگان آن نیز تبدیل شده‌اند.<ref> ر.ک: باقی‌زاده، حسن، ص47</ref> | ||
ویژگی اصلی نرم‌افزار ویکی، کاهش در خور توجه هزینه‌های انتشار و ایجاد محتوای اشتراکی و روزآمد نگه‌داشتن آن است. مدیریت و بررسی متنها برعھدۀ گروهی از گردانندگان است. عناوین مدخلهای ویکیپدیا طبق مدخلهای سالنامه‌ها، فرهنگ‌های جغرافیایی و رخدادهای روز، در شاخه‌های موضوعی علوم پایه، علوم کاربردی، علوم انسانی و فلسفه، فرهنگ و هنر قرار می‌گیرد. | ویژگی اصلی نرم‌افزار ویکی، کاهش در خور توجه هزینه‌های انتشار و ایجاد محتوای اشتراکی و روزآمد نگه‌داشتن آن است. مدیریت و بررسی متنها برعھدۀ گروهی از گردانندگان است. عناوین مدخلهای ویکیپدیا طبق مدخلهای سالنامه‌ها، فرهنگ‌های جغرافیایی و رخدادهای روز، در شاخه‌های موضوعی علوم پایه، علوم کاربردی، علوم انسانی و فلسفه، فرهنگ و هنر قرار می‌گیرد. | ||
== میزبان اصلی ویکیپدیا == | |||
میزبان (سرور) اینترنتی اصلی این وبگاه در شهر تامپای فلوریدا است. میزبانان دیگری نیز در شهرهای آمستردام و سئول دارد که به این وبگاه یاری می‌رسانند. | میزبان (سرور) اینترنتی اصلی این وبگاه در شهر تامپای فلوریدا است. میزبانان دیگری نیز در شهرهای آمستردام و سئول دارد که به این وبگاه یاری می‌رسانند. | ||
هدف از آن، انتشار دانشنامه‌ای رایگان به تمامی زبانهای زندۀ دنیاست. تا ژوئن ۲۰۲۲، مقالات ویکیپدیا به ۳۲۷ زبان ایجاد شده‌اند که از این تعداد، ۳۱۶ زبان در حال حاضر در دسترس است که یکی از آن زبانها زبان فارسی است. گویش‌ها و زبانهای دیگری نیز از خانوادۀ زبانهای ایرانی در ویکیپدیا موجود است كه عبارت‌اند از: فارسی تاجیكی، کردی، کرمانجی و سورانی، پشتو، زازاکی، گیلکی، مازندرانی و آسی. | هدف از آن، انتشار دانشنامه‌ای رایگان به تمامی زبانهای زندۀ دنیاست. تا ژوئن ۲۰۲۲، مقالات ویکیپدیا به ۳۲۷ زبان ایجاد شده‌اند که از این تعداد، ۳۱۶ زبان در حال حاضر در دسترس است که یکی از آن زبانها زبان فارسی است. گویش‌ها و زبانهای دیگری نیز از خانوادۀ زبانهای ایرانی در ویکیپدیا موجود است كه عبارت‌اند از: فارسی تاجیكی، کردی، کرمانجی و سورانی، پشتو، زازاکی، گیلکی، مازندرانی و آسی. | ||
ویکیپدیا به عنوان نخستین نسخۀ تکمیلی نوپدیا در ١۵ ژانویۀ ٢٠٠١ فقط به زبان انگلیسی، با نشانی wikipedia.com، آغاز به کار کرد. ویکیپدیا از ١٠ ژانویە یکی از قابلیت‌های نوپدیا به‌شمار می‌رفت. به این صورت که هر کاربری می‌توانست مقالۀ خود را وارد آن کند تا پس از ورود، در نوپدیا قرار گیرد. هیئت مشاوران نوپدیا مدل آن را رد کردند و از وبگاه نوپدیا برداشته شد و به عنوان طرحى جدا آغاز به کار کرد. بی طرفی آن، که بیشتر سیاست نويدیا بود، از کار افتاد و در ٢٠٠٣ متون آن به | == تاریخچه ویکیپدیا == | ||
ویکیپدیا به عنوان نخستین نسخۀ تکمیلی نوپدیا در ١۵ ژانویۀ ٢٠٠١ فقط به زبان انگلیسی، با نشانی wikipedia.com، آغاز به کار کرد. ویکیپدیا از ١٠ ژانویە یکی از قابلیت‌های نوپدیا به‌شمار می‌رفت. به این صورت که هر کاربری می‌توانست مقالۀ خود را وارد آن کند تا پس از ورود، در نوپدیا قرار گیرد. هیئت مشاوران نوپدیا مدل آن را رد کردند و از وبگاه نوپدیا برداشته شد و به عنوان طرحى جدا آغاز به کار کرد. بی طرفی آن، که بیشتر سیاست نويدیا بود، از کار افتاد و در ٢٠٠٣ متون آن به ویکیپدیا انتقال یافت. هم اكنون طرح ويكى‌پديا را بنياد غیرانتفاعی ویکی مدیا<ref>Wikimedia</ref> پشتیبانی می‌کند. [[جیمی ویلز]]<ref>Jimmy Wales</ref> مؤسس و بنیانگذار ویکی مدیا است. | |||
تقریباً هر کاربر می‌تواند مقاله‌های ویكی پدیا را ويرايش كند و تغييرات خود و ويرايش‌هاى قبلی را سریعاً ببیند. تأسیس ویكی‌پدیا بر این نظریه استوار بوده است که همكاری کاربران در تکمیل مقالات به مرور زمان مجموعۀ کامل‌تری فراهم می‌كند. هيئت تحريريۀ خاصی مقالات را بازنگری نمی‌کند. گاهی ویرایشهای مختلف مقاله‌های | تقریباً هر کاربر می‌تواند مقاله‌های ویكی پدیا را ويرايش كند و تغييرات خود و ويرايش‌هاى قبلی را سریعاً ببیند. تأسیس ویكی‌پدیا بر این نظریه استوار بوده است که همكاری کاربران در تکمیل مقالات به مرور زمان مجموعۀ کامل‌تری فراهم می‌كند. هيئت تحريريۀ خاصی مقالات را بازنگری نمی‌کند. گاهی ویرایشهای مختلف مقاله‌های ویکیپدیا موجب سبک نوشتاری خاصی می‌شود. تصمیم‌گیری درباره مطالب آن با توافق عام و رای‌گیری صورت می‌گیرد. البته تصمیم نهایی با جیمی ولز است. مقاله‌ها همیشه در معرض ویرایش قرار دارد و ویكی‌پدیا هیچ‌گاه مقاله‌ای را تمام‌شدە تلقی نمی‌كند.<ref> ر.ک: مختاری، تارا، ص276-277</ref> | ||
== طرحهای دیگر ویکیپدیا == | |||
ویکی‌مدیا افزون بر پشتیبانی از ویکیپدیا، از طرحهای غیردانشنامه‌اى نيز حمايت می‌كند، که خواهر ویکیپدیا نامیده می‌شوند. این طرحها به‌صورت آزاد روی وب قرار دارند و عبارت‌انداز: ويكى واژه<ref>fa.wiktionary.org</ref> (فرهنگ اصطلاحات و واژه‌ها، به ١٧4 زبان)؛ ويكى نبشته<ref>https://fa.wikisource.org/</ref> (مطالب با منابع آزاد، به 76 زبان)؛ ویکی‌انبار<ref>https://commons.wikimedia.org</ref>(مجموعه‌ای از نوشته‌های چندرسانه‌ای از جمله‌مطالب آوایی و تصویری که استفاده از آن برای همگان آزاد است و قابل استفاده و نمایش در دیگر طرحهای ویكی‌مدیاست)؛ ویكی‌گونه (گونه‌های زیستى)<ref>https://species.wikimedia.org/</ref>؛ ويكى خبر(مرجع خبرى با محتوای آزاد)، ويکی گفتاورد (نقل قول‌ها)؛ ویکی كتاب (کتاب نوشته‌شدۀ مشارکتی که قسمت‌های مختلفی دارد، به ١٢١ زبان)، ویکی‌دانشگاه<ref>https://beta.wikiversity.org/</ref> (توسعه درسی، به ١۵ زبان)؛ فراويكی(هماهنگ کنندۀ طرحهای ويكى مديا) و ويكى سفر<ref>https://fa.wikivoyage.org/</ref>. | |||
ویکیپدیا، چند طرح دانشنامه‌ای نیز پدید آورده است تا نواقص ویكی‌پدیا رفع شود. این طرحها عبارت‌انداز: | |||
١) اسكالرپدیا<ref>Scholarpedia</ref>، که دانشنامه‌ای داوری شدە، با دسترسی آزاد و نوشته شدە به قلم دانشمندان جهان است. در اسکالرپدیا مقاله را فردی خبره می‌نویسد که یا عموم کاربران آن را انتخاب کرده یا ویراستاران این دانشنامه آنان را به نگارش مقاله دعوت کرده‌اند.<ref>http://www.scholarpedia.org/</ref> | |||
٢) سیتیزندیوم<ref>Citizendium</ref>، از طرحهای ويكى‌پدياست تا بر اعتماد به مطالب بيفزايد. سيتيزنديوم دانشنامۀ شهروندی است که می‌توان آن را حاصل تلاش خبرگان، مشارکت عمومی، مبتنی بر ویکی و دانش انسانی دانست. در این طرح ویراستاران باید اعتبارنامه‌ها وصلاحیت‌های خود را برای داوری به عموم کاربران ارائه کنند.<ref>https://citizendium.org/</ref> | |||
٣) وروپدیا<ref>Veropedia</ref> نیز تلاش داشت تا نسخۀ قابل اعتمادی از ویكی‌پدیا ايجاد كند. اين وبگاه پذیرای نسخه‌های پایدار ویکی‌پدیایی بود که خبرگان حوزه‌های موضوعی آن را تأیید کرده بودند. این طرح در اکتبر 2007م راه‌اندازی شد و در ژانویه 2009 حذف شد.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Veropedia</ref> | |||
== ایرادات و انتقادات == | |||
با وجود همه مزایایی که در مورد دایرةالمعارف ویکیپدیا بیان شد، ایرادات و انتقادات فراوانی نیز به این دانشنامه بر خط بیان شده است که به اختصار به چند مورد از آن اشاره می‌شود. | |||
=== 1)حقیقت ویرایش شده === | |||
«هرچند ممكن است اين ادعا بسيار سطحى به نظر برسد، ولى مشکل اصلی دربارەی ویكی‌پديا اين پيش فرض همگانى است كه دانشنامه‌ها قرار است منابعى مورد وثوق و اعتماد باشند و ويكی‌پديا مدعی است یک دانشنامه است. با وجود اینكه ویکیپدیا تأكيدى روی مطمئن بودن محتوای خود ندارد، با این وصف به گونه‌ای طراحی شده که به مخاطب خود تلقین می‌کند: ما در زمینه‌ی کاری که انجام مى‌دهيم حاذق هستيم وشما را فريب نمى‌دهيم.»<ref>برهمند، آرش، ص95</ref> | |||
=== 2)جانبداری === | |||
یکی از مفاد اساسنامه ویکیپدیا آن است که مطالب باید بی‌طرفانه و بدون پایمال کردن حق نشر دیگران باشد. متأسفانه در سالهای اخیر بر اثر نفوذ لابی‌های آمریکایی صهیونیستی، و نیز برخی کاربران افراطی در آن شاهد اخبار جعلی و دروغ<ref>مقیمی، حمید، گروه تعاملی جامعه خبری تحلیلی الف، ۲۲ خرداد ۱۴۰۰</ref>، تبعیض آمیز<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/1511599 جست‌وجوگرهایی که نمی‌یابند و اندیشکده‌هایی که نمی‌اندیشند!/ تفاوت پوشش اعتراضات فرانسه و اغتشاشات ایران +تصاویر و فیلم، وبگاه مشرق آنلاین]</ref>، تحریف عامدانه تاریخ<ref>[https://www.asriran.com/fa/news/136390 ایرنا: ويكي پديا دانشنامه اي جانبدار و ضد ايراني است، سایت تحلیلی خبری عصر ایران]</ref>، سوگیری‌های نظام‌مند و جهت‌دار در مدخلهای مرتبط با امور سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران و نیز محور مقاومت هستیم. به گونه‌ای که برخی از مقالات ویکیپدیا به بیانیه‌های سیاسی بیشتر شباهت دارد.<ref> [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6442/9347/111891/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0 ر.ک: طباطبایی، سید محسن، ویکی نفوذ]</ref> | |||
ارتباط يهود با بنیاد | === 3)نفوذ صهیونسیت در ویکیپدیا === | ||
كه سازمانى طرفدار رژيم صهيونيستى است | ارتباط يهود با بنیاد ويکی‌پديا مربوط به اعمال نفوذ بر مطالب این وبگاه است.«سیتیزن دیوم<ref>https://citizendium.org/</ref>» که خود یک دایرةالمعارف آنلاین است در مورد ویکیپدیا این‌گونه می‌نویسد: «در برخی از زمینه‌ها و بعضی موضوعات گروه‌هایی وجود دارند کە روی مقاله‌ها چمپاتمه می‌زنند و اصرار دارند كارى كنند كه آن مقالات نظرات خاص آنها را منعكس كنند. هیچ سازوكار معتبرى براى تأييد نسخه‌ای از این مقاله‌ها وجود ندارد.کمیته دقت در اطلاع رسانی مربوط به خاورمیانه درآمريکا<ref>Committee for Accuracy in Middle East Reporting in America</ref> يا كمرا<ref>https://www.camera.org/</ref> كه سازمانى طرفدار رژيم صهيونيستى است وكار آن نظارت بر رسانه‌ها و بررسى میزان دقت و بى‌طرفى آنها در گزارش مسائل مربوط به خاورمیانه است<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/8288/110799/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C_%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA% برای اطلاع بیشتر به مقاله معرفی و بررسی سازمان فرهنگی صهیونیستی کمرا آبان ماه سال 1395 شماره 177 مراجعه شود.]</ref>، درموارد متعددی به بررسی ایرادات ویکیپدیا پرداخته‌است، بااین حال نگاهی به ایراداتی کە كمرا به‌رسانه‌های غربی می‌گیرد نشان می‌دهد كه هرنوع انتقاد از رژیم اشغالگر صهيونيسم مخالف انصاف تلقى می‌شود.<ref>ذوالفقاری، یگانه، ص45</ref> | ||
اشغالگر | |||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
| خط ۶۴: | خط ۷۸: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
#مختاری، تارا؛ دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399. | |||
#[https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:About ویکی‌پدیای انگلیسی] | |||
#[[:noormags:1225866|باقی‌زاده، حسن، ویکی نور،اشتراک دانایی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله ره آورد نور بهار 1396 - شماره 58 (5 صفحه - از 47 تا 51)]]. | #[[:noormags:1225866|باقی‌زاده، حسن، ویکی نور،اشتراک دانایی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله ره آورد نور بهار 1396 - شماره 58 (5 صفحه - از 47 تا 51)]]. | ||
#[[:noormags:792423|برهمند، آرش، جهان و | #[[:noormags:792423|برهمند، آرش، جهان و ویکیپدیا: ما چگونه حقیقت را ویرایش می کنیم، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کتاب ماه علوم اجتماعی دوره جدید، اردیبهشت 1390 - شماره 38 (4 صفحه - از 94 تا 97)]]. | ||
#[[:noormags:1712321|ذوالفقاری، یگانه، رژیم صهیونیستی و فضای مجازی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله پاسدار اسلام آبان و آذر 1399 - شماره 463 و 464 (2 صفحه -از 44 تا 45)]]. | #[[:noormags:1712321|ذوالفقاری، یگانه، رژیم صهیونیستی و فضای مجازی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله پاسدار اسلام آبان و آذر 1399 - شماره 463 و 464 (2 صفحه -از 44 تا 45)]]. | ||
#[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6442/9347/111891/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0 طباطبایی، سید محسن، ویکی نفوذ، مجله شمیم معرفت، تابستان 1395، شماره 41] | #[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6442/9347/111891/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0 طباطبایی، سید محسن، ویکی نفوذ، مجله شمیم معرفت، تابستان 1395، شماره 41] | ||
#[https://www.alef.ir/news/4000322003.html مقیمی، حمید، ویکیپدیا فارسی دروغ می‌گوید، گروه تعاملی جامعه خبری تحلیلی الف، ۲۲ خرداد ۱۴۰۰] | #[https://www.alef.ir/news/4000322003.html مقیمی، حمید، ویکیپدیا فارسی دروغ می‌گوید، گروه تعاملی جامعه خبری تحلیلی الف، ۲۲ خرداد ۱۴۰۰] | ||
#[https://www.mashreghnews.ir/news/1511599 جست‌وجوگرهایی که نمی‌یابند و اندیشکده‌هایی که نمی‌اندیشند!/ تفاوت پوشش اعتراضات فرانسه و اغتشاشات ایران +تصاویر و فیلم، وبگاه مشرق آنلاین، ۲۵ آذر ۱۳۹۷] | #[https://www.mashreghnews.ir/news/1511599 جست‌وجوگرهایی که نمی‌یابند و اندیشکده‌هایی که نمی‌اندیشند!/ تفاوت پوشش اعتراضات فرانسه و اغتشاشات ایران +تصاویر و فیلم، وبگاه مشرق آنلاین، ۲۵ آذر ۱۳۹۷] | ||
#[https://www.asriran.com/fa/news/136390 ایرنا: ويكي پديا دانشنامه اي جانبدار و ضد ايراني است، سایت تحلیلی خبری عصر ایران، ۲۵-۰۶-۱۳۸۹] | |||
#[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/8288/110799 معرفی و بررسی سازمان فرهنگی صهیونیستی کمرا، مجله موعود، آبان ماه سال 1395 شماره 177] | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
| خط ۷۶: | خط ۹۴: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:کلیات، آثار عمومی]] | |||
[[رده:دایرةالمعارف‌ها_(عمومی)]] | |||
[[رده:دائرة‌المعارف‌ها، واژه‌نامه‌ها، مصطلح‌نامه‌ها]] | |||
[[رده:مقالات(آبان) باقی زاده]] | [[رده:مقالات(آبان) باقی زاده]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 آبان 1403]] | ||
[[رده:فاقد اتوماسیون]] | [[رده:فاقد اتوماسیون]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۳۷
| دایرةالمعارف ویکیپدیا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جیمی ویلز (نویسنده) |
| ناشر | بنياد غیرانتفاعی ویکی مدیا |
| سال نشر | 15 ژانویه 2001م |
| موضوع | دانشنامه عمومی اینترنتی برخط(آنلاین) |
| زبان | تا کنون به ۳۲۷ زبان |
| کد کنگره | |
دایرةالمعارف ویکیپدیا ویکیپدیا دانشنامۀ اینترنتی برخط (آنلاین) با دسترسی آزاد است كه از زمان ایجاد آن در 15 ژانویه 2001م، به بزرگترین وب سایت مرجع جهان تبدیل شده است و هر ماه بیش از یک میلیارد بازدید کننده جذب می‌کند. این دانشنامه در حال حاضر بیش از شصت و سه میلیون مقاله به بیش از 300 زبان ارائه کرده است.[۱]
ویکیپدیا از جمله دانشنامه‌های پويا[۲] است كه براى بهبود وضع نظام‌های دانشنامه‌ای ایستا[۳]ی سنّتی پدید آمده‌اند.
در دانشنامه‌های پویا از خرد جمعی در تدوین، نگارش و ویرایش مقالات استفاده مى‌كنند. نام اين دايرةالمعارف مركّب است از ویکی (وبگاه مشارکتی) و انسیكلوپدیا[۴](دانشنامه).
معنای ویکی
وارد كانینگهام[۵] اولين ويكى رادر ١٩٩۵، با نام ویکی ویکی وب[۶]، در اینترنت ایجاد کرد. کلمه ویكی ويكى از نام يكى از خطوط اتوبوسرانی در هاوایی گرفته شده، که در زبان مردم هاوایی به معنای «بدو بدو» یا«سریع» است. ویکیپدیا برنامه‌ای مشارکتی است که در همۀ جهان کاربر دارد.[۷]
مهمترین ویژگی ویکی‌ها
ویکی‌ها، نوعی از وب سایت‌ها هستند که کاربران در تولید و ویرایش مطالب آنها نقش اساسی دارند. در ویکی‌ها، کاربران فراتر از مصرف کنندگان محتوا، به تولیدکنندگان آن نیز تبدیل شده‌اند.[۸]
ویژگی اصلی نرم‌افزار ویکی، کاهش در خور توجه هزینه‌های انتشار و ایجاد محتوای اشتراکی و روزآمد نگه‌داشتن آن است. مدیریت و بررسی متنها برعھدۀ گروهی از گردانندگان است. عناوین مدخلهای ویکیپدیا طبق مدخلهای سالنامه‌ها، فرهنگ‌های جغرافیایی و رخدادهای روز، در شاخه‌های موضوعی علوم پایه، علوم کاربردی، علوم انسانی و فلسفه، فرهنگ و هنر قرار می‌گیرد.
میزبان اصلی ویکیپدیا
میزبان (سرور) اینترنتی اصلی این وبگاه در شهر تامپای فلوریدا است. میزبانان دیگری نیز در شهرهای آمستردام و سئول دارد که به این وبگاه یاری می‌رسانند.
هدف از آن، انتشار دانشنامه‌ای رایگان به تمامی زبانهای زندۀ دنیاست. تا ژوئن ۲۰۲۲، مقالات ویکیپدیا به ۳۲۷ زبان ایجاد شده‌اند که از این تعداد، ۳۱۶ زبان در حال حاضر در دسترس است که یکی از آن زبانها زبان فارسی است. گویش‌ها و زبانهای دیگری نیز از خانوادۀ زبانهای ایرانی در ویکیپدیا موجود است كه عبارت‌اند از: فارسی تاجیكی، کردی، کرمانجی و سورانی، پشتو، زازاکی، گیلکی، مازندرانی و آسی.
تاریخچه ویکیپدیا
ویکیپدیا به عنوان نخستین نسخۀ تکمیلی نوپدیا در ١۵ ژانویۀ ٢٠٠١ فقط به زبان انگلیسی، با نشانی wikipedia.com، آغاز به کار کرد. ویکیپدیا از ١٠ ژانویە یکی از قابلیت‌های نوپدیا به‌شمار می‌رفت. به این صورت که هر کاربری می‌توانست مقالۀ خود را وارد آن کند تا پس از ورود، در نوپدیا قرار گیرد. هیئت مشاوران نوپدیا مدل آن را رد کردند و از وبگاه نوپدیا برداشته شد و به عنوان طرحى جدا آغاز به کار کرد. بی طرفی آن، که بیشتر سیاست نويدیا بود، از کار افتاد و در ٢٠٠٣ متون آن به ویکیپدیا انتقال یافت. هم اكنون طرح ويكى‌پديا را بنياد غیرانتفاعی ویکی مدیا[۹] پشتیبانی می‌کند. جیمی ویلز[۱۰] مؤسس و بنیانگذار ویکی مدیا است.
تقریباً هر کاربر می‌تواند مقاله‌های ویكی پدیا را ويرايش كند و تغييرات خود و ويرايش‌هاى قبلی را سریعاً ببیند. تأسیس ویكی‌پدیا بر این نظریه استوار بوده است که همكاری کاربران در تکمیل مقالات به مرور زمان مجموعۀ کامل‌تری فراهم می‌كند. هيئت تحريريۀ خاصی مقالات را بازنگری نمی‌کند. گاهی ویرایشهای مختلف مقاله‌های ویکیپدیا موجب سبک نوشتاری خاصی می‌شود. تصمیم‌گیری درباره مطالب آن با توافق عام و رای‌گیری صورت می‌گیرد. البته تصمیم نهایی با جیمی ولز است. مقاله‌ها همیشه در معرض ویرایش قرار دارد و ویكی‌پدیا هیچ‌گاه مقاله‌ای را تمام‌شدە تلقی نمی‌كند.[۱۱]
طرحهای دیگر ویکیپدیا
ویکی‌مدیا افزون بر پشتیبانی از ویکیپدیا، از طرحهای غیردانشنامه‌اى نيز حمايت می‌كند، که خواهر ویکیپدیا نامیده می‌شوند. این طرحها به‌صورت آزاد روی وب قرار دارند و عبارت‌انداز: ويكى واژه[۱۲] (فرهنگ اصطلاحات و واژه‌ها، به ١٧4 زبان)؛ ويكى نبشته[۱۳] (مطالب با منابع آزاد، به 76 زبان)؛ ویکی‌انبار[۱۴](مجموعه‌ای از نوشته‌های چندرسانه‌ای از جمله‌مطالب آوایی و تصویری که استفاده از آن برای همگان آزاد است و قابل استفاده و نمایش در دیگر طرحهای ویكی‌مدیاست)؛ ویكی‌گونه (گونه‌های زیستى)[۱۵]؛ ويكى خبر(مرجع خبرى با محتوای آزاد)، ويکی گفتاورد (نقل قول‌ها)؛ ویکی كتاب (کتاب نوشته‌شدۀ مشارکتی که قسمت‌های مختلفی دارد، به ١٢١ زبان)، ویکی‌دانشگاه[۱۶] (توسعه درسی، به ١۵ زبان)؛ فراويكی(هماهنگ کنندۀ طرحهای ويكى مديا) و ويكى سفر[۱۷].
ویکیپدیا، چند طرح دانشنامه‌ای نیز پدید آورده است تا نواقص ویكی‌پدیا رفع شود. این طرحها عبارت‌انداز:
١) اسكالرپدیا[۱۸]، که دانشنامه‌ای داوری شدە، با دسترسی آزاد و نوشته شدە به قلم دانشمندان جهان است. در اسکالرپدیا مقاله را فردی خبره می‌نویسد که یا عموم کاربران آن را انتخاب کرده یا ویراستاران این دانشنامه آنان را به نگارش مقاله دعوت کرده‌اند.[۱۹]
٢) سیتیزندیوم[۲۰]، از طرحهای ويكى‌پدياست تا بر اعتماد به مطالب بيفزايد. سيتيزنديوم دانشنامۀ شهروندی است که می‌توان آن را حاصل تلاش خبرگان، مشارکت عمومی، مبتنی بر ویکی و دانش انسانی دانست. در این طرح ویراستاران باید اعتبارنامه‌ها وصلاحیت‌های خود را برای داوری به عموم کاربران ارائه کنند.[۲۱]
٣) وروپدیا[۲۲] نیز تلاش داشت تا نسخۀ قابل اعتمادی از ویكی‌پدیا ايجاد كند. اين وبگاه پذیرای نسخه‌های پایدار ویکی‌پدیایی بود که خبرگان حوزه‌های موضوعی آن را تأیید کرده بودند. این طرح در اکتبر 2007م راه‌اندازی شد و در ژانویه 2009 حذف شد.[۲۳]
ایرادات و انتقادات
با وجود همه مزایایی که در مورد دایرةالمعارف ویکیپدیا بیان شد، ایرادات و انتقادات فراوانی نیز به این دانشنامه بر خط بیان شده است که به اختصار به چند مورد از آن اشاره می‌شود.
1)حقیقت ویرایش شده
«هرچند ممكن است اين ادعا بسيار سطحى به نظر برسد، ولى مشکل اصلی دربارەی ویكی‌پديا اين پيش فرض همگانى است كه دانشنامه‌ها قرار است منابعى مورد وثوق و اعتماد باشند و ويكی‌پديا مدعی است یک دانشنامه است. با وجود اینكه ویکیپدیا تأكيدى روی مطمئن بودن محتوای خود ندارد، با این وصف به گونه‌ای طراحی شده که به مخاطب خود تلقین می‌کند: ما در زمینه‌ی کاری که انجام مى‌دهيم حاذق هستيم وشما را فريب نمى‌دهيم.»[۲۴]
2)جانبداری
یکی از مفاد اساسنامه ویکیپدیا آن است که مطالب باید بی‌طرفانه و بدون پایمال کردن حق نشر دیگران باشد. متأسفانه در سالهای اخیر بر اثر نفوذ لابی‌های آمریکایی صهیونیستی، و نیز برخی کاربران افراطی در آن شاهد اخبار جعلی و دروغ[۲۵]، تبعیض آمیز[۲۶]، تحریف عامدانه تاریخ[۲۷]، سوگیری‌های نظام‌مند و جهت‌دار در مدخلهای مرتبط با امور سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران و نیز محور مقاومت هستیم. به گونه‌ای که برخی از مقالات ویکیپدیا به بیانیه‌های سیاسی بیشتر شباهت دارد.[۲۸]
3)نفوذ صهیونسیت در ویکیپدیا
ارتباط يهود با بنیاد ويکی‌پديا مربوط به اعمال نفوذ بر مطالب این وبگاه است.«سیتیزن دیوم[۲۹]» که خود یک دایرةالمعارف آنلاین است در مورد ویکیپدیا این‌گونه می‌نویسد: «در برخی از زمینه‌ها و بعضی موضوعات گروه‌هایی وجود دارند کە روی مقاله‌ها چمپاتمه می‌زنند و اصرار دارند كارى كنند كه آن مقالات نظرات خاص آنها را منعكس كنند. هیچ سازوكار معتبرى براى تأييد نسخه‌ای از این مقاله‌ها وجود ندارد.کمیته دقت در اطلاع رسانی مربوط به خاورمیانه درآمريکا[۳۰] يا كمرا[۳۱] كه سازمانى طرفدار رژيم صهيونيستى است وكار آن نظارت بر رسانه‌ها و بررسى میزان دقت و بى‌طرفى آنها در گزارش مسائل مربوط به خاورمیانه است[۳۲]، درموارد متعددی به بررسی ایرادات ویکیپدیا پرداخته‌است، بااین حال نگاهی به ایراداتی کە كمرا به‌رسانه‌های غربی می‌گیرد نشان می‌دهد كه هرنوع انتقاد از رژیم اشغالگر صهيونيسم مخالف انصاف تلقى می‌شود.[۳۳]
پانويس
- ↑ ر.ک: ویکی‌پدیای انگلیسی
- ↑ Dynamic
- ↑ Static
- ↑ Encyclopedia
- ↑ Ward Cunningham
- ↑ Wiki Wiki Web
- ↑ ر.ک: مختاری، تارا، ص275
- ↑ ر.ک: باقی‌زاده، حسن، ص47
- ↑ Wikimedia
- ↑ Jimmy Wales
- ↑ ر.ک: مختاری، تارا، ص276-277
- ↑ fa.wiktionary.org
- ↑ https://fa.wikisource.org/
- ↑ https://commons.wikimedia.org
- ↑ https://species.wikimedia.org/
- ↑ https://beta.wikiversity.org/
- ↑ https://fa.wikivoyage.org/
- ↑ Scholarpedia
- ↑ http://www.scholarpedia.org/
- ↑ Citizendium
- ↑ https://citizendium.org/
- ↑ Veropedia
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Veropedia
- ↑ برهمند، آرش، ص95
- ↑ مقیمی، حمید، گروه تعاملی جامعه خبری تحلیلی الف، ۲۲ خرداد ۱۴۰۰
- ↑ جست‌وجوگرهایی که نمی‌یابند و اندیشکده‌هایی که نمی‌اندیشند!/ تفاوت پوشش اعتراضات فرانسه و اغتشاشات ایران +تصاویر و فیلم، وبگاه مشرق آنلاین
- ↑ ایرنا: ويكي پديا دانشنامه اي جانبدار و ضد ايراني است، سایت تحلیلی خبری عصر ایران
- ↑ ر.ک: طباطبایی، سید محسن، ویکی نفوذ
- ↑ https://citizendium.org/
- ↑ Committee for Accuracy in Middle East Reporting in America
- ↑ https://www.camera.org/
- ↑ برای اطلاع بیشتر به مقاله معرفی و بررسی سازمان فرهنگی صهیونیستی کمرا آبان ماه سال 1395 شماره 177 مراجعه شود.
- ↑ ذوالفقاری، یگانه، ص45
منابع مقاله
- مختاری، تارا؛ دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399.
- ویکی‌پدیای انگلیسی
- باقی‌زاده، حسن، ویکی نور،اشتراک دانایی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله ره آورد نور بهار 1396 - شماره 58 (5 صفحه - از 47 تا 51).
- برهمند، آرش، جهان و ویکیپدیا: ما چگونه حقیقت را ویرایش می کنیم، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کتاب ماه علوم اجتماعی دوره جدید، اردیبهشت 1390 - شماره 38 (4 صفحه - از 94 تا 97).
- ذوالفقاری، یگانه، رژیم صهیونیستی و فضای مجازی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله پاسدار اسلام آبان و آذر 1399 - شماره 463 و 464 (2 صفحه -از 44 تا 45).
- طباطبایی، سید محسن، ویکی نفوذ، مجله شمیم معرفت، تابستان 1395، شماره 41
- مقیمی، حمید، ویکیپدیا فارسی دروغ می‌گوید، گروه تعاملی جامعه خبری تحلیلی الف، ۲۲ خرداد ۱۴۰۰
- جست‌وجوگرهایی که نمی‌یابند و اندیشکده‌هایی که نمی‌اندیشند!/ تفاوت پوشش اعتراضات فرانسه و اغتشاشات ایران +تصاویر و فیلم، وبگاه مشرق آنلاین، ۲۵ آذر ۱۳۹۷
- ایرنا: ويكي پديا دانشنامه اي جانبدار و ضد ايراني است، سایت تحلیلی خبری عصر ایران، ۲۵-۰۶-۱۳۸۹
- معرفی و بررسی سازمان فرهنگی صهیونیستی کمرا، مجله موعود، آبان ماه سال 1395 شماره 177