هزاره ادبیات ترک: تاریخ مختصر

هزاره ادبیات ترک
پدیدآوران	حلمان، طلعت سعید (نویسنده) جعفری اقدم، مجید (مترجم)
ناشر	آناپل
مکان نشر	تهران
سال نشر	1400
شابک	‎4ـ7ـ97810ـ622ـ978
کد کنگره	‏

هزاره ادبیات ترک: تاریخ مختصر تألیف طلعت سعید حلمان، مترجم مجید جعفری اقدم؛ این کتاب جریان تکامل و رشد ادبیات در ترکیه را در طول هزار سال بررسی می‌کند. از ویژگی‌های این کتاب وجود نمونه اشعار و آثار در دوره‌های مختلف تاریخ ادبیات ترکیه است. این کتاب در یک مقدمه و شش فصل تلاش می‌کند جریان ادبی ادبیات ترک را از دورۀ پیش از اسلام تا قرن بیست‌ویکم به صورت خیلی فشرده بررسی کند.

ساختار

کتاب در هفت فصل تدوین شده است.

گزارش کتاب

از دست‌نوشته‌های اورخن تا اورهان پاموک، این می‌تواند تعریفی از شرح حال ادبیات ترکیه از قرن هشتم میلادی تا به امروز باشد. جغرافیای این ادبیات از مغولستان و اطراف چین از طریق آسیای مرکزی، قفقاز، خاورمیانه و آفریقای شمالی، بالکان و اروپا تا آمریکای شمالی گسترده است. درهم‌آمیختگی گرایش‌های فرهنگی و ادبی شامل سنت‌هایی از قبیل چینی، هندی، ترکی، صوفی، یهودی ـ مسیحی، یونانی، بین‌النهرینی، مولوی، بیزانسی، اروپایی و مدیترانه‌ای، اسکاندیناویایی، آلمانی و بریتانیایی، فرانسوی و اسپانیایی، آمریکای شمالی و آمریکای لاتین است.

فرهنگ ترکی به لحاظ ارزش‌ها، زیبایی‌شناسی و سلایق ادبی در نوع خود بی‌نظیر است. این ادبیات ضمن پایبندی به ویژگی‌های پایدار خاص خود از ایده‌های نو، حتی انقلابی استقبال کرده است.

محل طلوع ادبیات، ژانر اولیۀ ادبیات ترکیه، در دورۀ اورخن مغول، جایی که کوک ترک‌ها روایت‌های تاریخی‌شان را در دهۀ 720 و 730 روی ستون‌های سنگی نوشتند است. این نوشته‌ها هنوز در این محل باقی هستند. آنها در خصوص تجربیات کوک ترک‌ها از نزاع، شکست و حکومت‌هایشان است.

شعر ترکیه مورد مناقشه است. در گویش اویغور، احتمالاً از قرن ششم به بعد، تعیین تاریخ مشکل است. تا آخر قرن دهم شعر ترکی به یک سنت زنده و پویا تبدیل شده است. افسانۀ دده کورقوت اغلب به عنوان «حماسۀ ملی ترکی» شناخته می‌شود. ریشۀ این افسانه به قرن دهم می‌رسد؛ اگرچه این حماسه حدود پنج قرن دیگر از حالت شفاهی به نخستین نسخۀ نوشتاری تبدیل شد.

در نیمۀ دوم قرن یازدهم بود که دو اثر ادبی بزرگ، «توتادوگو بیلیگ» (خرد شکوه شاهانه) و «دیوان لغات تورک» (مختصری از لغات ترکی) به چاپ رسید. با درنظرگرفتن همۀ کارهای قبلی (دست‌نوشته‌ها، شعر غنایی، افسانه‌ها و داستان‌ها) این دو اثر نمود ادبیات ترک در آغاز هزارۀ اول است.

داستان ادبیات ترکی از قرن یازدهم تا بیست‌ویکم پربار و پیچیده است، پر از سنت‌های محکم و تحولات متهورانه. آن شامل تلاش‌های روزافزون ایالات کوچک، جوامع عشایری، شاه‌نشین‌ها، حکومت بزرگ سلجوق، امپراتوری گسترده و طولانی‌مدت عثمانی، جمهوری جدید ترکیه، ترک‌های قبرسی تازه‌استقلال یافته‌ و جمهوری‌های ترک آسیایی است.

اشعار عامیانۀ انسانی و سمبلیک یونس امره که در اواخر قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم زندگی می‌کرد، شور و هیجان زیادی در ادبیات ترک به جا گذاشت. در دورۀ کلاسیک فرهنگ عثمانی اشعار پربار او با موضوعات فراانسانی بدون غفلت از نمادهای زندگی واقعی نمایانگر طبقۀ روشنفکر شهرنشین بود. اگرچه ذاتاً نثر برتر از شعر و نظم انگاشته می‌شود، اما آثار شعری زیادی به‌ویژه «سیاحت‌نامۀ» ده‌جلدی اولیا چلبی در قرن نوزدهم جایگاه افتخارآمیزی را برای شعر در تاریخ ادبیات ترکیه به دست آورد.

ادبیات ترکی از قرن هشتم قمری تا به امروز غنا و پیچیدگی پیدا کرده و حاوی سنت‌های محکم و تحولات جسورانه است و گستردگی جغرافیایی وسیعی را شامل می‌شود. این ادبیات همواره پذیرای سلیقه‌های زیباشناختی و گرایش‌های ادبی تمدن‌های مختلف بوده است. این کتاب جریان تکامل و رشد ادبیات در ترکیه را در طول هزار سال بررسی می‌کند. از ویژگی‌های این کتاب وجود نمونه اشعار و آثار در دوره‌های مختلف تاریخ ادبیات ترکیه است. این کتاب در یک مقدمه و شش فصل تلاش می‌کند جریان ادبی ادبیات ترک را از دورۀ پیش از اسلام تا قرن بیست‌ویکم به صورت خیلی فشرده بررسی کند.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات