الاسلام، فکرة و حرکة و انقلاب

الاسلام، فکرة و حرکة و انقلاب، تألیف فتحی یکن، به معرکه‌آرایی که امروزه در مورد اسلام وجود دارد، اشاره کرده و ضرورت تلاش برای تفحص در اسلام را گوشزد نموده است. از ویژگی‌های فکری و انقلابی اسلام، توانایی این دین برای پاسخگویی به گرایشهای جدید فکری است، که این کتاب درصدد بیان آن است.

الاسلام، فکرة و حرکة و انقلاب
پدیدآوران	یکن، فتحی(مؤلف)
ناشر	مؤسسة الرسالة
مکان نشر	بیروت
سال نشر	1414ق. = 1993م
چاپ	شانزدهم
موضوع	ج‍ن‍ب‍ش‍ه‍ای‌ اس‍لام‍ی‌ -- ت‍اری‍خ‌ و ن‍ق‍د,اس‍لام‌ و س‍ی‍اس‍ت‌
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‫‬‭‭‭‭‭BP۲۳۳ ‏‫‬‭‭‭/ی‌۸‌‮ال‍ف‌‬۵

کتاب مزبور در سه فصل تدوین یافته است. فصل اول با عنوان «الاسلام بین المبدأ و التطبیق» به چالش‌های فکری و سیاسی که امروز اسلام با آن روبه‌رو است پرداخته و ویژگی اسلام را قابلیت ابدی آن ذکر می‌کند. نویسنده، سپس برخی اتهامات وارده بر اسلام را مطرح کرده است، که برخی قائل‌اند دین اسلام به گذشته دعوت می‌کند و ارتجاعی است، یا همچنین اسلام را متهم به عبادی صرف بودن، کرده‌اند. مؤلف علل این اتهامات را عدم وجود حرکت‌هایی برای برپایی حکومت اسلامی، التقاط با افکار مادی غربی و مارکسیستی و جهل مسلمین می‌داند.

نویسنده، حاکمیت در اسلام را از آن خداوند ذکر می‌کند، و نه فرد و حزب و ملت. نظام اسلام، دیکتاتوری نیست و حاکمیت حزب را نمی‌پذیرد و با نظام‌های دیکتاتوری و دموکرات، متفاوت است.

براساس کتاب، انقلابی بودن مکتب اسلام، یعنی قائل‌شدن به لزوم تحول و عدم امکان زیست در نظام جاهلیت. لزوم تحول و تکامل در سرلوحه برنامه‌های قرآن است و برنامه‌های تشریعی اسلام، اعم از عدالت و غیرآن، نشانه امکان تطبیق این دین با نیازها و حاجات مسلمین است. راجع به آزادی، مساوات و سایر امور نیز، دین اسلام از قابلیت انطباق بالایی برخوردار است.

عنوان فصل دوم کتاب، «الحرکة الاسلامیة بین الامس و الیوم» است. از ویژگی‌های اسلام، توجه به واقعیت عملی برای انسان‌ها مانند وجود دولت است که دربرگیرنده قانون و آیین شریعت برای عملی نمودن اصول نظری است.

نویسنده می‌گوید که عدم وجود حکومت اسلامی، فترتی ایجاد کرده است. وظیفه حکومت اسلامی، اجرای احکام شریعت است و سابقه تاریخی حکومت اسلامی به روزهای اول شکل‌گیری دین توسط پیامبر(ص) برمی‌گردد. توجه آن حکومت به آزادی بشر و نفی عبودیت غیرخدا و شکل‌دادن به وحدت بوده است. ویژگی حکومت اسلامی، نشأت گرفتن آن از حکومت شورایی است، که ریشه در قرآن و سنت دارد. بدین‌سبب بود که فتح گسترده‌ای نصیب اسلام شد و سرانجام میراث گرانقدری از علم و دانش را به جای گذاشت.

نویسنده، سپس به تحولات و تطورات فکری در طول تاریخ اسلام اشاره کرده است و تحولات و حرکت‌های اسلامی در قرن نوزدهم و قبل از آن و حرکت‌های اسلامی نظیر جنبش اسلامی در هند، پاکستان، ایران، فلسطین، ترکیه و مصر را مورد بررسی قرار داده است.

ویژگی اساسی حرکت اسلامی، دورکردن اسلام از بدعت و خرافه و تبیین عمومیت دین براس شئون دنیا و آخرت است. کوشش‌های علمی‌ای که در این راه توسط دانشمندان اسلامی انجام گرفته، در این کتاب بررسی شده و مورد نقد قرار گرفته است.

عنوان فصل سوم کتاب، «الانقلابیة بین الاسلام و الاتجاهات الحدیثة» نام دارد. نویسنده می‌گوید که اسلام، دینی است که هم به دنیا و هم به آخرت توجه دارد و خواهاین تغییر کیفی در قواعد و اصول زندگی است. همین ویژگی، گویای انقلاب و توجه به تحول و دگرگونی است. انقلاب اسلامی با تغییر در یک نظام یا قانون اساسی تحقق نمی‌پذیرد، بلکه به تغییر در امت اسلامی بستگی دارد که لازمه آن، تغییر در سلوک‌ها و توجه به سلوک الهی و حاکمیت الهی در جوامع اسلامی است. این مفهوم از انقلاب، وجه تمایز انقلاب اسلامی از سایر انقلاب‌ها است. هدف انقلاب اسلامی، تغییر در عقیده، اخلاق و افکار است.

منابع مقاله

حقیقت، سید صادق، اندیشه سیاسی در اسلام: کتاب‌شناسی توصیفی، تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی، 1377ش.