فتوح إفريقيا و الأندلس

فتوح إفريقيا و الأندلس
پدیدآوران	ابن عبدالحکم، عبدالرحمن بن عبدالله (نويسنده) طباع، عبدالله انیس (محقق) طباع، عبدالله انیس (مقدمه‌نويس)
ناشر	دار الکتاب اللبناني ** مکتبة المدرسة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1964م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ع2ف2 38/1 DS
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فتوح إفريقيا و الأندلس، تألیف حافظ، محدث و مورخ مصری قرن سوم هجری قمری، ابوالقاسم عبدالرحمن بن عبدالله بن عبدالحکم (182-257ق)، تاریخ فتح مناطق مذکور را گزارش می‌دهد. پژوهشگر معاصر، عبداللّه انیس طباع، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای روشمند و ارزنده نوشته و نویسنده و آثارش و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین پاورقی‌هایی بر آن افزوده و توضیحات سودمندی از نظر لغوی، جغرافیایی و تاریخی ارائه کرده است. محقق کتاب، خلاصه‌ای از محتوای اثر حاضر را نیز گزارش کرده است.

هدف و روش

• عبداللّه انیس طباع، درباره نویسنده و کتاب حاضر چند نکته را یادآور شده است:

1. قدیمی‌ترین نویسنده‌ای که آثارش به ما رسیده و از خاندانی شریف و بزرگ در مصر بوده، عبدالرحمن بن عبدالله بن عبدالحکم است که پدرش دستیار قاضی در سنجش شاهدان و رئیس مدرسه مالکیان بود.
2. کتاب ابن عبدالحکم، موسوم به فتوح مصر و المغرب و الأندلس و کتابی که اکنون تقدیم می‌شود در باب آفریقا و اندلس، از مهم‌ترین اسناد تاریخی فتوحات عربی و قدیمی‌ترین آن است و نویسنده همراه با اسناد به پیش رفته و در مقایسه با پژوهش‌های جدید، اثری طولانی و ملال‌آور پدید آورده است، ولیکن در واقع، او برای ما با این کتاب، مهم‌ترین خبرهای فتوحات این سرزمین‌ها را حفظ کرده است.
3. اطلاعاتی که در اثر حاضر آمده، منبعی صحیح برای تاریخ این فتح بزرگ است که باعث پیوند جهان عربی با اروپا شد و نتایج گوناگون و مهمی در زندگی فکری در اندلس و شمال آفریقا پدید آورد.
4. ارزش علمی خاصّ این کتاب در توضیح اهمیت فتوحات عربی مصر، مغرب و اندلس، ما را برانگیخت تا به تحقیق و نشر جدید آن بپردازیم و موقعیت بسیاری از بلاد و شهرها را تعیین کنیم که هیچ ناشر و پژوهشگری به آن اهتمام نورزیده است.

ساختار و محتوا

این اثر مختصر، تقسیم و تبویب ویژه‌ای ندارد. برخی از محورهای بحث در کتاب حاضر عبارت است از: آغاز فتح اندلس، فتح افریقیا، یادکرد کسانی که بعد از عمروعاص، به جنگ مغرب رفتند و فتح اندلس.

نمونه مباحث

• با توجه به عبارتی که نویسنده از نامه عمروعاص به خلیفه دوم آورده: «إنّ الله قد فتح علينا أطرابلس و ليس بينها و بين إفريقيا إلّا تسعة أيام...»، عبداللّه انیس طباع، این توضیح جغرافیایی تاریخی را افزوده است: از این نصّ، آشکار می‌شود که واژه «افریقیا» به بلادی گفته می‌شد که در طرابلس غربی امروزی قرار داشت؛ یعنی از تونس آغاز می‌شد و تا انتهای مغرب ادامه می‌یافت؛ درصورتی‌که اکنون چنین مقرّر شده است که در وهله نخست، «افریقا» به معنای یک قاره است و در مرحله بعدی، افریقای شمالی به معنای مرزهای گسترده‌شده از غرب کانال سوئز تا طنجه (شهری مهم در مراکش، در نزدیکی جبل‌الطارق بین دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس) است؛ هرچند این تعیین و تحدید مرزی بین مورخان رواج ندارد.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.