فعلت و أفعلت: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''فَعَلتُ و أفعَلتُ'''، تألیف قرائت‌شناس، قرآن‌پژوه، مفسّر، محدّث و ادیب بصری قرن سوم هجری قمری، [[سهل بن محمد بن عثمان بن یزید جُشَمی]]، معروف به [[ابوحاتم سجستانی]] (درگذشته 255ق)، پژوهشی روایی و واژه‌شناسانه است که معانی دو گونه از افعال زبان عربی («فَعَلَ» و «أفَعَلَ») و موارد کاربرد یکسان یا متفاوت آنها را همراه با مثال‌های قرآنی و روایی بیان می‌کند. استاد واژه‌شناسی در دانشگاه مستنصریه (بغداد)، [[خلیل ابراهیم عطیه]]، این کتاب را تصحیح کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند و روشمند نوشته و نویسنده و کتابش را شناسانده و نسخه‌های خطی آن و روش خودش را در تصحیح، معرفی کرده است. | '''فَعَلتُ و أفعَلتُ'''، تألیف قرائت‌شناس، قرآن‌پژوه، مفسّر، محدّث و ادیب بصری قرن سوم هجری قمری، [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|سهل بن محمد بن عثمان بن یزید جُشَمی]]، معروف به [[ابوحاتم سجستانی]] (درگذشته 255ق)، پژوهشی روایی و واژه‌شناسانه است که معانی دو گونه از افعال زبان عربی («فَعَلَ» و «أفَعَلَ») و موارد کاربرد یکسان یا متفاوت آنها را همراه با مثال‌های قرآنی و روایی بیان می‌کند. استاد واژه‌شناسی در دانشگاه مستنصریه (بغداد)، [[عطیه، خلیل ابراهیم|خلیل ابراهیم عطیه]]، این کتاب را تصحیح کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند و روشمند نوشته و نویسنده و کتابش را شناسانده و نسخه‌های خطی آن و روش خودش را در تصحیح، معرفی کرده است. | ||
==هدف و روش== | ==هدف و روش== | ||
* [[ابوحاتم سجستانی]] بدون مقدمه وارد اصل بحث شده و هیچ توضیح دیگری درباره انگیزه، اهداف و چگونگی‌های پیدایش و نگارش این کتاب نیفزوده است. | * [[ابوحاتم سجستانی]] بدون مقدمه وارد اصل بحث شده و هیچ توضیح دیگری درباره انگیزه، اهداف و چگونگی‌های پیدایش و نگارش این کتاب نیفزوده است. | ||
* [[خلیل ابراهیم عطیه]]، با تأکید بر آنکه اهتمام دانشوران عربی‌شناس به پدیده («فَعَلَ» و «أفَعَلَ») از جهتی مرتبط با «فعل متعدی و لازم» در زبان عربی است و از جهتی دیگر، یکی از جلوه‌های لهجه‌های گوناگون است و هرکدام از این جهات، روایاتی در این باب دارد، افزوده است: | * [[عطیه، خلیل ابراهیم|خلیل ابراهیم عطیه]]، با تأکید بر آنکه اهتمام دانشوران عربی‌شناس به پدیده («فَعَلَ» و «أفَعَلَ») از جهتی مرتبط با «فعل متعدی و لازم» در زبان عربی است و از جهتی دیگر، یکی از جلوه‌های لهجه‌های گوناگون است و هرکدام از این جهات، روایاتی در این باب دارد، افزوده است: | ||
** برخی در مورد لهجه‌ها زیاده‌روی می‌کنند و حتی ضعیف را به‌جای قوی قرار می‌دهند، ولی [[اصمعی]] علاقه بسیاری داشت که درست و رایج را بیاورد و در موارد دیگر، دایره روایاتش را تنگ می‌کرد و ابوحاتم نیز روش او را پیموده و بسیاری از روایات استادانش ابوزید و ابوعبید را در این باب جمع کرده است. همچنین او اصرار دارد که در آغاز سخن، دیدگاه [[اصمعی]] روشن شود. | ** برخی در مورد لهجه‌ها زیاده‌روی می‌کنند و حتی ضعیف را به‌جای قوی قرار می‌دهند، ولی [[اصمعی]] علاقه بسیاری داشت که درست و رایج را بیاورد و در موارد دیگر، دایره روایاتش را تنگ می‌کرد و ابوحاتم نیز روش او را پیموده و بسیاری از روایات استادانش ابوزید و ابوعبید را در این باب جمع کرده است. همچنین او اصرار دارد که در آغاز سخن، دیدگاه [[اصمعی]] روشن شود. | ||
** کتاب حاضر را در اصل به‌عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشکده ادبیات دانشگاه «عین شمس» در سال 1969م، زیر نظر استاد [[رمضان عبدالتواب]] انجام دادم و از راهنمایی او تشکر می‌کنم<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>. | ** کتاب حاضر را در اصل به‌عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشکده ادبیات دانشگاه «عین شمس» در سال 1969م، زیر نظر استاد [[رمضان عبدالتواب]] انجام دادم و از راهنمایی او تشکر می‌کنم<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
==ارتباط با آثار دیگر== | ==ارتباط با آثار دیگر== | ||
با مقایسه کتاب حاضر و کتابی که [[زجاج]] با همین نام نوشته، معلوم می‌شود که [[ابوحاتم]] تأکید دارد که آرای استادانش را مطرح کند و شواهدی بیاورد که آن دیدگاه‌ها تقویت شود و از سوی دیگر، کتاب زجاج، تقسیم و باب‌بندی بیشتری دارد و اطلاعات گسترده‌تری را ارائه می‌کند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>. | با مقایسه کتاب حاضر و کتابی که [[زجاج]] با همین نام نوشته، معلوم می‌شود که [[ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد|ابوحاتم]] تأکید دارد که آرای استادانش را مطرح کند و شواهدی بیاورد که آن دیدگاه‌ها تقویت شود و از سوی دیگر، کتاب زجاج، تقسیم و باب‌بندی بیشتری دارد و اطلاعات گسترده‌تری را ارائه می‌کند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات عربی]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 اسفند 1402]] | ||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ بهمن 1402 توسط محمد خردمند]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ بهمن 1402 توسط محمد خردمند]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ بهمن 1402 توسط محسن عزیزی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ بهمن 1402 توسط محسن عزیزی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۲
| فعلت و أفعلت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابوحاتم سجستانی، سهل بن محمد (نويسنده) عطیه، خلیل ابراهیم (محقق) |
| ناشر | دار صادر |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1416ق - 1996م |
| چاپ | 2 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1375 /ی8ع6 3698 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فَعَلتُ و أفعَلتُ، تألیف قرائت‌شناس، قرآن‌پژوه، مفسّر، محدّث و ادیب بصری قرن سوم هجری قمری، سهل بن محمد بن عثمان بن یزید جُشَمی، معروف به ابوحاتم سجستانی (درگذشته 255ق)، پژوهشی روایی و واژه‌شناسانه است که معانی دو گونه از افعال زبان عربی («فَعَلَ» و «أفَعَلَ») و موارد کاربرد یکسان یا متفاوت آنها را همراه با مثال‌های قرآنی و روایی بیان می‌کند. استاد واژه‌شناسی در دانشگاه مستنصریه (بغداد)، خلیل ابراهیم عطیه، این کتاب را تصحیح کرده و برای آن مقدمه‌ای سودمند و روشمند نوشته و نویسنده و کتابش را شناسانده و نسخه‌های خطی آن و روش خودش را در تصحیح، معرفی کرده است.
هدف و روش
- ابوحاتم سجستانی بدون مقدمه وارد اصل بحث شده و هیچ توضیح دیگری درباره انگیزه، اهداف و چگونگی‌های پیدایش و نگارش این کتاب نیفزوده است.
- خلیل ابراهیم عطیه، با تأکید بر آنکه اهتمام دانشوران عربی‌شناس به پدیده («فَعَلَ» و «أفَعَلَ») از جهتی مرتبط با «فعل متعدی و لازم» در زبان عربی است و از جهتی دیگر، یکی از جلوه‌های لهجه‌های گوناگون است و هرکدام از این جهات، روایاتی در این باب دارد، افزوده است:
- برخی در مورد لهجه‌ها زیاده‌روی می‌کنند و حتی ضعیف را به‌جای قوی قرار می‌دهند، ولی اصمعی علاقه بسیاری داشت که درست و رایج را بیاورد و در موارد دیگر، دایره روایاتش را تنگ می‌کرد و ابوحاتم نیز روش او را پیموده و بسیاری از روایات استادانش ابوزید و ابوعبید را در این باب جمع کرده است. همچنین او اصرار دارد که در آغاز سخن، دیدگاه اصمعی روشن شود.
- کتاب حاضر را در اصل به‌عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشکده ادبیات دانشگاه «عین شمس» در سال 1969م، زیر نظر استاد رمضان عبدالتواب انجام دادم و از راهنمایی او تشکر می‌کنم[۱].
- برخی پنداشته‌اند که آثاری مانند کتاب حاضر، جزو علم صرف است؛ درصورتی‌که چنین نیست، بلکه در این اثر و آثار مشابه، نمونه‌هایی توضیح داده می‌شود که «فَعَلَ» و «أفَعَلَ» یک معنا دارد و همچنین مواردی مطرح می‌شود که هرکدام معنایی جداگانه دارد و نیز در مواردی فقط «فَعَلَ» در زبان عربی آمده، ولی «أفَعَلَ» نیامده است و برعکس. پس این کتاب، فرهنگ واژه‌شناختی افعال «فَعَلَ» و «أفَعَلَ» است[۲].
ساختار و محتوا
این اثر، هیچ نظم خاصی (الفبایی و...) ندارد، جز اینکه نویسنده نخست به مواردی پرداخته که «فَعَلَ» و «أفَعَلَ» معنای یکسانی دارد[۳] و بعد وارد سایر موارد شده است.
نمونه مباحث
- وقتی بخواهند بگویند کالایی را در ظرفی قرار دادیم، از فعل «أوعی» استفاده می‌شود؛ مانند قول خدای تعالی «و جمع فأوعی»، ولی «وعی» در این معنا کاربردی ندارد. «وعی» به معنای حفظ است: «و تَعِيَها اُذُنٌ واعِيَةٌ». این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده است[۴].
ارتباط با آثار دیگر
با مقایسه کتاب حاضر و کتابی که زجاج با همین نام نوشته، معلوم می‌شود که ابوحاتم تأکید دارد که آرای استادانش را مطرح کند و شواهدی بیاورد که آن دیدگاه‌ها تقویت شود و از سوی دیگر، کتاب زجاج، تقسیم و باب‌بندی بیشتری دارد و اطلاعات گسترده‌تری را ارائه می‌کند[۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.