الرسالة الشرفية في تقاسيم العلوم اليقينية

الرسالة الشرفية في تقاسيم العلوم اليقينية (متنی فارسی از سده هفتم هجری)
پدیدآوران	سلماسی، حسن بن ابراهیم (نويسنده) نورانی نژاد، حمیده (مصحح) کریمی زنجانی‌اصل، محمد (مصحح)
ناشر	انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ** دانشگاه تهران
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1383ش
چاپ	1
شابک	‎964-7874-37-5
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/س۸ر۵ 177 Q
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الرسالة الشرفية في تقاسيم العلوم اليقينية، اثر ابوعلی حسن سلماسی (زنده تا 624ق)، متنی است فارسی از سده هفتم هجری که با مقدمه و تصحیح حمیده نورانی‌نژاد و محمد کریمی زنجانی اصل، منتشر شده است.

سلماسی در این رساله، از قاعده «اشرفیت» بهره جسته و آن را به‌خوبی و کارآموزده، به‌کار بسته است. به‌رغم لحن متشرعانه و توجهش به «نقل»، همه جا از «عقل» بهره گرفته و آیات فراوانی را در دفاع از عقل، شاهد آورده و شرف آدمی را به «علم» می‌داند و بر سنت فارابی و حتی اسماعیلیانی همچون ابویعقوب سجستانی، لذت نفس را در معقولات بازمی‌جوید. او در پی نشان دادن بهترین علوم، که در نظرش، همان علم آخرت است و به نسبت علوم با سعادت دیدار حق تعالی، به دو گونه رده‌بندی قائل شده است.

در گونه نخست، از علم مفید در دنیا و آخرت و مصداق آن، یعنی علم احکام شرع، آغاز کرده و آنگاه به‌ترتیب از این علوم و مصداق‌هایشان سخن گفته است: «علمی که آلت است برای تحصیل علم نافع» (علم نحو و لغت)، «علمی که معین است بر تحصیل علم نافع» (علم طب)، «علمی که مضر است بر بعضی از مردمان» (علم کلام و الهیات)، «علمی که مضر است بر همه مردم» (علم نجوم، سحر و طلسمات که اولی بر صاحبش مضر است و دومی بر دیگری)، «علمی که نه مفید است نه مضر» (علم اشعار و انساب)، «علمی که خاص دنیاست» (علم معاملات و سیاست و طب و حساب)، «علمی که خاص آخرت است» (علم مکاشفه یا علم باطن و علم معامله یا علم احوال دل که پسندیده دارد همچون صبر و خوف و ناپسندیده همچون ترس و حسد).

ابوعلی در دومین گونه رده‌بندی ارائه‌کرده‌اش، علوم را تقسیم می‌کند به:

1. آنچه به مصالح بدن در دنیا تعلق دارد، یعنی علم طب و علم فقه؛
2. آنچه به مصالح نفس و تصفیه باطن تعلق دارد، یعنی علم تهذیب اخلاق؛
3. آنچه موجب نجات و سعادت ابدی است، یعنی علم به ذات و صفات حق - جل ذكره - و علم به ملائکه و حکمت آفرینش دنیا و آخرت و دانستن روح و جنت و دوزخ و اسرار کلام الله و آنچه بدان ماند.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.