دیوان ابوتراب بیک فرقتی انجدانی فراهانی

دیوان ابوتراب بیک فرقتی انجدانی فراهانی، مجموعه اشعار شاعر بزرگ قرن یازدهم ابوتراب فرقتی انجدانی فراهانی (متوفی 1025ق) است که با تصحیح مجتبی برزآبادی فراهانی منتشر شده است.

ديوان ابو تراب بيک فرقتي انجداني فراهاني شاعر بزرگ قرن يازدهم(متوفی1025 هجری قمری)
پدیدآوران	فرقتی‌ ج‍وش‍ق‍ان‍ی‌، اب‍وت‍راب‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ (نويسنده) برز آبادی فراهانی، مجتبی (مصحح)
ناشر	فردوسی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1376ش
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR۶۴۹۳/د۹
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این دیوان، مشتمل بر ساقینامه، ترکیب‌بند، غزلیات و قطعات، مثنوی‌ها، مقطعات، رباعیات، دوبیتی‌ها، ابیات پراکنده، قطعاتر در لغز و قطعاتی در ماده تاریخ می‌باشد.

میرزا طاهر درباره او چنین نوشته است: «ابوتراب خوش طبیعت و درست سلیقه است. اشعارش اکثرا عاشقانه و یکدست است. دیوانش قریب به دو هزار بیت به نظر رسیده است».

سبب شهرت میرزا ابوتراب، ساقی‌نامه ارزشمند اوست که در ردیف بهترین ساقی‌نامه‌های زبان فارسی است که در بحر متقارب سروده شده است و نیز ابیات بسیار زیبایی در این دیوان وجود دارد که به صورت ضرب‌المثل درآمده است:

بجز رخ تو که تا صبح حشر نورانیست

چراغ هیچ کسی تا سحر نمی‌سوزد

ابوتراب چند ترکیب‌بند زیبا دارد که در کتاب نقل شده است. دو مثنوی او هم بسیار جالب و خواندنی است و نیز غزلیات و قطعات فراوانی دارد که تا حد امکان جمع‌آوری شده است.

ساقی‌نامه به صورت ترجیع‌بند است که آن را به بحر هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف (مفعول، مفاعیل، مفاعیل، فعولن) سروده است که ترجیع آن:

ما خشک لبان تشنه دیدار شرابیم

تا کاسه ما گشت تهی خانه خرابیم

می‌باشد که متضمن اندیشه‌های بلند حکیمانه و عارفانه است.

غزلیات فرقتی کوتاه و موجز و اکثرا در حدود پنج بیت است. در هیچ غزلی تخلص ندارد و در آنها هیچگاه از فرقتی استفاده نکرده است.

در این دیوان، دو مثنوی بسیار زیبا وجود دارد که یکی در توحید است با سخنان بسیار جالب و جاذب و دیگری مربوط به حاتم طائی است که سراسر حکمت است.

فرقتی قصایدی دارد در مدح از جمله در مدح حضرت علی(ع) و امام رضا(ع) و در مدح شاه عباس صفوی.

ابوتراب در ترکیب‌بند نیز مانند ترجیع‌بند، مهارت بسزایی دارد. وی در سایر موارد شعری، همچون رباعی، دوبیتی، قطعات، مفردات، معما و ماده تاریخ، طبع آزمایی کرده است که همگی در این دیوان، جمع‌آوری شده است.

فرقتی در مدح امیرالمؤمنین علی(ع) چه خوش می‌سراید:

امیر ملک ولایت علی عالیقدر		که هست خاک درش نور دیده احرار
دمی که گشت بنای فلک تمام قضا		بدست صنعت خود در سرای لیل و نهار
برای آنکه ز رأیت شوند عکس پذیر		نشانده آینه مهر و ماه بر دیوار

منابع مقاله

مقدمه کتاب.