دیوان قاضی شمس‌الدین محمد بن عبدالکریم طبسی

دیوان قاضی شمس‌الدین محمد بن عبدالکریم طبسی، مجموعه اشعار شمس‌الدین محمد بن عبدالکریم طبسی (متوفی 624ق) است که به اهتمام تقی بینش، منتشر شده است.

دیوان قاضی شمس‌الدین محمد بن عبدالکریم طبسی
پدیدآوران	ش‍م‍س‌ طب‍س‍ی‌، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م‌ (نويسنده) بینش، تقی (مصحح)
سال نشر	13سده
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی -- قرن ۷ق
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR 5233/د899ب
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

در شعر شمس، اصطلاحات علمی و مسائل مختلف، از نجوم و ریاضی و حکمت گرفته تا اسم آلات و ادوات و گل‌ها و پارچه‌ها و اصطلاحات دیوانی و اداری قدیم، مطرح است؛ به ‌همین مناسبت، برای فهمیدن معنی آن، باید به کتاب‌های لغت، مراجعه کرد و گاهی دچار زحمت شد.

شمس شاعری است توانا و مضمون‌آفرین که با قدرت و هنرمندی اعجاب‌انگیز، کلمات را تلفیق و از مناسبات الفاظ، استفاده کرده است. گاه لفظی در شعر او، چند معنی را به ذهن القا می‌کند و خواننده مردد می‌ماند که کدام‌یک از آن معانی مورد نظر او بوده است.

تذکره‌نویسانی که راجع به شعر شمس، اظهار نظر کرده‌اند، اتفاق دارند که وی، شاعری توانا و زبردست بوده است. آذر می‌نویسد: «در فن نظم و نثر، قدرتی کامل داشته و قصاید رنگین و معانی متین دارد». زکریای قزوینی گوید: «اشعار او در کمال زیبایی است و شیوه او در شعر تک است» و عوفی چنین نوشته است: «نادره ایام و لیالی که او خزانه جواهر و لآلی معانی بود؛ خواطر و اذهان فضلا به کنه نکته‌ای که او پرداختی نرسیدی و طبایع سلیم و خواطر مستقیم در پیش قریحت او معوج نمودی».

در شعر شمس، همان الفاظ فصیح و فخیم و همان معانی دقیق و باریکی که در شعر خاقانی هست، نیز وجود دارد، به‌اضافه نازک‌خیالی‌ها و زیبایی‌ها و تخیل‌های ظریف شاعرانه و منحصر به خود او.

آثاری از لغات قدیم و واژه‌های در حال تحول و لهجه در شعر شمس دیده می‌شود که خود ارزش و قدر بسیار دارد. همچنین بعضی امثال سایر است که گاه‌به‌گاه در شعر او، دیده می‌شود، از قبیل: این‌کاره، خون گریستن، بر طاق نهادن، قصب و ماهتاب یا توزی و مهتاب، از شرم آب شدن و به صد دل عاشق شدن و ترکیبات جالب و شاعرانه که از لحاظ دستور زبان فارسی و ادب، اهمیت زیاد دارد و نمونه قدرت طبع و هنرمندی است. الفاظ زشت و سخنان ناروا در شعر او، بسیار کم است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.