ابن طولون، محمد بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۵

ابن طولون، محمد بن علی

نام	ابن طولون، محمد بن علی
نام‌های دیگر	اب‍ن طول‍ون‌، ش‍م‍س ‌ال‍دی‍ن م‍ح‍م‍د ب‍ن ع‍ل‍ی اب‍ن طول‍ون ال‍دم‍ش‍ق‍ی‌ اب‍ن طول‍ون ال‍ص‍ال‍ح‍ی
نام پدر	علی
متولد	880ق
محل تولد	دمشق
رحلت	953 ‌‎ق
اساتید	ابن عبدالهادى عزالدين ابن الحمراء شهاب‌الدين‌العسكرى
برخی آثار	قضاة دمشق الثغر البسام في ذكر من ولي قضاء الشام
کد مؤلف	AUTHORCODE01332AUTHORCODE

ابن طولون، ابوعبدالله، يا ابوالفضل شمس‌الدين محمد بن على بن احمد بن على بن خمارویه بن طولون دمشقى حنفى (880-953ق)، محدث، فقیه، ادیب و مورخ.

ولادت

در 12 جمادى الاول سال880ق، در صالحيه واقع در دامنه كوه قاسيون، در نزدیکى دمشق، زاده شد. وى از سوى پدر ترك نژاد و ظاهراًً از نسل‌امراى طولونى مصر بود.

پدرش شيخ ابوالحسن علاء‌الدين على، مردى زاهد و صوفى‌منش و عمویش قاضى جمال‌الدين يوسف، مفتى دار العدل دمشق بود و محمد ابن‌ طولون تحت تربيت و مراقبت آن دو و برادر ناتنيش، خواجه برهان‌الدين ابن قنديل پرورش يافت.

تحصیلات

ابن طولون نوشتن را در مكتب مجاور منزل پدرى آموخت و به حفظ قرآن پرداخت. 7 ساله‌بود كه حافظ قرآن شد.

وى تحصيلات مقدماتى را، مطابق معمول آن زمان، با حفظ کتاب‌هاى درسى چون «المُختار» در فقه حنفى، «المنار» در اصول فقه، «الفيه» ابن مالك و «مقدمه آجرومیه» در نحو، «الحُدود» در علم لغت و «مقدمه جَزَريه» در تجوید، طى سال‌هاى 887 تا 894ق، يعنى از 7 سالگى تا 14 سالگى، گذرانيد.

وى در همین احوال، يعنى طى سال‌هاى 894 تا 901ق، تجوید و قرائت‌هاى هفتگانه را از شيخ محيى‌الدين اَربَدى مُقرى فراگرفت. او در اثناى تكمیل قرائت، به علم حديث نيز كه در آن زمان چندان بدان پرداخته نمى‌شد و از رواج و رونق ديرين افتاده بود، روى آورد و عزم جزم كرد كه كار عملى خود را به حديث منحصر گرداند؛ زيرا معتقد بود كه صرف عمر جز در كار قرآن و حديث بيهوده است.

وى در كنار اشتغالات علمى، یک يا چند سمت ادارى و غير ادارى را نيز عهده‌دار بوده است. نوع سمت‌هایى كه او مى‌پذيرفته، امورى بوده كه با كارهاى علمى سنخيتى داشته است. وى در سال‌هاى واپسين عمر (950ق به بعد) بيمار شد و به سبب دردمندى نتوانست پيشنهاد منصب افتاء مذهب حنفى را كه چند سمت علمى و ادارى ديگر نيز به همراه داشت، بپذيرد.

وى از معدود رجال برجسته اسلامى است كه زندگى‌نامه خویش را نوشته است و آنچه ما در این مقاله آورده‌ايم، اساساً از همین شرح حال استخراج شده است.

اساتید

وى نزد بيشتر علماى دمشق و صالحيه درس خوانده و از بيشتر آنان یک يا چند اجازه دريافت كرده كه نام 35 تن‌از آنان در زندگى‌نامه او منعكس شده است كه از آن جمله‌اند:

ابن عبدالهادى كه نام وى را در دروس و علوم مختلف بارها آورده و با القاب مختلف از او ياد كرده‌است.
نعيمى.
ابن زريق.
عزالدين ابن الحمراء.
تقى‌الدين ابن قاضى عجلون.
شهاب‌الدين‌العسكرى.
محب‌الدين ابن القصيف.
شهاب‌الدين‌ابن فرفور.
نجم‌الدين ابن مفلح.

شاگردان

او شاگردان بسيارى نيز پرورش داده است كه از آن جمله‌اند:

شيخ شهاب‌الدين‌احمد طيبى شافعى.
شيخ علاء‌الدين بن عمادالدين.
شيخ نجم‌الدين البهنسى خطیب دمشق.
شيخ اسماعيل نابلسى.
شيخ زين‌الدين ابن سلطان.
شيخ شهاب‌الدين‌الوفائى.

آثار

شمار آثار وى شگفت‌آور و در تاريخ اسلام كم‌نظير است. وى در زندگى‌نامه خویش، 728 اثر را به ترتيب حروف الفبا برشمرده است.

از جمله آثار او مى‌توان به این نگاشته‌ها اشاره كرد:

شرح الواضحه في تجوید الفاتحه.
الطارى على زَلّه القارى.
التَوجيه الجمیل الاسرار آيات من التنزيل.
خلاصه البيان في اَيمان القرآن.
الحاوى لظُرَف من التأویل على طُرَفِ من التنزيل.
السفينه الطولونيه في الاحاديث النبویه.
القلائد الجوهريه.
التاج الثمین في اسماء المدلَسين.
التِبيان المُحرّر في من له اسمانِ و كُنيتان فَاَكثر.
الشذْرَه في الاحاديث المُشْتَهَره.
اتحاف النُبَهاء بنحو الفقهاء.
تقویه الراغب في صلاة الرغائب.
تيسير الاعلام بمَذاهِب الائمَه الاَعلام.
الدُّر المَخْتوم فيما يتعلق باحكام‌المَجذوم.
ياقوته الزمان في تشريح الانسان.
دَفع الباس في ترك مصاحبه الناس.
الجَواهِر المُضيه في طب الساده الصوفيه.
مسالك التلطف الى علم التصوف.
تحذير العباد من الحلول و الاتّحاد.
اللؤلؤ المنظوم في الوقوف على ما اشتغلتُ به من‌العلوم^[۱]..

پانویس

↑ نفیسی، نوشین دخت، ج4، ص146

منابع مقاله

نفیسی، نوشین دخت، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377

وابسته‌ها

الائمة الإثنا عشر

المنهل الروي في الطب النبوي صلی‌الله‌عليه‌و‌سلم

قضاة دمشق الثغر البسام في ذكر من ولي قضاء الشام

مفاکهة الخلان في حوادث الزمان (دار الکتب العلمیة)

مفاكهة الخلان في حوادث الزمان (نسخه)

إعلام الوری بمن ولي نائباً من الأتراك بدمشق الشام الكبری

المسائل الملقبات في علم النحو

القلائد الجوهریة في تاریخ الصالحیة

شرح ابن طولون علی ألفیة ابن مالک

إنباء الأمراء بأنباء الوزراء

مفاکهة الخلان في حوادث الزمان (تاریخ مصر و الشام)

رسائل من التراث الصوفي في لبس الخرقة

تاريخ الشام في مطلع العهد العثماني في مطلع العهد العثمانی926- 951ق/1520- 1544م

متعة الأذهان من التمتع بالإقران بين تراجم الشيوخ و الإقران

[1] نفیسی، نوشین دخت، ج4، ص146

[۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
 [[پرونده:NUR01332.jpg|بندانگشتی|ابن طولون، محمد بن علی]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|ابن طولون، محمد بن علی
+! نام!! data-type="authorName" |ابن طولون، محمد بن علی
 |-
-|نام های دیگر
+|نام‌های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'| اب‍ن‌ طول‍ون‌، ش‍م‍س ‌ال‍دی‍ن‌ م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی
+| data-type="authorOtherNames" | اب‍ن طول‍ون‌، ش‍م‍س ‌ال‍دی‍ن م‍ح‍م‍د ب‍ن ع‍ل‍ی
-اب‍ن‌ طول‍ون‌ ال‍دم‍ش‍ق‍ی‌
+اب‍ن طول‍ون ال‍دم‍ش‍ق‍ی‌
-اب‍ن‌ طول‍ون‌ ال‍ص‍ال‍ح‍ی
+اب‍ن طول‍ون ال‍ص‍ال‍ح‍ی
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |علی
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|
+| data-type="authorbirthDate" |880ق
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|دمشق
+| data-type="authorBirthPlace" |دمشق
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|953 هـ.ق
+| data-type="authorDeathDate" |953 ‌‎ق
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |ابن عبدالهادى
+عزالدين ابن الحمراء
+شهاب‌الدين‌العسكرى
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|[[‏متعه الاذهان من التمتع بالاقران بین تراجم الشیوخ و الاقران ]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+| data-type="authorWritings" |[[قضاة دمشق الثغر البسام في ذكر من ولي قضاء الشام]]
-|-class='articleCode'
+|- class="articleCode"
-|کد مولف
+|کد مؤلف
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE1332AUTHORCODE
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE01332AUTHORCODE
 |}
 </div>
+'''ابن طولون، ابوعبدالله، يا ابوالفضل شمس‌الدين محمد بن على بن احمد بن على بن خمارویه بن طولون دمشقى حنفى''' (880-953ق)، محدث، فقیه، ادیب و مورخ.
 ==ولادت==
+در 12 جمادى الاول سال880ق، در صالحيه واقع در دامنه كوه قاسيون، در نزدیکى دمشق، زاده شد. وى از سوى پدر ترك نژاد و ظاهراًً از نسل‌امراى طولونى مصر بود.
-«ابن طولون، ابوعبدالله، يا ابوالفضل شمس الدين محمد بن على بن احمد بن على بن خمارويه بن طولون دمشقى حنفى، در 12 جمادى الاول سال880ق، در صالحيه واقع در دامنه كوه قاسيون، در نزديكى دمشق، زاده شد. وى از سوى پدر ترك نژاد و ظاهراًً از نسل‌امراى طولونى مصر بود.
+پدرش شيخ ابوالحسن علاء‌الدين على، مردى زاهد و صوفى‌منش و عمویش قاضى جمال‌الدين يوسف، مفتى دار العدل دمشق بود و محمد ابن‌ طولون تحت تربيت و مراقبت آن دو و برادر ناتنيش، خواجه برهان‌الدين ابن قنديل پرورش يافت.
-پدرش شيخ ابوالحسن علاء الدين على، مردى زاهد و صوفى‌منش و عمويش قاضى جمال الدين يوسف، مفتى دار العدل دمشق بود و محمد ابن‌طولون تحت تربيت و مراقبت آن دو و برادر ناتنيش، خواجه برهان الدين ابن قنديل پرورش يافت.
-==کسب علم و دانش==
+==تحصیلات==
 ابن طولون نوشتن را در مكتب مجاور منزل پدرى آموخت و به حفظ قرآن پرداخت. 7 ساله‌بود كه حافظ قرآن شد.
-وى تحصيلات مقدماتى را، مطابق معمول آن زمان، با حفظ کتاب‌هاى درسى چون «المُختار» در فقه حنفى، «المنار» در اصول فقه، «الفيه» ابن مالك و «مقدمه آجروميه» در نحو، «الحُدود» در علم لغت و «مقدمه جَزَريه» در تجويد، طى سال‌هاى 887 تا 894ق، يعنى از 7 سالگى تا 14 سالگى، گذرانيد.
+وى تحصيلات مقدماتى را، مطابق معمول آن زمان، با حفظ کتاب‌هاى درسى چون «المُختار» در فقه حنفى، «المنار» در اصول فقه، «الفيه» [[ابن مالک، محمد بن عبدالله|ابن مالك]] و «مقدمه آجرومیه» در نحو، «الحُدود» در علم لغت و «مقدمه جَزَريه» در تجوید، طى سال‌هاى 887 تا 894ق، يعنى از 7 سالگى تا 14 سالگى، گذرانيد.
-وى در همين احوال، يعنى طى سال‌هاى 894 تا 901ق، تجويد و قرائت‌هاى هفتگانه را از شيخ محيى الدين اَربَدى مُقرى فراگرفت. او در اثناى تكميل قرائت، به علم حديث نيز كه در آن زمان چندان بدان پرداخته نمى‌شد و از رواج و رونق ديرين افتاده بود، روى آورد و عزم جزم كرد كه كار عملى خود را به حديث منحصر گرداند؛ زيرا معتقد بود كه صرف عمر جز در كار قرآن و حديث بيهوده است.
+وى در همین احوال، يعنى طى سال‌هاى 894 تا 901ق، تجوید و قرائت‌هاى هفتگانه را از شيخ محيى‌الدين اَربَدى مُقرى فراگرفت. او در اثناى تكمیل قرائت، به علم حديث نيز كه در آن زمان چندان بدان پرداخته نمى‌شد و از رواج و رونق ديرين افتاده بود، روى آورد و عزم جزم كرد كه كار عملى خود را به حديث منحصر گرداند؛ زيرا معتقد بود كه صرف عمر جز در كار قرآن و حديث بيهوده است.
-وى در كنار اشتغالات علمى، يك يا چند سمت ادارى و غير ادارى را نيز عهده‌دار بوده است. نوع سمت‌هايى كه او مى‌پذيرفته، امورى بوده كه با كارهاى علمى سنخيتى داشته است. وى در سال‌هاى واپسين عمر (950 ق به بعد) بيمار شد و به سبب دردمندى نتوانست پيشنهاد منصب افتاء مذهب حنفى را كه چند سمت علمى و ادارى ديگر نيز به همراه داشت، بپذيرد.
+وى در كنار اشتغالات علمى، یک يا چند سمت ادارى و غير ادارى را نيز عهده‌دار بوده است. نوع سمت‌هایى كه او مى‌پذيرفته، امورى بوده كه با كارهاى علمى سنخيتى داشته است. وى در سال‌هاى واپسين عمر (950ق به بعد) بيمار شد و به سبب دردمندى نتوانست پيشنهاد منصب افتاء مذهب حنفى را كه چند سمت علمى و ادارى ديگر نيز به همراه داشت، بپذيرد.
-وى از معدود رجال برجسته اسلامى است كه زندگى‌نامه خويش را نوشته است و آنچه ما در اين مقاله آورده‌ايم، اساساً از همين شرح حال استخراج شده است.
+وى از معدود رجال برجسته اسلامى است كه زندگى‌نامه خویش را نوشته است و آنچه ما در این مقاله آورده‌ايم، اساساً از همین شرح حال استخراج شده است.
-وى نزد بيشتر علماى دمشق و صالحيه درس خوانده و از بيشتر آنان يك يا چند اجازه دريافت كرده كه نام 35 تن‌از آنان در زندگى‌نامه او منعكس شده است كه از آن جمله‌اند:
+==اساتید==
+وى نزد بيشتر علماى دمشق و صالحيه درس خوانده و از بيشتر آنان یک يا چند اجازه دريافت كرده كه نام 35 تن‌از آنان در زندگى‌نامه او منعكس شده است كه از آن جمله‌اند:
 # ابن عبدالهادى كه نام وى را در دروس و علوم مختلف بارها آورده و با القاب مختلف از او ياد كرده‌است.
@@ خط ۶۰: / خط ۶۵: @@
 # ابن زريق.
 # عزالدين ابن الحمراء.
-# تقى الدين ابن قاضى عجلون.
+# تقى‌الدين ابن قاضى عجلون.
-# شهاب الدين العسكرى.
+# شهاب‌الدين‌العسكرى.
-# محب الدين ابن القصيف.
+# محب‌الدين ابن القصيف.
-# شهاب الدين ابن فرفور.
+# شهاب‌الدين‌ابن فرفور.
-# نجم الدين ابن مفلح.
+# نجم‌الدين ابن مفلح.
 ==شاگردان==
@@ خط ۷۰: / خط ۷۵: @@
 او شاگردان بسيارى نيز پرورش داده است كه از آن جمله‌اند:
-# شيخ شهاب الدين احمد طيبى شافعى.
+# شيخ شهاب‌الدين‌احمد طيبى شافعى.
-# شيخ علاء الدين بن عماد الدين.
+# شيخ علاء‌الدين بن عمادالدين.
-# شيخ نجم الدين البهنسى خطيب دمشق.
+# شيخ نجم‌الدين البهنسى خطیب دمشق.
 # شيخ اسماعيل نابلسى.
-# شيخ زين الدين ابن سلطان.
+# شيخ زين‌الدين ابن سلطان.
-# شيخ شهاب الدين الوفائى.
+# شيخ شهاب‌الدين‌الوفائى.
-== تأليفات ==
+==آثار==
-شمار آثار وى شگفت‌آور و در تاريخ اسلام كم‌نظير است. وى در زندگى‌نامه خويش، 728 اثر را به ترتيب حروف الفبا برشمرده است.
+شمار آثار وى شگفت‌آور و در تاريخ اسلام كم‌نظير است. وى در زندگى‌نامه خویش، 728 اثر را به ترتيب حروف الفبا برشمرده است.
-از جمله آثار او مى‌توان به اين نگاشته‌ها اشاره كرد:
+از جمله آثار او مى‌توان به این نگاشته‌ها اشاره كرد:
-# شرح الواضحه فى تجويد الفاتحه.
+# شرح الواضحه في تجوید الفاتحه.
 # الطارى على زَلّه القارى.
-# التَوجيه الجميل الاسرار آيات من التنزيل.
+# التَوجيه الجمیل الاسرار آيات من التنزيل.
-# خلاصه البيان فى اَيمان القرآن.
+# خلاصه البيان في اَيمان القرآن.
-# الحاوى لظُرَف من التأويل على طُرَفِ من التنزيل.
+# الحاوى لظُرَف من التأویل على طُرَفِ من التنزيل.
-# السفينه الطولونيه فى الاحاديث النبويه.
+# السفينه الطولونيه في الاحاديث النبویه.
 # القلائد الجوهريه.
-# التاج الثمين فى اسماء المدلَسين.
+# التاج الثمین في اسماء المدلَسين.
-# التِبيان المُحرّر فى من له اسمانِ و كُنيتان فَاَكثر.
+# التِبيان المُحرّر في من له اسمانِ و كُنيتان فَاَكثر.
-# الشذْرَه فى الاحاديث المُشْتَهَره.
+# الشذْرَه في الاحاديث المُشْتَهَره.
 # اتحاف النُبَهاء بنحو الفقهاء.
-# تقويه الراغب فى صلاه الرغائب.
+# تقویه الراغب في صلاة الرغائب.
 # تيسير الاعلام بمَذاهِب الائمَه الاَعلام.
 # الدُّر المَخْتوم فيما يتعلق باحكام‌المَجذوم.
-# ياقوته الزمان فى تشريح الانسان.
+# ياقوته الزمان في تشريح الانسان.
-# دَفع الباس فى ترك مصاحبه الناس.
+# دَفع الباس في ترك مصاحبه الناس.
-# الجَواهِر المُضيه فى طب الساده الصوفيه.
+# الجَواهِر المُضيه في طب الساده الصوفيه.
 # مسالك التلطف الى علم التصوف.
 # تحذير العباد من الحلول و الاتّحاد.
-# اللؤلؤ المنظوم فى الوقوف على ما اشتغلتُ به من‌العلوم.
+# اللؤلؤ المنظوم في الوقوف على ما اشتغلتُ به من‌العلوم<ref>نفیسی، نوشین دخت، ج4، ص146</ref>..
-== منابع ==
+==پانویس==
+<references/>
-دايره المعارف بزرگ اسلامى،زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، چاپ اول،1370، تهران، ج4، ص146 نوشين دخت نفيسى.
+==منابع مقاله==
+نفیسی، نوشین دخت، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377
-== وابسته‌ها ==
+==وابسته‌ها==
 {{وابسته‌ها}}
-[[الائمة الإثنا عشر]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
-[[المنهل الروي في الطب النبوي (صلی الله علیه و آله و سلم)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
-[[مفاکهة الخلان في حوادث الزمان (دار الکتب العلمیة)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[الائمة الإثنا عشر]]
+[[المنهل الروي في الطب النبوي صلی‌الله‌عليه‌و‌سلم]]
+[[قضاة دمشق الثغر البسام في ذكر من ولي قضاء الشام]]
+[[مفاکهة الخلان في حوادث الزمان (دار الکتب العلمیة)]]
+[[مفاكهة الخلان في حوادث الزمان (نسخه)]]
+[[إعلام الوری بمن ولي نائباً من الأتراك بدمشق الشام الكبری]]
-[[إعلام الوری بمن ولي نائباً من الأتراک بدمشق الشام الکبری]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[المسائل الملقبات في علم النحو]]
-[[القلائد الجوهریة في تاریخ الصالحیة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[القلائد الجوهریة في تاریخ الصالحیة]]
-[[شرح ابن طولون علی ألفیة ابن مالک]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[شرح ابن طولون علی ألفیة ابن مالک]]
-[[إنباء الأمراء بأنباء الوزراء]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[إنباء الأمراء بأنباء الوزراء]]
-[[مفاکهة الخلان في حوادث الزمان (تاریخ مصر و الشام)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[مفاکهة الخلان في حوادث الزمان (تاریخ مصر و الشام)]]
-[[تاريخ الشام في مطلع العهد العثماني في مطلع العهد العثماني 926- 951ق/1520- 1544م]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[رسائل من التراث الصوفي في لبس الخرقة]]
-[[متعة الأذهان من التمتع بالإقران بين تراجم الشيوخ و الإقران]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[تاريخ الشام في مطلع العهد العثماني في مطلع العهد العثمانی926- 951ق/1520- 1544م]]
-[[قضاة دمشق الثغر البسام في ذکر من ولي قضاء الشام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+[[متعة الأذهان من التمتع بالإقران بين تراجم الشيوخ و الإقران]]
 [[رده:زندگی‌نامه]]