التربية الإسلامية في المجتمع

التربية الإسلامية في المجتمع
پدیدآوران	عبدالحلیم محمود، علی (نویسنده)
ناشر	دارالتوزیع و النشر الاسلامیه
مکان نشر	قاهره
سال نشر	1426ق/2005م
چاپ	اول
موضوع	اسلام‌ و آموزش‌ و پرورش‌,اسلام‌ و اجتما‌ع
کد کنگره	‏LC۹۰۴/م۳ت۴

التربیة الإسلامیة فی المجتمع ، تألیف دکتر علی عبدالحلیم محمود؛ این اثر سومین جلد از مجموعه‌اى پنج‌جلدى است با فروست: التربیه الاسلامیه المعاصره.

مطالب کتاب در مقدمه و سه بخش چند فصلى قلمى شده است.

در مقدمه به تعریف پاره‌اى اصطلاحات مرتبط با موضوع کتاب که آشنایى با آن‌ها براى ورود به بحث لازم است پرداخته شده است: جامعه، پدیده اجتماعى، جامعه پدرسالار، جامعه مادرسالار، جامعه بدوى، دولت، جامعه مدنى، گروه‌هاى جامعه مدنى، جامعه‌شناسى.

عنوان بخش نخست، جامعه و مؤلفه‌هاى آن است. نگارنده این عناصر را به دو گروه تقسیم کرده است: عناصر اساسى و ثابت؛ عناصر احتمالى و متغیر. مراد از گروه دوم، عناصرى است که بر مؤلفه بودن آن‌ها همداستانى وجود ندارد، برخلاف گروه اول که پذیرفته همگان‌اند. هریک از این دو گروه در طى فصلى بررسى شده است.

در فصل یکم که دربارۀ عناصر متغیر جامعه است، از مؤلفه‌هاى ذیل یاد شده است: وحدت نژاد، وحدت محیط، آداب و سنن، روابط اقتصادى. در شرح هریک از مؤلفه‌هاى یادشده به دیدگاه‌هاى موافق و مخالف اشارت رفته است.

مؤلفه‌هاى پى‌نهادین جامعه در فصل دوم و به این شرح واکاوى شده است: دین، علم، ملیت.

بخش دوم، ویژگى‌ها و صفات جامعه اسلامى خوانده شده است. صفات و ویژگى‌هاى جامعه اسلامى به سه دسته تقسیم شده است: آنچه که وجه امتیاز جامعه اسلامى است و دیگر جوامع را به کسب آن‌ها فرامى‌خواند، آنچه که جامعه اسلامى آن‌ها را رد مى‌کند و دیگران را از آن‌ها بازمى‌دارد، آنچه که جامعه اسلامى سازگار با مقتضیات زمان و مکان آن‌ها را دگرگون مى‌سازد.

فصل نخست این بخش به بررسى صفات و ویژگى‌هایى که جامعه اسلامى را متمایز مى‌سازد و جامعه اسلامى دیگر جوامع را بدان‌ها فرامى‌خواند اختصاص یافته است. این ویژگى‌ها و صفات فراوان است و تنها به شمارى از آن‌ها اشاره شده است: ناهنجارى‌هاى اجتماعى را از میان مى‌برد و ارزش‌هاى اجتماعى اسلام را برپا مى‌دارد، همکارى و تعاون اجتماعى، سازگارى اجتماعى، همبستگى و یکپارچگى اجتماعى، تأمین اجتماعى، مهار اجتماعى، رفاه اجتماعى.

ویژگى‌ها و صفاتى که جامعه اسلامى نمى‌پذیرد و به دورى از آن‌ها فرامى‌خواند در فصل دوم بررسى شده است. این صفات عبارت‌اند از: عقب‌ماندگى اجتماعى، ازهم‌پاشیدگى و گسست اجتماعى، انحرافات اجتماعى، چالش‌هاى اجتماعى، ناآرامى اجتماعى.

در فصل سوم به صفات و ویژگى‌هایى پرداخته شده است که جامعه اسلامى سازگار با شرایط زمان و مکان آن‌ها را دگرگون مى‌سازد تا بتوانند روزآمد و درخور هر عصر باشند. در شرح این صفات از دو نکته مهم یاد شده است: سازگارى قانونگذارى اسلامى با متغیرات، نمونه‌هایى از ویژگى‌ها و صفاتى که دگرگونى‌پذیرند.

عنوان بخش سوم که بلندترین بخش کتاب و اصل و اساس آن است، هدف‌هاى جامعه اسلامى و راه‌هاى تحقق آن‌هاست.

در فصل یکم این بخش به شرح و شکافت هفت هدف کلى جامعه اسلامى پرداخته شده است: اجراى برنامه نظام الهى در زندگى انسان در هر جامعه، حفاظت از جامعه در برابر خطرهاى داخلى و خارجى، تحقق امنیت داخلى و خارجى جامعه، تحقق همبستگى اجتماعى میان مسلمانان، تحقق وحدت اسلامى میان مسلمانان، امنیت حقوقى در اجتماع و الزام به اداى حقوق واجب، تأمین امنیت و حفظ حقوق اقلیت‌هاى مذهبى. در این فصل که 321 صفحه از کتاب را به خود اختصاص داده است، هدف‌هاى یادشده به‌تفصیل بررسى شده است.

در فصل دوم از وسایل و راه‌هاى تحقق هدف‌هاى جامعه اسلامى سخن رفته است. این وسایل و روش‌ها عبارت‌اند از: تربیت، تبلیغ دین و فراخواندن به دین، جنبش، جهاد در راه خدا.

• منابع ذیل براى مطالعه بیشتر پیشنهاد مى‌شود:

مقداد یالجن، جوانب التربیه الاسلامیه الاساسیه (چاپ اول: بیروت، دارالریحانى، 1406 ق)؛ محمدعلى کریمى‌نیا، الگوهاى تربیت اجتماعى (قم، پیام مهدى، 1377)؛ على فکرى، التربیه الاجتماعیه (قاهره، المطبعه العصریه، 1939 م)؛ عبدالحلیم محمود، التربیه الاجتماعیه الاسلامیه (قاهره، دارالتوزیع والنشر الاسلامیه، 1422 ق/ 2001 م)؛ یوسف کمال محمد، منهج التربیه الاجتماعیه المسلمه کما یبنیه الثلث الثانى من القرآن العظیم (قاهره، دارالقلم، 1422 ق/ 2001 م)؛ عبدالرحمن نحلاوى، التربیه الاجتماعیه الاسلامیه (دمشق، دارالفکر، 2006 م)؛ محمد وصى‌الله خان، التربیه والمجتمع فى العالم الاسلامى (جده، دار عکاظ، 1404 ق/ 1984 م).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.