معجم رواة الحديث و ثقاته

معجم رواة الحديث و ثقاته، تألیف سید محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، فرهنگ دوازده جلدی اعلام شیعه است به زبان عربی، که از منابع مختلف شیعه گردآوری شده است.

معجم رواة الحديث و ثقاته
پدیدآوران	موحد ابطحی اصفهانی، محمدباقر (نويسنده) مؤسسة الامام المهدی علیه‌السلام (محقق)
ناشر	عطر عترت
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1430ق
چاپ	1
شابک	‎978-964-7941-82-2
زبان	عربی
تعداد جلد	12
کد کنگره	م8م6 115 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نویسنده در گردآوری این معجم بر اصول رجالی پنج‌گانه رجال برقی، الفهرست و رجال شیخ طوسی، اختيار معرفة الرجال معروف به رجال کشی و رجال نجاشی اعتماد کرده است. پس از آنها از کتب دیگری مانند معالم العلماء ابن شهرآشوب، خلاصة الأقوال معروف به رجال علامه حلی و رجال ابن داوود استفاده کرده است‏.

نویسنده این کتاب را به ذکر روایان حدیث اختصاص داده تا ضبط اسامی و وابسته‌های آنها را و اختلاف مصادر را ذکر کند؛ لذا این مطالب را مستند و با ذکر آدرس و موضع بحث گرد آورده است. در ارائه مطالب، ویژگی‌ها و نکاتی لحاظ شده است:

1. ازآنجاکه اسامی رجال در کتب رجالی به صیغه‌های مختلف ذکر شده و در بعضی کتب تنها نام شخص و در کتب دیگر نام و نام پدرش آمده و در برخی کنیه، القاب و نسب طولانی او هم ذکر شده است، این سبب پریشانی در کار محقق علم رجال می‌شود؛ لذا نویسنده بنا بر آنچه در کتب مورد اعتماد شیعه آمده و با توجه به قرائن موجود، آنها را ترکیب و یکی کرده است.
2. در حاشیه بعضی اسامی، صحیح آنها در اسم و نسب و لقب و کنیه را در حد امکان با اعتماد بر مطالبی که در بعضی کتب حدیث و رجال، صحیح دانسته، ذکر کرده است؛ لکن درباره بعضی اسامی به جهت اشکالات فراوان در این اسامی و کمبود مصادر رجالی شیعه امکان شناخت صحیح نبوده، ولذا سکوت کرده است.
3. اسامی بسیاری از اعلام ذکر شده است و اشاره شده که از صحابه یا تابعین از اصحاب ائمه(ع) هستند. درباره هر نام اشاره شده که مثلاً از اصحاب امام باقر یا امام صادق(ع) یا دیگر ائمه(ع) است؛ یا اینکه از اصحاب بیش از یک امام است. در این رابطه از اصول رجالی و دیگر منابع چون رجال برقی و طوسی و... استفاده شده است.
4. بعضی از نام‌ها در کتب رجالی قدیمی و مورد اعتماد یافت نشده و تنها در بعضی کتب متأخر برگرفته از کتب حدیث آمده است. نویسنده اطمینان حاصل نکرده که از روات شیعه است یا اینکه از روات اهل سنت است. طبقه آنها نیز معلوم نشده است. بااین‌وجود آنچه از توثیق و تضعیف و تبیین طبقه در کتب رجالی آمده را نقل کرده است، اما مواردی را که توثیق و طبقه آنها ذکر نشده، به تحقیق در آینده موکول کرده است‏.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.