خسرو و شیرین

خسرو و شیرین، متنی است علمی - انتقادی از مجموعه اشعار «خسرو و شیرین» یکی از پنج اثر «خمسه» یا «پنج گنج» الیاس بن یوسف نظامی گنجوی (530-591ق)، شاعر معروف ایرانی که با تصحیح بهروز ثروتیان، منتشر شده است.

خسرو و شیرین: متن علمی و انتقادی از روی 14 نسخه خطی
پدیدآوران	ثروتیان، بهروز (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	خسرو و شیرین. شرح ** متن علمی - انتقادی از روی 14 نسخه خطی (با مشکول نویسی متن و واژه نامه
ناشر	امير کبير
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1386ش
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ث43 خ5 5128 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

کتاب با مقدمه مفصلی از مصحح در بیان چند نکته پیرامون تصحیح و شرح مجدد مثنوی، پیشگفتاری در معرفی منظومه خسرو و شیرین، ارزیابی نسخه‌ها و علایم قراردادی کتاب، آغاز شده است.

ابداعات و استعارات و کنایات تازه و غریب، همراه با معانی ایهامی بسیار متنوع و گاهی گریزان و لرزان، طنزهای کوبنده و تمثیلات، صحنه‌آرایی‌های بدیع خیال‌انگیز و وصف‌های بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانند و مخصوصا ترجمه و برگردان کنایات عرفی ترکی و کردی و اصطلاحات و ترکیبات مربوط به موسیقی، نجوم، حکمت و فلسفه و بسیاری از علوم و فنون و هر آن موضوع و پیشه‌ای که پیش قلم شاعر ظاهر می‌شود، همه از خصوصیات اصلی و سبکی مثنوی حاضر است.

شاعر هر آنچه را که در دل و اندیشه خود نسبت به پیشینیان و تاریخ پیش از اسلام ایران و اوضاع و احوال جامعه و مردم و حکام زمان خویش داشته، در جریان حوادث داستان بیشتر از همه از زبان شیرین بازگو می‌کند و آن‌چنان به راز و رمز، بزم می‌آراید که اگر از دیدگاهی خاص بازنگری نشود، اغلب از نظر خواننده پوشیده و پنهان می‌ماند.

در این داستان، شخصیت اصلی افسانه، شیرین است که با حفظ دو خصلت تقوا و عشق، کارگردانی صحنه‌ها را به‌عهده دارد؛ خسرو و شاپور نیز پیشاپیش با همه خوی‌های بد و نیک خویش، تخت روان افسانه و تاریخ را به دوش می‌کشند.

داستان خسرو و شیرین را خود شاعر گاهی افسانه و افسون و زمانی حکایت و حدیث و یا داستان نامیده است. این منظومه، علاوه بر حلاوت داستانی و جنبه هنری آن، از نظر بررسی افکار و عقاید فلسفی و اجتماعی - سیاسی شاعر و شناخت کلی هنر و آگاهی وی و در مجموع جهان‌بینی نظامی در دوره‌ای طولانی از حیات او، اهمیت بسزایی دارد و گاهی آن‌چنان اوضاع و احوال جامعه خود را با رمز و کنایه آمیخته به طنز، به باد انتقاد می‌گیرد که از پشت پرده شعر او، بوی نفاق و نفرت و جنگ و جراحت موجود در آن زمان به مشام می‌رسد.

منابع مقاله

پیشگفتار.