دانشنامه زبان و ادب فارسی

دانشنامه زبان و ادب فارسی
پدیدآوران	سعادت، اسماعیل (نويسنده)
ناشر	فرهنگستان زبان و ادب فارسی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1384ش - 1386ش - 1388ش - 1391ش - 1395ش - 1396ش
چاپ	1
شابک	‎964-7531-26-5
موضوع	ادبیات فارسی - دایرةالمعارف‏ها - دایرةالمعارف‏ها و واژه نامه‎‌‌ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	6
کد کنگره	‎‏/‎‏س‎‏7‎‏د‎‏2 3321 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دانشنامه زبان و ادب فارسی، اثر جمعی از نویسندگان، به سرپرستی اسماعیل سعادت، نخستین دانشنامه اختصاصی در معرفی مهم‌ترین اطلاعات مربوط به زبان و ادب فارسی در همه شاخه‌های آن است.

هرچند بعضی از مدخل‌های اثر حاضر، مشترک میان این دانشنامه و دانشنامه‌های دیگر، به‌خصوص دانشنامه‌های عمومی است، اما بسیاری از مقالات آن را، به حکم آنکه اختصاصا مربوط به زبان و ادب فارسی است، در هیچ دانشنامه دیگر، به تفصیلی که در این دانشنامه به آنها پرداخته می‌شود، نمی‌توان یافت؛ مثلا در جلد نخست، مدخل‌هایی مانند: ادبیات تطبیقی، ادبیات داستانی، ادبیات عرفانی، ادبیات معاصر ایران، ادبیات نمایشی، ادبیات کودک و نوجوان و نیز موضوعاتی مانند اصطلاحات ادبی و عرفانی از ممیزات این دانشنامه است. مقالات این‌گونه مدخل‌ها عمدتا به قلم مؤلفانی که به تخصص در موضوع آنها شهرت دارند، تألیف شده است.

در مورد مدخل‌هایی که مشترک میان این دانشنامه و دانشنامه‌های دیگر است، سعی مؤلفان مقالات، بر آن بوده است که در تألیف خود، بیشتر از منظر زبان و ادب فارسی به موضوع آنها نگریسته شود و در نتیجه، مقالات آنها، مستقل و متمایز از مقالات مشابه آنها در دانشنامه‌های دیگر باشد. مثلا در مدخل «ابونواس»، سعی شده است که بیشتر به موضوع تأثر او از فرهنگ ایرانی، خاصه به «فارسیات» او در اشعارش پرداخته شود.

دانشنامه حاضر در تألیف و تنظیم مقالات خود، از سنت‌های جاافتاده و پذیرفته‌شده دانشنامه‌نویسی به اسلوب جدید پیروی می‌کند. در تألیف مقالات، بر درستی و رعایت کامل قواعد دستور زبان فارسی، پرهیز از اطناب و عبارت‌پردازی و اکتفا به عبارات ساده، روشن و قابل فهم و خالی از حشو و ابهام، تأکید دارد. در املای کلمات، خود را ملزم به رعایت قواعد کلی دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان دانسته و از آن پیروی کرده است.

در ضبط تلفظ عنوان مدخل‌ها و همچنین برای رفع التباس و بهتر خوانده شدن کلمات ناآشنا، از شیوه حرکت‌گذاری بهره گرفته شده و مخصوصا در نقل آیات قرآن کریم، با اعراب‌گذاری و علامت نقل قول، متمایز شده است. املای اعلام و دیگر کلمات خارجی و همچنین آوانگاری کلمات ناآشنای مربوط به زبان‌های ایران باستان نیز در پایین صفحات آمده است.

در ضبط املای اعلام خارجی، هرجا که دانشنامه از زبان خود سخن می‌گوید، ضبط مختار خود را می‌آورد که مبتنی بر ضبط معتبرترین فرهنگ‌های اعلام است و هرجا که از منبعی نقل می‌کند، ضبط منبع را ترجیح داده است.

نکته مهمی که دانشنامه حاضر در تألیف مقالات مد نظر داشته، رعایت تناسب موزون آنهاست. این امر، از جمله کارهای دشوار در دانشنامه‌نویسی است. اصل دیگری که دانشنامه حاضر، خود را موظف به رعایت آن دانسته، اصل پرهیز از ترجیح نظری بر نظر دیگر در مسائل مورد اختلاف است. در این‌گونه موارد، دانشنامه فقط به ذکر آراء مختلف، اکتفا کرده است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.