تبیین الگوی تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری امام خمینی(س)

تبیین الگوی تصمیم‌گیری و سیاستگذاری امام خمینی(س)
پدیدآوران	اسکندری، مجتبی (نویسنده)
ناشر	مؤسسه تنظیم و نشر امام خمینی(س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج
مکان نشر	تهران
سال نشر	1386
موضوع	امام خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1368-1279--نظریه درباره سیاست و حکومت
زبان	فارسی
کد کنگره	‏۱۵۷۴DSR/۵/س۹ت۲ ۱

تبیین الگوی تصمیم‌گیری و سیاستگذاری امام خمینی(س)، تألیف دکتر مجتبی اسکندری

انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به رهبری مرجعیت دینی و زعامت امام خمینی(ره) بار دیگر این حقیقت را آشکار ساخت که ایمان و اعتقاد دینی برترین سکوی حرکت انسان به سوی رهایی و آزادی و عدالت-خواهی است. کار بزرگ معمار این حرکت سترگ که به استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران منجر گردید این بود که اندیشه دینی و اعتقاد اسلامی را احیا نمود و از پیرایه‌‎ها و اندیشه‌های انحرافی آراست. مجموعه حاضر که به قلم دکتر مجتبی اسکندری به رشته تحریر درآمده است.

ساختار

این کتاب با تأکید و عنایت بر آراء و دیدگاه‌های حضرت امام(ره) شامل سه فصل می‌باشد: فصل اول کتاب که با عنوان مبانی نظری اندیشه سیاسی- اجتماعی امام خمینی(ره) معرفی شده، عوامل اساسی مؤثر بر نحوه اندیشیدن، طرز تلقی، رفتار و مبانی نظری فرد تبیین می‌گردد. در فصل دوم کتاب با تصمیم گیری و خط مشی گذاری و مفاهیم و فرآیندها و الگوها آشنا می‌شویم و فصل سوم کتاب با عنوان معرفی الگوی تصمیم گیری حضرت امام خمینی(ره)، به بیان مفروضات و اصول اندیشه ایشان می‌پردازد و ابعاد چهارگانه الگوی تصمیم گیری جامع در سیره عملی و نظری ایشان را به همراه نمودار الگوی تصمیم‌گیری بررسی می‌کند.

گزارش محتوا

مبانی نظری اندیشه سیاسی- اجتماعی امام خمینی(ره) برای شناخت جامع اندیشه یک فرد، لازم است با نگاهی کلی نگر و جامع، ابعاد پارادایم فکری وی را بررسی نماییم. پارادایم مورد نظر در اینجا محصول جهان‌بینی اسلامی و ترکیبی از معنویت (قرآن)،روحانیت (عرفان) و عقلانیت (برهان) می‌باشد.

آشنایی با پارادایم فکری حضرت امام خمینی(ره)چهار جنبه فلسفی که در توضیح هر پارادایم مدنظر هستند، عبارتند از: هستی شناسی- معرفت شناسی- طبیعت شناسی- روش شناسی.

-هستی شناسی حضرت امام: هر موجودی دارای جهت ربوبی است که ظهور حضرت ربوبیت را در او فراهم می‌سازد و هر اثرگذاری و پدیدآوری در عالم از اوست. پس در عالم وجود اثرگذاری جز خدا نیست.

-انسان‌شناسی حضرت امام: انسان‌شناسی حضرت امام مبتنی بر هستی-شناسی وی می‌باشد که در قالب عوالم پنجگانه یا حضرات خمس بیان شده است. از بحث های اساسی امام در تعلیقه و آثار دیگرشان، بحث انسان کامل است و اینکه برای شناخت انسان کامل باید به خودشناسی پرداخت.

ویژگی‌های انسان کامل در آیات قرآن: 1- محبت به حضرت حق 2- تعقل 3- ولایت تکوینی(قدرت برتر): تجلی قدرت ذاتی حق در جوارح و جوانح فرد 4- وحدت در عین کثرت: این اصل نظری در حکمت صدرایی، در عرفان عملی نیز در چهره دیگری رخ می‌نماید و آن اصل وحدت بعد آسمانی با زمین، عشق الهی با عشق به خلق و سرنوشت جامعه و توجه به خدا در عین ارتباط با عوامل غفلت است.

-شناخت‌شناسی حضرت امام: از آنجا که سخنان و سیره امام راحل محصول افکار و اندیشه عالی است برای شرح سخنان ایشان باید از اصول روش‌شناسی صحیح پیروی نمود.

-روش‌شناسی حضرت امام: روش‌شناسی ایشان در رسیدن به حقایق و واقعیت‌ها مبتنی بر نوع هستی شناسی و معرفت‌شناسی ایشان است.ایشان برای دستیابی به حقایق از ابزارهای مناسب با مراتب هستی و استفاده از وحی الهی بهره برده‌اند. در مجموع با توجه به شأن تکلیفی مباحث مدیریتی، می‌توان قائل شد که در مباحث تکلیفی،روش حضرت امام روش فقاهتی بوده است و از ابزار اصول فقه برای رسیدن به حکم فقهی بهره برده‌اند.

نگرش عرفانی حضرت امام:

امام خمینی(ره) در تعریف عرفان می‌فرمایند: عرفان عبارت است از معرفت خدا و شئون ذاتی و تجلیات اسمائی و افعالی او در حضرت علمیه و غیبیه با یک نوع مشاهده حضوری، همچنین علم حضوری داشتن به کیفیت صفاتی و مراودات و نتایج الهی در حضرات اسمائی و اعیانی. ایشان معتقدند که وصول به چنین معرفتی از طریق علم حصولی ممکن نیست، زیرا در چنین علمی غیریت و کثرت علم و عالم و معلوم مطرح است و آن با روح توحید سازگار نیست. در عرفان معتدل امام عشق به عنوان عامل حرکت و پویایی، مطرح است.

شاخصه‌های عرفان از دیدگاه امام:

1-تمسک به ولایت انسان کامل (توسل به اهل‌بیت(ع)- توجه به قرآن صاعد(دعا)- جمع بین شریعت و طریقت- سالک سفرهای چهارگانه- عدم تقید به منازل عرفا)...

2-پیوند سیاست و عرفان

3-پیوند حماسه و عرفان

معرفی الگوی تصمیم گیری حضرت امام خمینی(ره) در الگوی جامع تصمیم گیری امام، نقش عرفان در تصمیمات ایشان امری مهم و حیاتی است.

حضرت امام عرفان نظری و عملی را درهم می‌آمیزند و الگوی سه بعدی قرآن، برهان و عرفان را در صحنه عملی زندگی وارد می‌کنند.

بعد معنایی تصمیمات حضرت امام: در کلیه تصمیمات ایشان، اثرپذیری از مبانی قرآن کریم به وضوح به چشم می‌خورد.

بعد عرفانی در تصمیمات حضرت امام: در بعد عرفانی علاوه بر عشق و عبادات، بحث عرفان شهودی مطرح است و پیش‌بینی‌های شهودی ایشان است که از درایت و بصیرت باطنی ایشان حکایت دارد و نقطه قوت رهبری ایشان در شرایط کاملاً ابهام آمیز است.

بعد عقلانیت در تصمیمات حضرت امام: برخی از شاخص‌های تصمیم گیری عقلانی حضرت امام عبارتند از: 1- لزوم اطلاعات برای اخذ تصمیم 2- لزوم هدفگذاری و تبیین اهداف 3- توجه به مخاطبین در اخذ تصمیمات 4- استفاده از خبرگان و کارشناسان در اخذ تصمیم 5- مشورت با افراد ذی نفوذ و...

بعد شخصیت در تصمیمات حضرت امام: رهبری امام خمینی ریشه در اقتدار الهی دارد و برخی از ویژگی‌های شخصیتی ایشان عبارتند از: 1- آرامش در سایه عمل به تکلیف و اقتدار الهی 2- شهامت اقدام 3- سرعت در اخذ تصمیم 4- پرهیز از حرکت انفعالی 5- فرهنگ پدرانه در تصمیم گیری 6- قاطعیت ایشان در تصمیمات 7- شخصیت وارسته.

حضرت امام به عنوان الگوی تصمیم گیری جامع، همواره به آسیب‌های تصمیم گیری توجه نموده‌اند. ایشان همواره در مورد عدم توجه به خطای خود و عجله در تصمیم گیری هشدار داده و به عدم تردید در تصمیم-گیری هشدار می‌دادند.

منابع مقاله

بی‌نام، طوبی اندیشه (سطح دوم)، سیر مطالعاتی اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره)