درعی، محمد بن محمد

درعی، محمد بن محمد
نام کامل	ابوعبداللّه محمد بن ‌محمد بن ‌احمد بن ‌محمد بن ‌حسین‌ بن ‌ناصر درعی
لقب	درعی
نام پدر	محمد
ولادت	1011ق
رحلت	1085ق
پیشه	خرید و فروش کتب
اطلاعات علمی
اساتید	عبد القادر فاسی- محمد مصمودی
برخی آثار	الاجوبة الناصریة، الدرعیة، مناسک الحج

برای دیگر کاربردها، درعی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ابوعبداللّه محمد بن ‌محمد بن ‌احمد بن ‌محمد بن ‌حسین‌ بن ‌ناصر درعی (1011-1085ق/1602-1674م)، فقیه، ادیب، محدث، مؤلف و عارف.

خاندان

وی از خاندان ابن ناصر است. ابن ناصر، عنوان افراد خاندانی از عالمان و صوفیان شاذلی و فقیهان مالکی سده‌های 10-13ق/16-19م در مغرب است و ناصر نام یکی از نیاکان این خاندان است. اینان که اصلاً عرب‌نژاد بودند، از حجاز به مصر رفته، سپس در سده 5ق/11م وارد مغرب شدند. به گفته‌ی سلاوی  که خود از این خاندان است، نسب آنان به عبداللّه‌ بن ‌جعفر بن ‌ابی‌طالب می‌رسد و به همین سبب به جعفری زینبی نیز شهرت دارند، چنانکه به دَرعی نیز مشهورند، زیرا غالب آنان در درعه، شهری در نزدیکی سجلماسه می‌زیستند. شخصیت‌های متأخر این خاندان بیشتر به سلاوی شهرت دارند.

پدر

پدرش محمد نیز از بزرگان اهل طریقت شمرده شده است، اما اطلاعی از زندگی و احوال او در دست نیست. چنانکه سلاوی به نقل از ابوعلی یوسی شاگرد ابوعبداللّه محمد اشاره کرده است، وی در علوم دینی و تصوف دست داشت.

تحصیلات

ابوعبداللّه محمد نزد پدرش و نیز عبدالقادر فاسی و شیخ‌ محمد مصمودی شاگردی کرد و طریقت شاذلیه را از عبداللّه  بن ‌حسین رقی درعی فرا گرفت.

تخصص

وی را به سبب مهارت در فقه و حدیث مربی العلماء و الفقهاء خوانده‌اند و فتاوای مشهوری نیز از او نقل شده که شیخ مهدی وزانی در کتاب نوازل به برخی از آنها اشاره کرده است.

تصوف و طریقت

بیشترین شهرت و نفوذ و اعتبار معنوی و اجتماعی او مربوط به تصوف و طریقت اوست. نقش او در طریقت شاذلی چندان مهم بود که او را مجدّد الطریقة ‌الشاذلیة نامیده‌اند. وی اهل عبادت و ریاضت بود و همواره به تعلیم و تربیت پیروان خود اهتمام داشت. گویند که وعظ او در شنونده بسیار مؤثر بود. در پیروی از سنت سختگیر بود و حتی در غذا و لباس نیز سنت دینی را دقیقاً رعایت می‌کرد. شاگردش ابوعلی یوسی کراماتی به وی نسبت داده و قصیده دالیه خود را در منقبت او سروده است.

پیشه

گفته‌اند ابوعبداللّه بسیار تنگدست بود و سالها به جمع کتاب و استنساخ و تصحیح و مقابله و خرید و فروش آن اشتغال داشت.

آثار

وی دارای تألیفاتی است که مهم‌ترین آنها بدین قرار است:

1. الاجوبة ‌الناصریة فی بعض المسائل البادیة. نسخه‌هایی از این اثر در فاس، سلا، قاهره و کتابخانه ملی تونس موجود است.

1. الدرعیة، در فقه که نسخه‌ای از آن در قاهره هست.

1. سیف ‌النصر لکلّ ذی بغی و مکر (رجز). نسخه‌هایی از آن در برلین، پاریس  و سلا موجود است؛ غنیمة العبد المنیب فی‌التوسل بصلاة (بالصلاة علی) النبی ‌الحبیب. نسخه‌هایی از این اثر در پاریس و سلا  نگهداری می‌شود.

1. مناسک‌ الحج. نسخه‌هایی از آن در سلا هست.

1. قصیده‌ای در دعا در حدود 70 بیت از او باقی است که در النبوغ المغربی چاپ شده است. .

منابع مقاله

یوسفی اشکوری، حسن، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.