نجف کانون تشیع

نجف کانون تشیع
پدیدآوران	گلابگیرنیک، محمود (نویسنده) حسینی، محسن (نویسنده) زنگنه، ابراهیم (نویسنده) احمدیان شالچی، نسرین (نویسنده) پسندیده، محمود (نویسنده)
ناشر	آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامى
مکان نشر	مشهد مقدس - ایران
سال نشر	1383 ش
چاپ	1
شابک	‎964-444-469-8
موضوع	حوزه علمیه نجف نجف - آثار تاریخی نجف - تاریخ نجف - جغرافیای تاریخی نجف - سرگذشت‌نامه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏DS‎‏ ‎‏79‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نجف کانون تشیع، اثر سید محمود گلاب‌گیر نیک، نسرین احمدیان شالچى، سید محسن حسینى، ابراهیم زنگنه و محمود پسندیده، کتابى است در خصوص موقعیت جغرافیایى، پیشینه تاریخى، ویژگى‌ها و آثار تاریخى و وضعیت کنونى شهر نجف اشرف که به زبان فارسى و در سال 1382 نوشته شده است.

با وجود علاقه عمیق مسلمانان و به‌خصوص شیعیان به حضرت على(ع) و تهیه متون ادبى، تاریخى و سیاسى متعدد پیرامون ابعاد گوناگون زندگانى آن حضرت، درباره شهر نجف، کمتر به تحقیق و پژوهش پرداخته شده و جاى خالى آثارى در این باره به‌وضوح احساس مى‌شود. این کتاب به قصد رفع این کمبود و با هدف آشنایى با شهر نجف به رشته تحریر درآمده است

ساختار

کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظیم شده است.

در نوشتار حاضر، تلاش شده به‌طور مختصر شرح حال زندگانى حضرت على(ع) نیز بیان شود

گزارش محتوا

در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب، مختصرى از محتواى فصول، بیان شده است

فصل اول به جغرافیاى شهر نجف اختصاص یافته و موضوعات مختلف جغرافیاى طبیعى (آب و هوا، منابع آب، پوشش گیاهى و...) و جغرافیاى انسانى (جمعیت، قومیت، تولیدات بازرگانى و...) در آن بررسى شده است

شهر مقدس نجف در جنوب بغداد، پایتخت جمهورى عراق قرار دارد. این شهر در موقعیت ریاضى 31 درجه و 59 دقیقه عرض شمالى و 44 درجه و 20 دقیقه طول شرقى واقع شده و زاویه انحراف قبله آن 21 درجه و 52 دقیقه و 56 ثانیه است. شهر نجف که در ارتفاع 70 مترى از سطح آب‌هاى آزاد قرار گرفته، با نواحى اطرافش حدود 1338 کیلومتر مربع وسعت دارد.

این شهر، مرکز استانى به همین نام است. استان نجف از سمت شمال به استان بابل، از سوى شرق به استان قادسیه، از طرف جنوب شرقى به استان المثنى، از سمت غرب و شمال غرب به استان کربلا و از سوى جنوب به کشور عربستان سعودى محدود مى‌شود

نجف اشرف در منتهاالیه شمال شرقى استان نجف قرار دارد و رودخانه فرات در شرق شهر و به فاصله اندکى از آن جارى است. تجمع بسیارى از شهرهاى عراق در مسیر رود فرات و نزدیکى آنها با یکدیگر سبب شده است تا نجف، فاصله اندکى با شهرهاى کوفه و کربلا در شمال، حله در شمال شرق، شامیه و دیوانیه در شرق و شنافیه در جنوب داشته باشد؛ درحالى‌که غرب و جنوب غربى شهر را اراضى وسیع و غیر مسکونى فراگرفته‌اند

فصل دوم، پیرامون جغرافیاى تاریخى نجف است و در آن، ضمن بررسى پیشینه تاریخى نجف، روند شکل‌گیرى و تکامل و وضعیت کنونى و برخى از عناصر مهم شهر معرفى شده است

شهر نجف براى مسلمانان، به‌ویژه شیعیان جهان، اهمیت ویژه‌اى داشته و نویسنده، معتقد است که برترى این شهر نسبت به سایر شهرها را مى‌توان در سه موضوع دانست:

الف)- وجود مرقد مطهّر امیرالمؤمنین(ع): علاقه وافر شیعیان نسبت به امامان و پیشوایان دینى سبب شده تا شهرها یا نواحى‌اى که آرامگاه‌هاى آن‌ها را در خود جاى داده است، از اهمیت و اعتبار خاصى برخوردار شوند. نجف اشرف نیز به دلیل وجود مرقد مطهّر حضرت على(ع) نخستین امام شیعیان و نزدیک‌ترین یار پیامبر(ص) در آن، مورد توجه عموم مسلمانان، به‌خصوص شیعیان قرار دارد، آن‌چنان‌که اشتیاق زیادى براى زیارت مزار آن امام و بازدید از شهر مقدس نجف به چشم مى‌خورد

ب)- فضیلت هم‌جوارى با مزار حضرت على(ع): روایات و احادیث زیادى وجود دارد که در آن‌ها، فضایل اقامت و آرمیدن در جوار آرامگاه امام على(ع) برشمرده شده و نویسنده، معتقد است که همین امر سبب گشته است تا شیعیان، تمایل بسیارى به اقامت در نجف نشان دهند و آرزومند باشند در کنار آن حضرت به خاک سپرده شوند

ج)- وجود حوزه علمیه نجف: نجف همواره و به‌ویژه در طىّ چند سده اخیر، نقش بسیار مهمى در تحولات تاریخى و سیاسى جهان اسلام، به‌خصوص خاورمیانه، عراق و ایران داشته و نویسنده، معتقد است که وجود حوزه علمیه نجف، سرچشمه این تأثیرگذارى بوده است

فصل سوم، درباره زندگى حضرت على(ع) و حرم مطهر است. در این مبحث سعى شده شرح حال مختصرى از زندگانى امام ارائه و سپس حرم امام از نظر پیشینه تاریخى، دوره ساختمانى، بازسازى، تعمیرات، تزیینات و بناهاى وابسته معرفى شود

فصل چهارم، به مکان‌هاى زیارتى و برخى از مساجد مهم نجف اختصاص یافته است. این اماکن عبارتند از: آرامگاه مختار ثقفى، آستانه ابراهیم الغمر، آستانه حضرت هود و صالح، کمیل بن زیاد، مسلم بن عقیل، مقام امام سجاد، مقام دو امام، میثم تمار، وادى السلام، هانى بن عروه، حضرت یونس، مساجد کوفه، سهله و حنانه

فصل پنجم به حوزه علمیه نجف و مدارس علوم دینى تعلق یافته است. در این مبحث، حوزه علمیه از ابتدا تاکنون مورد بررسى و پژوهش قرار گرفته است و آن‌گاه، شمارى از مدارس علمیه شهر نجف معرفى شده‌اند

درباره پیدایش و تأسیس حوزه علمیّه نجف اشرف، آرا و نظرات مختلفى وجود دارد. برخى بر این باورند که آغاز پیدایش حوزه علمیه نجف از هنگام عزیمت عالم و فقیه بزرگ جهان تشیع، شیخ طوسى، از بغداد به نجف است؛ شمارى دیگر، معتقدند که پیش از هجرت شیخ طوسى به نجف، در این شهر عالمان و دانشمندانى بوده‌اند که حوزه تدریس و حلقه‌هاى بحث خود را در کنار مرقد مطهر امام على(ع) تشکیل مى‌دادند، امّا نویسنده بر این عقیده است که به استناد متون تاریخى و دقّت در دلایل دو گروه، به نظر مى‌رسد هرچند پیش از عزیمت شیخ طوسى به نجف، عالمانى در این شهر مى‌زیسته‌اند و احتمالا محل‌هایى نیز براى بحث و فحص داشته‌اند، امّا حلقه‌هاى تدریس به‌گونه‌اى نبوده است که بتوان آن را حوزه علمیه نامید. پس تأسیس حوزه بزرگ نجف را باید بعد از هجرت شیخ طوسى به این شهر دانست

فصل ششم، درباره مراجع تقلید شیعیان جهان است که در نجف اشرف آرمیده‌اند و با شرحى مختصر از زندگانى آنان مباحث کتاب به پایان مى‌رسد

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، در ابتدا و پیوست فضلیت نجف، یورش وهابیان، برخى از معجزات و کرامات حرم امیرالمؤمنین(ع)، به‌همراه کتابنامه منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى کتاب آمده است.

پاورقى‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. «فهرست کتاب‌هاى منتشرشده تاریخ و جغرافیا در بهمن‌ماه 1383»، پایگاه مجلات تخصصى نور، نشریه: ماهنامه «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا»، بهمن و اسفند 1383، شماره 88 و 89 (26 صفحه، از 183 تا 208).