المنتخب من معجم شيوخ

المنتخب من معجم شیوخ السمعانی، نوشته ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی (506-562ق)، ملقب به «تاج‌الاسلام»، محدّث، حافظ، فقیه شافعی، مورخ و نسب‌شناس است. این اثر با پژوهش و پاورقی‌های موفق بن عبدالله بن عبدالقادر در چهار جلد عرضه شده است.

المنتخب من معجم شيوخ
پدیدآوران	سمعانی، عبدالکریم بن محمد (نويسنده) عبدالقادر، موفق عبدالرحمن (محقق)
ناشر	بنیاد سینمایی فارابی ** دار عالم الکتب
مکان نشر	عربستان - ریاض
سال نشر	1417ق - 1996م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	/س‎۸‎م‎۸ 115 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

در المنتخب کار نسب‌شناسی یا شجره‌نگاری «التشجیر» انجام یافته است. در هر بخش، نسب کسان و شهر آنان شناسانده شده و داده‌های ارزشمندی در حوزه تاریخ و جغرافیا به مخاطب می‌دهد. در جلد چهارم کتاب نیز مطالب گوناگون کتاب به دست عبدالقادر فهرست شده است.

المنتخب، ویژگی‌های منحصر بفردی دارد که آن را در جایگاه ممتازی نشانده است:

1. سمعانی برای تهیه این اثر، بسیاری از شهرها و روستاهای مسلمان‌نشین را درنوردیده و روایت‌های بسیاری را از شیوخ این سرزمین‌ها نقل کرده است که در هیچ کتاب دیگری یافت نمی‌شود. #المنتخب، سند محکم تاریخی برای نوشته‌هایی به شمار می‌آید که متأسفانه، بسیاری از آن‌ها مفقود شده‌اند. اما خوشبختانه، سمعانی از آن‌ها یاد کرده و مطالبی را از آن‌ها برگرفته است؛ دراین‌خصوص، روایت‌هایی را که سمعانی از چندین نوشته برگرفته است، در زمرۀ برترین ابزارهایی شمره می‌شوند که پژوهشگر را برای صحت‌سنجی انتساب این نوشته‌ها به مؤلفانشان یاری می‌رساند.
2. المنتخب برخی رشته‌های دانش‌ حدیث را یکجا گردآورده است که دانش جرح و تعدیل از آن‌ها شمرده می‌شود؛ بدین‌گونه که نام شیوخ بسیاری را دربرداشته و از حال آنان، جایگاه علمی‌شان و راستی و ناراستی روایت‌هایشان گزارش می‌دهد)؛ همچنین کار دیگر، گردآورده‌شدن نام کتاب‌ها از چندین مصنف است که المنتخب را در زمرۀ برترین نوشته‌ها در باب ثبَت‌ها، فهرست‌ها و برنامه‌ها جای می‌دهد؛ ونیز، سمعانی روایت‌های صدها شیخ را در موضوع‌های گوناگونی چون حدیث نبوی، حکایت‌ها و خبرهای گوناگون نقل نموده و گاهی دربارۀ درستی و ضعفشان داوری کرده است. ازاین‌رو، وی دو فن روایت و درایت را در علم‌الحدیث با یکدیگر جمع نموده است؛ المنتخب با درج نام ده‌ها محدثی که نامشان در کتاب «التقیید» ابن‌ نقطه نیامده است، این امکان را فراهم نموده تا این نام‌ها استخراج شود و استدراکی برای آن کتاب باشد.
3. سمعانی «معجم شیوخ سمعانی» را پس از «الأنساب» نوشته است، از‌این‌رو، نسب‌های فراوانی در این کتاب یافت می‌شود که از آن‌ها یادی نه در الأنساب و نه هیچ کتاب دیگری مانند «المؤتلف و المختلف» نشده است و اینکه بدانیم دانشمندی مانند ابن‌ نقطه از این نام‌ها در کتابش «تکملة الأنساب» به عنوان مادۀ بحث‌هایش بهره‌جسته است، اهمیت موضوع را آشکار می‌کند؛ سمعانی با گردشی که در سرزمین‌های اسلامی کرده و نام بسیاری از اماکن و بقعه‌ها را -که در منبعی دیگر یافت نمی‌شود- در کتابش درج نموده است، المنتخب را در جایگاه کتابی در دانش جغرافیا نشانده است. دانشمند بزرگی مانند یاقوت حَمَوی نیز از آن‌ها در کتابش «معجم البلدان» بهره جسته است.
4. سمعانی با ثبت رویدادهای تاریخی زمانه‌اش مانند وقعه‎‌های غُز، درغم، خوارزمشاهی و غارت بَدو، المنتخب را مرجع تاریخی برای این بازه زمانی کرده است. ‏

منابع مقاله

1. مقدمه محقق.