أحسن الحديث في أحكام الوصايا و المواريث

احسن الحدیث فی احکام الوصایا و المواریث
پدیدآوران	کاشف‌الغطاء، احمد (نویسنده)
ناشر	مؤسسه کاشف الغطاء العامة
مکان نشر	نجف اشرف - عراق
سال نشر	1341 ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

أحسن الحدیث فی أحکام الوصایا و المواریث اثر آیت‌الله شیخ احمد بن على الکاشف الغطاء، درباره دو فرع فقهى مهم (ارث و وصایا) تدوین و با قلم شیوا و روان نگارش یافته است.

انگیزه تألیف

طبق آنچه که در مقدمه کتاب آمده است، مؤلف، کتاب را در جواب مخاطبى که درباره ارث، سؤال داشته، نگاشته است.

ساختار

روش کتاب، استدلالى است و در آن از منابع عقلى و نقلى بهره گرفته شده که در قالب یک مقدمه، پنج مقصد، و چندین مسئله و یک افزوده (خاتمه) تدوین شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ضمن عنوان فایده، به مقدمات لازم برای بحث و فحص اساسى از مسئله ارث نظیر: ما ترک میت چه حق باشد و چه مال (در صورتى که مشروط نباشد) به وارث مى‌رسد، باید خمس و زکات و دیه‌هاى میت از ترکه پیش از تقسیم و واگذارى به وارثین آن پرداخت گردد و موجبات ارث و موانع سه گانه آن (بنده بودن، کفر و قتل عمد) مى‌پردازد. در مقصد اول، مرتبه اول از وراث نسبى (پدر، مادر و فرزندان) بررسى شده است. اگر از وارث میت فقط یک نفر از دسته اول باشد خواه پدر باشد و خواه مادر، یا یک پسر و یک دختر، همه ارث به او مى‌رسد. فرزندان مانع ارث آبا نمى‌شوند و آبا مانع ارث فرزندان نمى‌گردند. در ادامه به سهام شش‌گان و کسانى که این سهام به آنها تعلق مى‌گیرد و نیز مسئله بحث انگیز عول و تعصیب، پرداخته شده است. مقصد دوم عهده‌دار تبیین میراث مرتبه دوم (پدر بزرگ، مادر بزرگ، خواهران و برادران) است و اینکه با وجود یکى از وراث طبقه اول، طبقه دوم از ارث محروم مى‌گردند. درباره اقسام کلاله و احکام هر یک؛ اقسام، احکام و اجتماع پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در مسئله ارث، و اینکه اگر برادر و خواهر نباشند، فرزندان آنها وارث عمو یا خاله خواهند بود و نیز بررسى فروض و طبقه دوم. مقصد سوم عهده‌دار تبیین فروض، شقوق و احکام میراث طبقه سوم وراث (عمو، عمه، دایى و خاله) است. در صورت فرض نبود افراد طبقه اول و دوم، اگر یک عمه یا عمو یا دایى و خاله داشته باشد و بقیه نباشد همه ارث به او مى‌رسد. و اینکه اگر عموها و عمه‌ها و خاله‌ها نباشند، ارث به اولاد آنها خواهد رسید ‎و.... مقصد چهارم، مسایل، فروض، شقوق و احکام میراث شوهر از همسر خود بررسى شده است. اگر زن دایمى، بمیرد و فرزند نداشته باشد، نصف همه مال او را شوهر و بقیه را دیگر وارثان مى‌برند و اگر از آن شوهر و یا شوهر سابق خود فرزند داشته باشد، یک چهارم آن را شوهر و بقیه را دیگر وارثان مى‌برند. اگر زن بمیرد و جز شوهر هیچ وارثى نداشته باشد، همه مال او به شوهر مى‌رسد. در مقصد پنجم، ولا و اقسام آن بررسى شده است. در ابتداى کتاب، مؤلف این نکته را یادآور شده که اسباب و موجبات ارث سه چیز است: خویشاوندى نسبى، خویشاوندى سببى و ولا. کسى که بر دیگرى یک نحوه ولایت دارد در صورت نبود خویشاوندان نسبى از او ارث مى‌برد. ولا سه نوع است:

1. ولاء عتق؛ که به واسطه آن مولى از بنده خود که او را آزاد کرده است ارث مى‌برد به شرط آن که بنده، خویشاوند نسبى نداشته باشد.
2. ولاء ضمان جریره یعنى اینکه انسان با کسى قرار مى‌گذارد که در زندگى کمک و عهده‌دار پرداخت دیه‌هایى که بر عهده او مى‌آید باشد و در عوض از او ارث ببرد.
3. امامت: که به واسطه آن امام مسلمین از کسى که هیچ وارث ندارد ارث مى‌برد.

خاتمه کتاب به مسایلى از ارث و وصایا اختصاص یافته است. در ابتدا به یک سرى مسائل متفرقه ارث از قبیل: اگر کسى از دو راه با میت خویشاوندى داشته باشد از هر دو راه از او ارث مى‌برد؛ بنا بر این اگر زن و شوهر با یک‌دیگر خویشاوندى داشته باشند علاوه بر ارث زن و شوهرى، از جهت خویشاوندى نیز ارث مى‌برند. ارث دیه جنین و وارث آن، مسائل دو جنسیتى‌ها و ارث آنها. و در پایان مسائل مختصرى درباره وصیت میت گفته شده است از قبیل اینکه وصیت به مقدار یک سوم دارایى میت صحیح است و نسبت به زاید بر آن وقتى درست است که وارثان میت آن را اجازه داده باشند. از مال میت ابتدا کفن او و بعد بدهى‌هاى او- خواه مردمی‌باشد یا مانند زکات و خمس الهى باشد برداشته مى‌شود و بعد از یک سوم باقى مانده وصیت‌هاى او انجام مى‌شود و سپس دو سوم باقى مانده به وارثان مى‌رسد و....

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب