دایرةالمعارف فارسی: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'واژه نامهها' به 'واژه‌نامه‌ها') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
| زبان = فارسی | | زبان = فارسی | ||
| کد کنگره = /م6د2 36 AE | | کد کنگره = /م6د2 36 AE | ||
| موضوع = | | موضوع =دایرةالمعارف‌ها و واژه‌نامه‌ها - فارسی - واژه‌نامه‌ها | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| ناشر = | | ناشر = مؤسسه انتشارات امیر کبیر. شرکت سهامی کتابهای جیبی | ||
| مکان نشر = ایران - تهران | | مکان نشر = ایران - تهران | ||
| سال نشر = 1383ش | | سال نشر = 1383ش | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|دایرةالمعارف ( | {{کاربردهای دیگر|دایرةالمعارف (ابهام‌زدایی)}} | ||
'''دایرةالمعارف فارسی'''، نخستین دایرةالمعارف عمومی فارسی است که به سرپرستی [[مصاحب، غلامحسین|غلامحسین مصاحب]]، با اسلوب دایرةالمعارف‌های جدید و معتبر، تدوین شده است. | '''دایرةالمعارف فارسی'''، نخستین دایرةالمعارف عمومی فارسی است که به سرپرستی [[مصاحب، غلامحسین|غلامحسین مصاحب]]، با اسلوب دایرةالمعارف‌های جدید و معتبر، تدوین شده است. | ||
==گزارش تفصیلی== | |||
مهم‌ترین اقدام در دانشنامه‌نگاری به شیوۀ امروزی و به تاثیر از سنت دانشنامه‌نگاری اروپایی، دايرةالمعارف فارسی است که به سریرستی [[مصاحب، غلامحسین|غلامحسین مصاحب]] | |||
(١٢٨٩-١٣۵٨ ش) تدوین گردید. کار بدین صورت آغاز شد که در ١٣٣٥ مؤسسۀ انتشارات فرانكلين به پيش نهاد [[تقی‌زاده، حسن|حسن تقى‌زاده]] (متوفای ١٣٢٨) درصدد برآمد كه | |||
دانشنامه‌ای عمومی و یک‌جلدی، به فارسی، براساس دانشنامۀ یک جلدی كلمبيا وایکینگ<ref>Columbia Viking Encyclopaedia</ref> (چاپ نیویورک، ١٩۵٣) تدوین کند و سرپرستى آن را به [[مصاحب، غلامحسین|غلامحسين مصاحب]] سپرد. کار در همان ابتدا از ترجمۀ مقاله‌هاى دانشنامۀ كلمبيا به ترجمه و تألیف، بیش تر تأليف مقاله‌های جدید و تحقيق در برخى موضوع‌ها (از قبيل انتخاب عناوين، ضبط تلفظ‌ها و ضبط اعلام خارجى) تبديل شد تا كمبودهاى دانشنامۀ کلمبیا و نقایصی که مقالات آن برای خوانندگان فارسی‌زبان داشت برطرف شود؛ زیرا این دانشنامه براى مخاطبان امريكايى تدوين شده بود وطبعاً نياز آن مخاطبان در نظر گرفته شده بود، نه نیاز مخاطبان ایرانی. از آنجا که تا پیش از این تاریخ، دانشنامه‌نگاری با این شیوه در زبان فارسی سابقه نداشت، مصاحب تصمیم گرفت برای انتخاب عنوان‌ها، تنظیم مقاله‌ها، چگونگی ضبط اسامی، اعم از اشخاص و مکانها، و ضبط اصطلاحات علمی، تنظیم علامات اختصاری و ارجاعات و مواردی ديگر شيوه‌اى خاص وضع كند. شيوۀ تدوين شده محققانه و دقیق مصاحب الگویی برای دانشنامه‌نگاران پس از وی شد. جلد اول این کتاب، از حرف «الف» تا «ش» در ١٣٢٥ انتشار يافت. در ١٣٥٠، مصاحب از سرپرستی دايرةالمعارف کناره گرفت و سرپرستی جلد دوم (بخش اول) به رضا اقصى سپرده شد. جلد دوم در دو بخش تدوین شد که بخش اول از حرف «ش» تا «ل» در | |||
١٣۵۶ انتشار یافت و بخش دوم آن، از حرف «ل» تا «ی»، پس از گذشت پانزده سال با سرمایۀ انتشارات امیرکبیر در ١٣٧٢ منتشر شد. در تدوین این اثر افراد برجستۀ بسيارى همكارى داشتند. بيش از نيمى از مقالات آن را هيئت تحريريۀ دايرةالمعارف (احمد آرام، فريدون بدره‌اى، احمد بطحايى، محمود مصاحب، مصطفى مقربى وابراهيم مُكلا) تأليف وترجمه كردند.<ref>ر.ک: مقدسی، مهناز، ص75-76</ref> | |||
برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های دایرةالمعارف حاضر را می‌توان در امور ذیل، خلاصه نمود: | برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های دایرةالمعارف حاضر را می‌توان در امور ذیل، خلاصه نمود: | ||
| خط ۳۴: | خط ۴۰: | ||
# در بیان مطالب در مدخل کتاب، جز در مواردی که مطالبی به‌عنوان مثال از دایرةالمعارف حاضر نقل می‌شود، کوشیده شده است که از سبک موجز دایرةالمعارفی که از جمله متضمن استعمال علامات اختصاری و جز آنهاست، پیروی نشود، مگر با تدریج بسیار، تا کار خواننده به سبب ناآشنایی با قراردادهای نویسندگان، دشوار نشود. | # در بیان مطالب در مدخل کتاب، جز در مواردی که مطالبی به‌عنوان مثال از دایرةالمعارف حاضر نقل می‌شود، کوشیده شده است که از سبک موجز دایرةالمعارفی که از جمله متضمن استعمال علامات اختصاری و جز آنهاست، پیروی نشود، مگر با تدریج بسیار، تا کار خواننده به سبب ناآشنایی با قراردادهای نویسندگان، دشوار نشود. | ||
# با اینکه عناوین کتاب، به‌ترتیب الفبایی مرتب شده است و بدین جهت، در اشاره به یک مقاله، ذکر صفحه و ستون زاید است، باز برای تسهیل کار خواننده، در مراحل اولیه، مواضع مورد استناد، با ذکر صفحه و ستون مشخص شده است<ref>ر.ک: مدخل، ج1، ص10-12</ref>. | # با اینکه عناوین کتاب، به‌ترتیب الفبایی مرتب شده است و بدین جهت، در اشاره به یک مقاله، ذکر صفحه و ستون زاید است، باز برای تسهیل کار خواننده، در مراحل اولیه، مواضع مورد استناد، با ذکر صفحه و ستون مشخص شده است<ref>ر.ک: مدخل، ج1، ص10-12</ref>. | ||
# دایرةالمعارف فارسی، اگرچه در هیچ‌یک از مقالات، منابع تألیف مقاله را ذکر نکرده است، به سبب رعایت اصول عملی در شیوه نگارش، از سنديت برخوردار است و یکی از مراجع معتبر به‌شمار مى‌آيد. در تأليف مقالات این اثر از بيش از هزار رساله، کتاب، دایرةالمعارف و مرجع گوناگون استفاده شده است. این کتاب همواره الگوی کار دانشنامه‌نگاران بوده و یکی از مراجع مهم به‌شمار می‌آید و ضروری است که این اثر پیوسته روزآمد شود.<ref>ر.ک: مختاری، تارا، ص292</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۶: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مدخل. | #مدخل. | ||
#مقدسی، مهناز، دانشنامه‌های ایرانی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ اول، 1384ش | |||
#مختاری، تارا، دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399. | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۶: | ||
[[رده:دایرةالمعارف‌ها (عمومی)]] | [[رده:دایرةالمعارف‌ها (عمومی)]] | ||
[[رده:دائرة‌المعارف‌ها، واژه‌نامه‌ها، مصطلح‌نامه‌ها]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 دی 1401]] | [[رده:مقالات بازبینی شده2 دی 1401]] | ||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1401 توسط عباس مکرمی]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1401 توسط عباس مکرمی]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آذر 1401 توسط محسن عزیزی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آذر 1401 توسط محسن عزیزی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۲
| دایرة المعارف فارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصاحب، غلامحسین (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه انتشارات امیر کبیر. شرکت سهامی کتابهای جیبی |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1383ش |
| چاپ | 4 |
| شابک | 964-303-044-x |
| موضوع | دایرةالمعارف‌ها و واژه‌نامه‌ها - فارسی - واژه‌نامه‌ها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /م6د2 36 AE |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
برای دیگر کاربردها، دایرةالمعارف (ابهام‌زدایی) را ببینید.
دایرةالمعارف فارسی، نخستین دایرةالمعارف عمومی فارسی است که به سرپرستی غلامحسین مصاحب، با اسلوب دایرةالمعارف‌های جدید و معتبر، تدوین شده است.
گزارش تفصیلی
مهم‌ترین اقدام در دانشنامه‌نگاری به شیوۀ امروزی و به تاثیر از سنت دانشنامه‌نگاری اروپایی، دايرةالمعارف فارسی است که به سریرستی غلامحسین مصاحب (١٢٨٩-١٣۵٨ ش) تدوین گردید. کار بدین صورت آغاز شد که در ١٣٣٥ مؤسسۀ انتشارات فرانكلين به پيش نهاد حسن تقى‌زاده (متوفای ١٣٢٨) درصدد برآمد كه دانشنامه‌ای عمومی و یک‌جلدی، به فارسی، براساس دانشنامۀ یک جلدی كلمبيا وایکینگ[۱] (چاپ نیویورک، ١٩۵٣) تدوین کند و سرپرستى آن را به غلامحسين مصاحب سپرد. کار در همان ابتدا از ترجمۀ مقاله‌هاى دانشنامۀ كلمبيا به ترجمه و تألیف، بیش تر تأليف مقاله‌های جدید و تحقيق در برخى موضوع‌ها (از قبيل انتخاب عناوين، ضبط تلفظ‌ها و ضبط اعلام خارجى) تبديل شد تا كمبودهاى دانشنامۀ کلمبیا و نقایصی که مقالات آن برای خوانندگان فارسی‌زبان داشت برطرف شود؛ زیرا این دانشنامه براى مخاطبان امريكايى تدوين شده بود وطبعاً نياز آن مخاطبان در نظر گرفته شده بود، نه نیاز مخاطبان ایرانی. از آنجا که تا پیش از این تاریخ، دانشنامه‌نگاری با این شیوه در زبان فارسی سابقه نداشت، مصاحب تصمیم گرفت برای انتخاب عنوان‌ها، تنظیم مقاله‌ها، چگونگی ضبط اسامی، اعم از اشخاص و مکانها، و ضبط اصطلاحات علمی، تنظیم علامات اختصاری و ارجاعات و مواردی ديگر شيوه‌اى خاص وضع كند. شيوۀ تدوين شده محققانه و دقیق مصاحب الگویی برای دانشنامه‌نگاران پس از وی شد. جلد اول این کتاب، از حرف «الف» تا «ش» در ١٣٢٥ انتشار يافت. در ١٣٥٠، مصاحب از سرپرستی دايرةالمعارف کناره گرفت و سرپرستی جلد دوم (بخش اول) به رضا اقصى سپرده شد. جلد دوم در دو بخش تدوین شد که بخش اول از حرف «ش» تا «ل» در ١٣۵۶ انتشار یافت و بخش دوم آن، از حرف «ل» تا «ی»، پس از گذشت پانزده سال با سرمایۀ انتشارات امیرکبیر در ١٣٧٢ منتشر شد. در تدوین این اثر افراد برجستۀ بسيارى همكارى داشتند. بيش از نيمى از مقالات آن را هيئت تحريريۀ دايرةالمعارف (احمد آرام، فريدون بدره‌اى، احمد بطحايى، محمود مصاحب، مصطفى مقربى وابراهيم مُكلا) تأليف وترجمه كردند.[۲]
برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های دایرةالمعارف حاضر را می‌توان در امور ذیل، خلاصه نمود:
- در انتخاب موضوعات برای اثر حاضر، دایرةالمعارف‌های خارجی، راهنمای نویسندگان بوده است؛ با این تفاوت که جایی را که آنها برای مملکت و ملت خود و مسائل مربوط به آنها منظور داشته‌اند، نویسندگان با توجه به تاریخ و فرهنگ طولانی ایران، برای کشور خود منظور داشته‌اند و محلی را که آنها برای ممالک و ملل هم‌جوار یا مؤثر در تاریخ و فرهنگ کشور خود در نظر داشته‌اند، نویسندگان به ممالک و ملل مجاور یا مؤثر در تاریخ ایران، تخصیص داده‌اند. به‌علاوه، جنبه علمی دایرةالمعارف حاضر، از کتابهای مشابه فرنگی، قوی‌تر و عمیق‌تر است.
- در این کتاب، بیش از بیست هزار مقاله در باب ممالک و ملل جهان، از ممالک و ملل باستانی گرفته تا ممالک و ملل کنونی و از اقوام متمدن گرفته تا قبایلی که هم‌اکنون در توحش به سر می‌برند و شئون مختلف زندگی و تمدن آنها از دین، فولکلور، زبان، ادب، هنر و... درج شده است.
- بیش از دوسوم مقالات کتاب حاضر، اعم از مقالات تاریخی، جغرافیایی، علمی، ادبی، فنی، هنری و...، ترجمه از منابع خارجی است یا بر اساس آنها، تألیف شده است. دقت در ترجمه و تألیف و احتراز از اینکه کتاب با کلمات فرنگی نامأنوس پر شود، مستلزم این بوده است که جز در مورد اصطلاحات بین‌المللی، معادل‌های فارسی برای اصطلاحات خارجی ساخته شود.
- در بیان مطالب در مدخل کتاب، جز در مواردی که مطالبی به‌عنوان مثال از دایرةالمعارف حاضر نقل می‌شود، کوشیده شده است که از سبک موجز دایرةالمعارفی که از جمله متضمن استعمال علامات اختصاری و جز آنهاست، پیروی نشود، مگر با تدریج بسیار، تا کار خواننده به سبب ناآشنایی با قراردادهای نویسندگان، دشوار نشود.
- با اینکه عناوین کتاب، به‌ترتیب الفبایی مرتب شده است و بدین جهت، در اشاره به یک مقاله، ذکر صفحه و ستون زاید است، باز برای تسهیل کار خواننده، در مراحل اولیه، مواضع مورد استناد، با ذکر صفحه و ستون مشخص شده است[۳].
- دایرةالمعارف فارسی، اگرچه در هیچ‌یک از مقالات، منابع تألیف مقاله را ذکر نکرده است، به سبب رعایت اصول عملی در شیوه نگارش، از سنديت برخوردار است و یکی از مراجع معتبر به‌شمار مى‌آيد. در تأليف مقالات این اثر از بيش از هزار رساله، کتاب، دایرةالمعارف و مرجع گوناگون استفاده شده است. این کتاب همواره الگوی کار دانشنامه‌نگاران بوده و یکی از مراجع مهم به‌شمار می‌آید و ضروری است که این اثر پیوسته روزآمد شود.[۴]
پانویس
منابع مقاله
- مدخل.
- مقدسی، مهناز، دانشنامه‌های ایرانی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ اول، 1384ش
- مختاری، تارا، دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، تاریخچه، روش‌هاو نمونه‌ها؛ زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، کتاب مرجع، 1399.