لغت‌نامه: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '�' به '') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'جمع آوری' به 'جمع‌آوری') |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[دهخدا، علی‌اکبر]] (نويسنده) | [[دهخدا، علی‌اکبر]] (نويسنده) | ||
[[دانشگاه تهران. | [[دانشگاه تهران. مؤسسه لغت نامه دهخدا]] (تهيه کننده) | ||
[[گروهی از نویسندگان ]] ( | [[گروهی از نویسندگان]] (مقدمه‌نويس) | ||
[[معین، محمد ]] ( زير نظر) | [[معین، محمد]] (زير نظر) | ||
[[شهیدی، جعفر]] ( زير نظر) | [[شهیدی، سید جعفر]] (زير نظر) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = فارسی | | زبان = فارسی | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
''' | '''لغت‌نامه دهخدا''' نوشته [[دهخدا، علی‌اکبر|علی‌اکبر دهخدا]] (متوفای 1334ش) ادیب و لغت‌شناس، با همکاری و قلم گروهی از نویسندگان زیر نظر دکتر [[معین، محمد|محمد معین]] و دکتر [[شهیدی، سید جعفر|سید جعفر شهیدی]] است. دایره‌المعارف و فرهنگ‌نامه‌ای در زبان و لغت و فرهنگ فارسی و عربی است. | ||
لغت‌نامه محصول تلاش‌های چهل و پنج ساله نویسنده وگروهی از همکاران اوست که با استفاده از متون معتبر استادان نظم و نثر دو زبان فارسی و عربی، لغت نامه‌های چاپی و خطی، کتب تاریخ، جغرافیا، طب، هیئت، نجوم، ریاضی، حکمت، کلام و فقه، آن را تدوین نموده است. <ref> مقدمه، مجلد اول، ص 393 </ref> | |||
علی رغم نظر مجلس شورای ملی در نام‌گذاری اثر تحت عنوان | |||
علی رغم نظر مجلس شورای ملی در نام‌گذاری اثر تحت عنوان دائرةالمعارف یا فرهنگنامه علی‌اکبر دهخدا نویسنده ترجیح داده تا آن را «لغت‌نامه دهخدا» بنامد. <ref> رک: همان </ref> | |||
این اثر علاوه بر اینکه تقریبا مشتمل بر کلیه‌ی لغات فرهنگ‌های خطی و چاپی مهم فارسی و عربی است، شامل هزاران لغت و ترکیب و کنایه و مثل ماخوذ از متون نظم و نثر و دیگر آثار علمی و ادبی متقدمان است که در هیچ یک از کتب فارسی و عربی دیده نمی‌شود. به علاوه اینکه هزاران لغت را که تا کنون در متون گوناگون پراکنده و مغلوط یافت می‌شد پس از تصحیح یک جا گردآورده است. از طرف دیگر بسیاری از لغات ترکی، مغولی، هندی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی و روسی در زبان فارسی متداول است در این گردآوری شده است. <ref> رک: همان، ص 394-و ص 400 </ref> نویسنده کوشیده است حتی‌المقدور بیشتر لغات عربی را بیاورد. <ref> رک: همان، ص 403</ref> | این اثر علاوه بر اینکه تقریبا مشتمل بر کلیه‌ی لغات فرهنگ‌های خطی و چاپی مهم فارسی و عربی است، شامل هزاران لغت و ترکیب و کنایه و مثل ماخوذ از متون نظم و نثر و دیگر آثار علمی و ادبی متقدمان است که در هیچ یک از کتب فارسی و عربی دیده نمی‌شود. به علاوه اینکه هزاران لغت را که تا کنون در متون گوناگون پراکنده و مغلوط یافت می‌شد پس از تصحیح یک جا گردآورده است. از طرف دیگر بسیاری از لغات ترکی، مغولی، هندی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی و روسی در زبان فارسی متداول است در این گردآوری شده است. <ref> رک: همان، ص 394-و ص 400 </ref> نویسنده کوشیده است حتی‌المقدور بیشتر لغات عربی را بیاورد. <ref> رک: همان، ص 403</ref> | ||
ضبط کلمات در این لغت نامه با ذکر حرکات حروف متحرک در میان علامت] [ است. نویسنده پس از ذکر کلمه بر اساس الفبا، به اصل آن از جهت زبان و نوع دستوری کلمه با حروف ( اِ به جای اسم، ص به جای صفت) اشاره کرده و سپس به شرح لغت با ذکر ماخذ پرداخته است. وی مترادفات کلمه را در ذیل آن آورده است و پس از ذکر شواهد نظم و نثر معانی دیگر کلمه با ذکر علامت مشخص کرده است. اعلام رجال و اماکن را نیز مانند لغات نقل کرده و در بسیاری از موارد مآخذ را در جای خود ذکر کرده است. <ref> رک: همان، ص 396 و ص 405 </ref> وی اعلام اروپایی را بر اساس استعمال مسلمانان آورده است. . <ref> رک: همان، 402 </ref> | ضبط کلمات در این لغت نامه با ذکر حرکات حروف متحرک در میان علامت] [ است. نویسنده پس از ذکر کلمه بر اساس الفبا، به اصل آن از جهت زبان و نوع دستوری کلمه با حروف (اِ به جای اسم، ص به جای صفت) اشاره کرده و سپس به شرح لغت با ذکر ماخذ پرداخته است. وی مترادفات کلمه را در ذیل آن آورده است و پس از ذکر شواهد نظم و نثر معانی دیگر کلمه با ذکر علامت مشخص کرده است. اعلام رجال و اماکن را نیز مانند لغات نقل کرده و در بسیاری از موارد مآخذ را در جای خود ذکر کرده است. <ref> رک: همان، ص 396 و ص 405 </ref> وی اعلام اروپایی را بر اساس استعمال مسلمانان آورده است.. <ref> رک: همان، 402 </ref> | ||
در این کتاب ضمن تفسیر حروف مفرده و معانی حروف اضافه و حروف ربط و اصوات و ذیل معانی اصطلاحی لغاتی که در صرف و نحو به کار می‌رود و همچنین ذیل اقسام نه گانه یا ده گانه کلمه فعل و ضمیر و صفت و غیره، به تفصیل قواعد دستور زبان فارسی تهیه شده و در برخی مجلدات آمده است. <ref> رک: همان، ص 395 </ref> | در این کتاب ضمن تفسیر حروف مفرده و معانی حروف اضافه و حروف ربط و اصوات و ذیل معانی اصطلاحی لغاتی که در صرف و نحو به کار می‌رود و همچنین ذیل اقسام نه گانه یا ده گانه کلمه فعل و ضمیر و صفت و غیره، به تفصیل قواعد دستور زبان فارسی تهیه شده و در برخی مجلدات آمده است. <ref> رک: همان، ص 395 </ref> | ||
از ویژگی‌های مهم این اثر | ضمن اینکه لغات مصطلح و متداول و ترکیبات با ضبط صحیح و معنای حقیقی و مجازی آن‌ها با ذکر شواهد جمع‌آوری شده، بسیاری از لغات عامیانه و محلی نواحی مختلف ایران حتی‌الامکان ذکر شده است. <ref> رک: همان، ص395-396 و ص 399 </ref> نویسنده کوشیده است تا اغلب اصطلاحات و مفاهیم علمی متقدمان را از متون مختلف تدوین و آن‌ها را با لغات زبان علمی بین‌المللی فرانسه تطبیق نماید. <ref> رک:همان، ص 396 </ref> تصاویر نباتات، حیوانات، رجال تاریخی، نقشه‌ها جداول آمارهای اقتصادی و الفبای ملل مختلف در طی لغت نامه آمده است. <ref>رک: همان، ص 396 </ref> | ||
از ویژگی‌های مهم این اثر برخورداری اکثر لغات آن از شواهد مختلف از آثار نظم و نثر و کتب معتبر است. تلاش شده در انتخاب اشعار از بهترین و صحیح‌ترین و قدیم‌ترین نسخ استفاده شود. <ref> رک: همان، ص 394 </ref> | |||
در مقدمه و تکمله آن مقالات بسیاری در لغت، لهجه‌ها، دستورزبان، فرهنگ‌ها و....درج شده است. | در مقدمه و تکمله آن مقالات بسیاری در لغت، لهجه‌ها، دستورزبان، فرهنگ‌ها و....درج شده است. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۶: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[لغت‌نامه دهخدا]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | |||
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 دی 1401]] | ||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1401 توسط فاضل گرنه زاده]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1401 توسط فاضل گرنه زاده]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آذر 1401 توسط فریدون سبحانی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آذر 1401 توسط فریدون سبحانی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۰
| لغت نامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دهخدا، علی‌اکبر (نويسنده)
دانشگاه تهران. مؤسسه لغت نامه دهخدا (تهيه کننده) گروهی از نویسندگان (مقدمه‌نويس) معین، محمد (زير نظر) شهیدی، سید جعفر (زير نظر) |
| ناشر | دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1377ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-03-9617-6 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 15 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
لغت‌نامه دهخدا نوشته علی‌اکبر دهخدا (متوفای 1334ش) ادیب و لغت‌شناس، با همکاری و قلم گروهی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی است. دایره‌المعارف و فرهنگ‌نامه‌ای در زبان و لغت و فرهنگ فارسی و عربی است.
لغت‌نامه محصول تلاش‌های چهل و پنج ساله نویسنده وگروهی از همکاران اوست که با استفاده از متون معتبر استادان نظم و نثر دو زبان فارسی و عربی، لغت نامه‌های چاپی و خطی، کتب تاریخ، جغرافیا، طب، هیئت، نجوم، ریاضی، حکمت، کلام و فقه، آن را تدوین نموده است. [۱]
علی رغم نظر مجلس شورای ملی در نام‌گذاری اثر تحت عنوان دائرةالمعارف یا فرهنگنامه علی‌اکبر دهخدا نویسنده ترجیح داده تا آن را «لغت‌نامه دهخدا» بنامد. [۲]
این اثر علاوه بر اینکه تقریبا مشتمل بر کلیه‌ی لغات فرهنگ‌های خطی و چاپی مهم فارسی و عربی است، شامل هزاران لغت و ترکیب و کنایه و مثل ماخوذ از متون نظم و نثر و دیگر آثار علمی و ادبی متقدمان است که در هیچ یک از کتب فارسی و عربی دیده نمی‌شود. به علاوه اینکه هزاران لغت را که تا کنون در متون گوناگون پراکنده و مغلوط یافت می‌شد پس از تصحیح یک جا گردآورده است. از طرف دیگر بسیاری از لغات ترکی، مغولی، هندی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی و روسی در زبان فارسی متداول است در این گردآوری شده است. [۳] نویسنده کوشیده است حتی‌المقدور بیشتر لغات عربی را بیاورد. [۴]
ضبط کلمات در این لغت نامه با ذکر حرکات حروف متحرک در میان علامت] [ است. نویسنده پس از ذکر کلمه بر اساس الفبا، به اصل آن از جهت زبان و نوع دستوری کلمه با حروف (اِ به جای اسم، ص به جای صفت) اشاره کرده و سپس به شرح لغت با ذکر ماخذ پرداخته است. وی مترادفات کلمه را در ذیل آن آورده است و پس از ذکر شواهد نظم و نثر معانی دیگر کلمه با ذکر علامت مشخص کرده است. اعلام رجال و اماکن را نیز مانند لغات نقل کرده و در بسیاری از موارد مآخذ را در جای خود ذکر کرده است. [۵] وی اعلام اروپایی را بر اساس استعمال مسلمانان آورده است.. [۶]
در این کتاب ضمن تفسیر حروف مفرده و معانی حروف اضافه و حروف ربط و اصوات و ذیل معانی اصطلاحی لغاتی که در صرف و نحو به کار می‌رود و همچنین ذیل اقسام نه گانه یا ده گانه کلمه فعل و ضمیر و صفت و غیره، به تفصیل قواعد دستور زبان فارسی تهیه شده و در برخی مجلدات آمده است. [۷]
ضمن اینکه لغات مصطلح و متداول و ترکیبات با ضبط صحیح و معنای حقیقی و مجازی آن‌ها با ذکر شواهد جمع‌آوری شده، بسیاری از لغات عامیانه و محلی نواحی مختلف ایران حتی‌الامکان ذکر شده است. [۸] نویسنده کوشیده است تا اغلب اصطلاحات و مفاهیم علمی متقدمان را از متون مختلف تدوین و آن‌ها را با لغات زبان علمی بین‌المللی فرانسه تطبیق نماید. [۹] تصاویر نباتات، حیوانات، رجال تاریخی، نقشه‌ها جداول آمارهای اقتصادی و الفبای ملل مختلف در طی لغت نامه آمده است. [۱۰]
از ویژگی‌های مهم این اثر برخورداری اکثر لغات آن از شواهد مختلف از آثار نظم و نثر و کتب معتبر است. تلاش شده در انتخاب اشعار از بهترین و صحیح‌ترین و قدیم‌ترین نسخ استفاده شود. [۱۱]
در مقدمه و تکمله آن مقالات بسیاری در لغت، لهجه‌ها، دستورزبان، فرهنگ‌ها و....درج شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن.