حدیقة الحقیقة: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR115546J1.jpg | عنوان = حدیقة الحقیقة | عنوان‌های دیگر = | پدیدآورندگان | پدیدآوران = ژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن (نويسنده) موحد، محمدعلی (گردآورنده) |زبان | زبان = فارسی | کد کنگره = | موضوع = |ناشر | ناشر = بنگاه ت...» ایجاد کرد)
     
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱۵: خط ۱۵:
    | مکان نشر = ایران - تهران
    | مکان نشر = ایران - تهران
    | سال نشر = 1343ش - 1964م
    | سال نشر = 1343ش - 1964م
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE115546AUTOMATIONCODE
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE96509AUTOMATIONCODE،AUTOMATIONCODE115546AUTOMATIONCODE
    | چاپ = 0
    | چاپ =  
    | شابک =  
    | شابک =  
    | تعداد جلد = 1
    | تعداد جلد = 1
    خط ۲۶: خط ۲۶:
    }}
    }}


    '''رشحات عين الحيات'''، تألیف فخرالدین علی بن حسین واعظ کاشفی (867-939ق)، معروف به صفی، متنی است‌ فارسی در دو جلد از آثار صوفیه که توسط علی‌اصغر معینیان با شیوه علمی - انتقادی تصحیح شده و با مقدمه‌ای‌ مبسوط‌ و حواشی و تعلیقات سودمند به زیور طبع آراسته‌ گشته است.
    {{کاربردهای دیگر| حديقة الحقيقة (ابهام‌زدایی)}}


    ==ساختار==
    '''حديقة الحقيقة'''، نوشته ابوالفتح محمد پسر شمس‌الدین مطهر پسر شیخ‌الاسلام احمد جامی، مشهور به ژنده‌پیل (536-440ق)، از صوفیان نامدار قرن پنجم و ششم است. این اثر زیر نظر [[یارشاطر، احسان|احسان یارشاطر]] (1399-1397ش) و به اهتمام [[موحد، محمدعلی|محمدعلی موحد]] (1302ش) عرضه شده است.
    جلد اول کتاب، مشتمل بر مقدمه نصرت‌الله کاسمی، مقدمه تحقیقی مفصل دیگری به قلم علی‌اصغر معینیان و مقدمه نویسنده است. اولین مبحث نویسنده در ذکر طبقات خواجگان سلسله نقشبندیه است. جلد دوم کتاب نیز مشتمل بر سه مقصد، یک خاتمه و استدراکات و تعلیقات است.
    در انتهای جلد دوم، به‌ترتیب فهرست اعلام رجال، اعلام جغرافیایی، طوایف و قبایل، فرقه‌ها و طریقه‌ها و اسم کتاب‌ها ذکر شده است. بیشتر پاورقی‌های کتاب به شرح معانی الفاظ کتاب اختصاص یافته است.  


    ==گزارش محتوا==
    حديقة الحقيقة، کتابی عرفانی است که در چهارده باب صورت‌بندی شده و نمایانگر اندیشه و اصول به‌کاررفته در خانقاه ژنده‌پیل است؛ مثلاً دیدگاه او را در باب سماع نشان داده و از اختلافی که میان محققان بر سر مخالفت او با این سنت خانقاهی است، پرده برمی‌دارد؛ به اینکه ژنده‌پیل نیز همچون محمد غزالی و هجویری، سماعی را که دستاویز فسق و فجور باشد، مردود می‌دانسته‌ است<ref>ر.ک: دیباچه مترجم، ص‌18</ref>.  
    این اثر چهارمین کتابى است که در تراجم احوال بزرگان اهل تصوف، بعد از کتاب «كشف المحجوب» هجویرى و «تذكرة الأولياء» شیخ فریدالدین عطار نیشابورى و «نفحات الأنس» مولانا عبدالرحمن جامى به زبان فارسى نوشته شده و درعین‌حال اولین کتابى است که منحصرا در شرح حال بزرگان مشایخ یک سلسله از اهل تصوف، یعنى سلسله نقشبندیه تألیف شده است. کتاب، مشتمل است بر شرح حال و ذکر خوارق عادات و نقل گفتار و امثال و حکایات 135 تن از مشایخ نقشبندیه از آغاز تأسیس این سلسله تا زمان خواجه عبیداللّه احرار که معاصر مؤلف کتاب است و ترجمه احوال عده‌ای از یاران و اصحاب و خدام نزدیک خواجه و فرزندان خواجه و نیز ترجمه احوال مختصرى از جمعى از مشایخ ترک که در حدود ترکستان و خوارزم مى‏زیسته‏اند و غالباً از پیروان مکتب طریقه خواجه احمد یسوى بوده‏اند<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص‌94</ref>.


    دیباچه کتاب در 30 صـفحه بـه قلم دکتر نصرت‌الله‌ کاسمی‌ نوشته شده‌ است. در این دیباچه، با بیانی شیوا و موجز، از عرفان ایرانیان و سیر تصوف و پیشرفت و توسعه آن در ایران سخن رفته و به تحولات‌ و سیر تاریخی آن به‌نحو شایسته‌ اشـاره‌ شـده است<ref>ر.ک: گنابادی، پروین، ص‌569-568</ref>.  
    این اثر مقام‌ها و منزل‌های طریقت و سلوک عرفانی را به شیوه [[انصاری، عبدالله بن محمد|خواجه عبدالله انصاری]] تنظیم کرده است؛ خواجه، مقام‌ها و منزل‌ها را با توجه به سه گروه از سالکان (مبتدی، متوسط و منتهی) درجه‌بندی سه‌گانه‌ای کرده است. این سلیقه را احمد جام به‌کار گرفته و علوم تصوف را بر همین سیاق به سه دسته عام، خاص و خاص الخاص قسمت کرده است‏<ref>ر.ک: همان، ص‌10</ref>.


    سپس از صفحه 30 به بعد، مقدمه مصحح آغاز می‌شود که نویسنده در آن به معرفی کتاب و مختصری از اوضاع و احوال سیاسی و جغرافیایی و اجتماعی ماوراء‌النهر و خراسان‌ در‌ قرن‌ نهم می‌پردازد و از ظهور‌ امیر‌ تیمور‌ و صفات و کردار او و شهر سـمرقند و شـاهرخ و خصال او و شهر هرات و فوت شاهرخ و میرزا الغ‌‌بیک‌ و چند تن‌ دیگر از امرا و فرمانروایان ماوراءالنهر‌ گفتگو‌ می‌کند. از صفحه 26 ذیل عنوان سیر تصوف، مباحث سودمندی همچون زاهد و صوفی و عقاید صوفیان از قرن سـوم بـه بعد‌ و سـلسله‌‌های‌ گوناگون صوفیان، مانند: محاسنیه، قصاریه، طیفوریه، جنیدیه، نوریه، سهلیه، سیاریه و جز آنـها مـورد بـحث قرار گرفته‌ است و سپس مهم‌ترین فرقه تصوف در قرن نهم یا سلسله نقشبندیه که موضوع کتاب «رشحات عين الحيات»‌ است،‌ به‌تفصیل با ذکر وجه تسمیه و موجد و مؤسس‌ آن‌ سلسله و دیگر مـوضوعات مـربوط به آن فرقه و اصول‌ و قواعد سیر و سلوک در سیر طریق بـررسی گـردیده است<ref>ر.ک: همان، ص‌569</ref>.  
    این اثر از جهت آگاهی بر احوال و اندیشه‌های فرزندان [[ژنده‌پیل، احمد|شیخ جام]] و خاندان او مهم‌ترین مأخذی است که برای این زمانه باقی مانده است‏<ref>ر.ک: همان، ص‌19</ref>. همچنین، حدیقه به‌لحاظ نثر فارسی، از نمونه‌های پخته و نغز است؛ به‌گونه‌ای که مقدمه و برخی از فصل‌های آن با بهترین و شیواترین نوشته‌های استادان تراز اول مقایسه می‌شود. البته این نسخه از حدیقه واژه‌های نادرست و آشفته‌ای نیز در بر دارد که در اینجا تصحیح شده‌اند و در قواعد املایی نیز از رسم‌الخط قدیمی عدول شده است‏<ref>ر.ک: همان، ص‌22</ref>.


    آنگاه مصحح از صفحه 65 با شیوه محققانه‌ای به شرح احوال مؤلف کتاب‌ و تألیفات‌ او و مختصری از ترجمه احـوال پدر او کـمال‌الدیـن حسین واعظ سبزواری‌ معروف‌ به‌ ملا‌ حسین کاشفی که از بزرگان علما و از دانـشمندان مـشهور و برجسته قرن نهم‌ است‌، می‌پردازد. در این مقدمه جامع علاوه بر مطالب گوناگون‌ که‌ فهرست‌وار تـذکر داده‌‌اند، نثر کـتاب نیز با نظری دقیق بررسی شده و از‌ شیوه‌ جمله‌بندی‌ و مقایسه نثر کتاب با «تذكرة الأولياء» و بـحث در انـواع فـعل به‌تفصیل‌ و دقت تمام‌ و عبارات فعلی و کنایات گفتگو شده و به‌ویژه در این‌ بـخش‌ ذیـل عنوان: «مختصات نثر رشحات»، بسیاری از نکات دستوری کتاب مورد تحقیق قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان</ref>.
    ==پانویس==
    <references/>


    گذشته از‌ دیباچه‌ مـوجز‌ و مـقدمه مبسوط، متن کتاب‌ نیز‌ از هر جهت در‌خور‌ توجه و مطالعه است؛ از ترجمه احوال عارفان‌ گرفته تا شرح مناقب و نصایح سـودمند و مـواعظ‌ پندآموز. کتاب رشحات مشتمل بر یک‌ دیباچه مـؤلف کـتاب در دو سفر خود به ماوراءلنهر همه آن معلومات و اطلاعات را مستقیم و بی‌واسطه از خود خواجه عبید‌الله احـرار یا از یاران و نزدیکان خواجه شـنیده و یـا از نـوشته‌های دست اول آنها اسـتفاده کـرده است. یکی از نکته‌های جالب و بـااهمیت کـتاب‌ ذکر اسامی جغرافیایی آن است که مشتمل بر صدها‌ ده‌ و مزرعه و شهر با فاصله‌های معین در اطراف شـهرهای بـزرگ چون سمرقند و بخارا و هرات است کـه شـاید از این اسـم‌ها در‌ مآخذ و‌ مـنبع‌های دیگر نتوان یافت؛ مثلاً‌ در صفحه 15 می‌نویسد: «انداق دهی است بر سه فرسنگی بخارا و در مرو ده دیگری است بر دو فرسنگی شهر، آن را نـیز انداق گویند» و در‌ صفحه‌ 62 «قبر وی در ده‌ ارغندان‌ اسـت کـه از قـصبه زنـدنی بـر پنج فرسنگی بـخارا» و نـیز در همان صفحه می‌نویسد: «مولد شریف ایشان رامتین است که قصبه بزرگ است در ولایت‌ بخارا در دو فرسنگی شهر و بر ده‌‌پاره‌های بـسیار مـشتمل است» و باز قسمت دیگر که مطالب قـابل‌ توجه اسـت مـطالبی آمـده کـه ذیل عنوان «رشحه» می‌باشد و نام کتاب هم به همین مناسبت‌ «رشحات عين الحيات» برگزیده شده است <ref>ر.ک: همان، ص‌571-570</ref>.
    ==منابع مقاله==
     
    دیباچه مترجم.  
    ==وضعیت کتاب==
    این کتاب هم به زبان ترکى و هم به زبان عربى ترجمه شده و کتاب انوار القدسیه که تذکره‏اى است از رجال سلسله نقشبندیه، غالب مطالب این کتاب را در شرح احوال مشایخ عیناً ترجمه کرده است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص‌94</ref>.


    ==منابع مقاله==
    # مقدمه مصحح.
    # پروین گنابادی، «رشحات عين الحيات (تألیف مولانا فخرالدین علی بن حسین واعظ کاشفی)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله گوهر، مهر 1357، شماره 67، صفحه 568 تا 571،
    به آدرس اینترنتی:
    http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/447845
    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
    {{وابسته‌ها}}
    [[از دریا به رود: کندوکاوی در منابع اثرگذار بر سنایی در حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]]
    [[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]]
    [[رده:زبان و ادبیات فارسی]]
    [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]


    [[رده:مقالات بازبینی نشده2]]
    [[رده:مقالات بازبینی شده2 دی 1401]]
    [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1401 توسط سید حمید رضا حسینی هاشمی]]
    [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آذر 1401 توسط سید حمیدرضا حسینی هاشمی]]
    [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آذر 1401 توسط محسن عزیزی]]
    [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آذر 1401 توسط محسن عزیزی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۹ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۳

    حدیقة الحقیقة
    حدیقة الحقیقة
    پدیدآورانژنده‌پیل، احمد بن ابوالحسن (نويسنده) موحد، محمدعلی (گردآورنده)
    ناشربنگاه ترجمه و نشر کتاب
    مکان نشرایران - تهران
    سال نشر1343ش - 1964م
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    حديقة الحقيقة، نوشته ابوالفتح محمد پسر شمس‌الدین مطهر پسر شیخ‌الاسلام احمد جامی، مشهور به ژنده‌پیل (536-440ق)، از صوفیان نامدار قرن پنجم و ششم است. این اثر زیر نظر احسان یارشاطر (1399-1397ش) و به اهتمام محمدعلی موحد (1302ش) عرضه شده است.

    حديقة الحقيقة، کتابی عرفانی است که در چهارده باب صورت‌بندی شده و نمایانگر اندیشه و اصول به‌کاررفته در خانقاه ژنده‌پیل است؛ مثلاً دیدگاه او را در باب سماع نشان داده و از اختلافی که میان محققان بر سر مخالفت او با این سنت خانقاهی است، پرده برمی‌دارد؛ به اینکه ژنده‌پیل نیز همچون محمد غزالی و هجویری، سماعی را که دستاویز فسق و فجور باشد، مردود می‌دانسته‌ است[۱].

    این اثر مقام‌ها و منزل‌های طریقت و سلوک عرفانی را به شیوه خواجه عبدالله انصاری تنظیم کرده است؛ خواجه، مقام‌ها و منزل‌ها را با توجه به سه گروه از سالکان (مبتدی، متوسط و منتهی) درجه‌بندی سه‌گانه‌ای کرده است. این سلیقه را احمد جام به‌کار گرفته و علوم تصوف را بر همین سیاق به سه دسته عام، خاص و خاص الخاص قسمت کرده است‏[۲].

    این اثر از جهت آگاهی بر احوال و اندیشه‌های فرزندان شیخ جام و خاندان او مهم‌ترین مأخذی است که برای این زمانه باقی مانده است‏[۳]. همچنین، حدیقه به‌لحاظ نثر فارسی، از نمونه‌های پخته و نغز است؛ به‌گونه‌ای که مقدمه و برخی از فصل‌های آن با بهترین و شیواترین نوشته‌های استادان تراز اول مقایسه می‌شود. البته این نسخه از حدیقه واژه‌های نادرست و آشفته‌ای نیز در بر دارد که در اینجا تصحیح شده‌اند و در قواعد املایی نیز از رسم‌الخط قدیمی عدول شده است‏[۴].

    پانویس

    1. ر.ک: دیباچه مترجم، ص‌18
    2. ر.ک: همان، ص‌10
    3. ر.ک: همان، ص‌19
    4. ر.ک: همان، ص‌22

    منابع مقاله

    دیباچه مترجم.

    وابسته‌ها