راشدی، سید حسام‌الدین

نام	راشدی، سید حسام‌الدین
نام‎های دیگر
نام پدر	پیرسید محمدحامدشاه راشدی
متولد	1329ق/ 1911م
محل تولد	روستای بهمن، از توابع لارکانه سند
رحلت	12 فروردین 1361ش/ اول آوریل 1982م
اساتید
برخی آثار	تذکره رياض العارفين (لکهنوی)
کد مؤلف	AUTHORCODE08665AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، راشدی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

سید حسام‌الدین راشدی (1329ق/1911م –1401ق/1982م)، ادیب، مورخ و ایران‌شناس پاکستانی.

ولادت

او فرزند پیرسید محمدحامدشاه راشدی بود و در سال 1329ق/ 1911م، در روستای بهمن، از توابع لارکانه سند، به دنیا آمد و در کراچی بالید. نسب او به سید محمد راشد روضه واله (1171-1234)، عارف اهل سند و مؤلف فرهنگ «جمع الجوامع»، می‌رسد و اصل آن‌ها از خاندان سادات واسط بود.

تحصیلات

او زبان‌های سندی، فارسی و انگلیسی را به‌طور خصوصی و خودآموز فراگرفت و مدرک دانشگاهی و شغل رسمی نداشت.

راشدی به‌دفعات به بغداد، قاهره، بیروت، دمشق، لندن، افغانستان، فیلیپین، مسکو، هنگ‌کنگ و چین سفر کرد و ضمن بازدید از کتابخانه‌ها و آثار تاریخی آنجا، با نویسندگان معروف ملاقات کرد. او بارها به ایران سفر کرد؛ از جمله به دعوت وزارت فرهنگ و هنر، از 9 تا 15 شهریور 1345، برای شرکت در نخستین همایش جهانی ایران‌شناسان.

فعالیت‌های علمی

راشدی فعالیت ادبی و فرهنگی خود را از 1309ش/1930م، با همکاری با ماهنامه «المنار» در شهر سُکر سند، آغاز کرد. او با نشریات دیگری چون «زمین‌دار سند»، «ستاره سند»، «قربانی» و «الوحید» نیز همکاری داشت. شهرت علمی او به سبب تدوین و تصحیح منابع تاریخی و ادبی منطقه سند به فارسی بود. راشدی در محافل ادبی، به «پیر سند» شهرت داشت و او را پژوهشگری دقیق و مورخی صادق می‌دانستند. او در احیای زبان و ادب فارسی در سند سهم بسزایی داشت. راشدی حدود 25 کتاب در زمینه ادبیات فارسی و تاریخ و تذکره سند، از دوره کلاسیک یا معاصر، تصحیح انتقادی و چاپ کرد و خود نیز کتاب‌هایی تألیف و تدوین کرد.

راشدی با برخی از مراکز مهم علمی نیز همکاری می‌کرد و در تأسیس و ادامه کار برخی از آن‌ها سهمی عمده داشت؛ از جمله انجمن ترقی اردو، مؤسسه مطالعات آسیای میانه و غربی دانشگاه کراچی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان و انجمن فرهنگی ایران و پاکستان.

نشان‌ها و جوایز

در 1343ش/1964م، راشدی به سبب خدمات فرهنگی خویش، از رئیس‌جمهور پاکستان نشان «ستاره امتیاز» دریافت کرد. در 1342ش/1963م، دولت ایران به او نشان «سپاس» و در 1345ش/1966م، نشان «سپاس درجه اول» اعطا کرد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران نیز در 1353ش/1974م، به او دکترای افتخاری ادبیات فارسی اعطا کرد.

وفات

او در 12 فروردین 1361ش/ اول آوریل 1982م، پس از یک بیماری جانکاه، در کراچی درگذشت.

آثار

مهم‌ترین آثار تصحیح‌شده به همت راشدی:

1. تذکره مقالات الشعرا، تألیف میر علی‌شیر قانع تتوی؛
2. مثنویات و قصاید، تألیف همان؛
3. مکلی‌نامه، تألیف همان؛
4. تحفة الكرام، تألیف همان؛
5. مثنوی مظهر الآثار، تألیف سید جهان‌گیر هاشمی؛
6. تکمله مقالات الشعرا، تألیف مخدوم ابراهیم خلیل تتوی؛
7. تاریخ مظهر شاه‌ جهانی، تألیف یوسف میرک؛
8. مثنویات هشت ‌بهشت، تألیف عطا تتوی؛
9. منشور الوصية و دستور الحكومة، تألیف نورمحمد کلهوره؛
10. ترخان‌نامه، تألیف سید میر محمد بن سید جلال تتوی؛
11. حديقة الأولياء، تألیف سید عبدالقادر تتوی؛
12. تذکره مشاهیر سند، تألیف دین محمد وفایی؛
13. تذکره شعرای کشمیر، تألیف میرزا اصلح؛
14. دیوان بیرم‌خان، مثنوی مهر و ماه، تألیف جمالی دهلوی؛
15. تذکره رياض العارفين، تألیف آفتاب رای لکنهوی.

راشدی بر کتاب‌های تصحیح‌شده، مقدمه، حواشی و تعلیقات مفیدی به زبان‌های سندی، فارسی یا اردو نوشته است. همچنین کتاب‌ها و مقالاتی در زمینه‌های مختلف تألیف کرده است؛ ازجمله:

1. تذکره امیرخانی، به سندی که تاریخ مفصّل خاندان امیرخانی در سند است؛
2. دود چراغ محفل، به اردو و در شرح ‌حال پنج شاعر فارسی‌گوی شبه‌قاره؛
3. میرزا غازی بیگ ترخان اور اس کی بزم ادب، به اردو در شرح احوال و گزیده اشعار 35 شاعر فارسی‌گوی دربار میرزا غازی (متوفی 1021)؛

و...

غلام‌محمد لاکهو، مجموعه‌ای از 21 مقاله وی به زبان اردو را در زمینه ادبیات فارسی و ایران‌شناسی، تحت عنوان مقالات راشدی جمع‌آوری کرده است.

منابع مقاله

نوشاهی، عارف، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، چاپ اول، 1392ش.

وابسته‌ها

تذکره رياض العارفين (لکهنوی)