الکفاية في النحو: تفاوت میان نسخهها
Alphabetit (بحث | مشارکتها) (صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR33157J1.jpg | عنوان = الکفاية في النحو | عنوانهای دی...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ']]') |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| پدیدآورندگان | | پدیدآورندگان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ابن محمود، محمد بن | [[ابن محمود، محمد بن عبدالله]] (نويسنده) | ||
[[جعبری، اسحاق محمد | [[جعبری، اسحاق محمد]] (محقق) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = عربی | | زبان = عربی | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
== | '''الکفایه فی النحو'''، اثر محمد بن عبدالله بن محمود (ت819ق) با تحقیق اسحاق محمد یحیی جعبری، معرفی و بررسی کتابی است پیرامون علم نحو که به زبان عربی و در قرن نهم هجری نوشته شده است. | ||
< | |||
==ساختار== | |||
کتاب با دو مقدمه از دکتر یاسر ملاح (استاد دانشگاه «القدس المفتوحه» فلسطین) و نویسنده آغاز و مطالب در دو قسم و هر قسم در چندین مبحث و بخش، تنظیم گردیده است. | |||
نویسنده در دورانی میزیسته که باعث وسعت اطلاعات و عمق دقت وی گردیده و او را قادر بر اطلاع بر آراء متقدمین و متأخرین کرده است. از خلال مطالب ذکر شده در کتاب، میتوان به نام علمایی که وی از آراء ایشان استفاده کرده و کتب نحوی، لغوی و صرفیه آنها را در دست داشته است، وقوف یافت. این عده عبارتند از: عیسی بن عمر و ابوعمرو و ابوعمر الجرمی در باب «تصغیر» و «ابدال»؛ الخلیل (که آراء وی مقارن آراء سیبویه میباشد) در باب «مضارع»، «نسب» و «وقف»؛ سیبویه در باب «قلب مکانی»، «اسم مفعول»، «نسب» و «اعلال»؛ یونس بن حبیب در باب «نسب»؛ کسائی در باب «ابدال»؛ فراء در باب «مصدر»؛ اخفش در باب «اشتقاق»؛ ابوزید در باب «معانی فعل»؛ اصمعی در باب «مقصور و ممدود»؛ مبرد در باب «نسب»؛ ابن خالویه، ابن جنی و ابوعلی فارسی در باب «مسائل التمرین» و ابن حاجب در باب «اعلال» و «حروف ابدال»<ref>متن کتاب، ص46</ref> | |||
==گزارش محتوا== | |||
در مقدمه دکتر ملاح، ضمن بیان اهمیت و جایگاه تراث فکری، علمی و فرهنگی امت اسلامی، به نکاتی پیرامون کتاب و نویسنده آن، اشاره گردیده است از جمله اینکه اثر حاضر، از ذخائر نادر لغوی کتب عربی بوده و نکات ارزندهای در آن یافت میشود<ref>مقدمه دکتر ملاح، ص12</ref> | |||
در مقدمه محقق، علاوه بر ذکر نکاتی پیرامون کتاب، به موضوع مباحث آن، اشاره شده است<ref>مقدمه محقق، ص13</ref> | |||
قسم اول، مباحث مطالعاتی محقق را در خود جای داده و شامل تمهید و دو فصل میباشد: | |||
در تمهید، صورت کلی قرن نهم هجری که مؤلف در آن میزیسته و از لحاظ علمی و فرهنگی دارای اهمیت ویژهای میباشد، به تصویر کشیده شده است<ref>مقدمه محقق، ص16</ref> | |||
فصل اول، دارای دو مبحث میباشد: | |||
در مبحث اول، از حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در عصر مؤلف، سخن به میان آمده است. این در حالی است که محقق، در این مبحث، متعرض زندگینامه وی، نگردیده است<ref>همان</ref> | |||
مبحث دوم، به معرفی مصنفات نویسنده، اختصاص یافته است. با اینکه وی از شهرت زیادی برخوردار نبوده و تراجم نویسان، به ذکر زندگینامه مفصلی از او نائل نگردیدهاند، با این حال، کتبی از وی در علم نحو، صرف و ادب ذکر شده است<ref>متن کتاب، ص35</ref> | |||
محقق در این مبحث، ضمن اشاره به این مصنفات، توضیحات مختصری پیرامون آنها، داده است. این کتب علاوه بر اثر مورد بحث، عبارتند از: «الهدایه فی النحو»؛ «حواشی علی قصیده البرده للبوصیری»<ref>همان</ref> | |||
فصل دوم که مبحثی مطالعاتی میباشد، در سه مبحث زیر سامان یافته است: | |||
مبحث اول، به تحلیل کتاب اختصاص یافته و از دو زاویه، به آن نگریسته شده است: هدف نویسنده از تدوین کتاب و روش تنظیم مطالب<ref>مقدمه محقق، ص16</ref> | |||
مبحث دوم: بررسی مصادر متعدد و متنوعی است که نویسنده در تألیف کتاب، بر آنها اعتماد نموده است<ref>همان</ref> | |||
در مبحث سوم، روش نویسنده در تألیف، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این روش در ضمن مؤلفههای زیر، بررسی شده است: تعریفات صرفیه؛ عنایت و توجه به قواعد صرفی؛ توضیح و تفسیر مسائل صرفی؛ تعلیل مسائل صرفی؛ ترجیح آراء علماء؛ نظر نویسنده در مورد سماع و قیاس؛ نظر و دیدگاه وی پیرامون شواهد قرآنی و قراءات؛ نحوه برخورد با احادیث شریف؛ جایگاه امثال و کلمات ماثور در نزد وی؛ عقیده وی در مورد شواهد شعری و نحوه توجه به مدارس و مکاتب بصره و کوفه<ref>متن کتاب، ص53</ref> | |||
علاوه بر این، در این قسمت به مزایا اسلوب نویسنده در نگارش کتاب نیز اشاراتی شده است<ref>مقدمه محقق، ص16</ref> | |||
محقق در پایان این قسمت، به اهم نتایجی که در خلال تحقیقات خویش پیرامون کتاب، بدان دست یافته، اشاره نموده است<ref>همان، ص17</ref> | |||
در قسم دوم که مربوط به مطالب تحقیقاتی میباشد، در ابتدا مقدمهای از محقق ذکر شده که در آن ضمن تشریح روش تحقیق کتاب، به توثیق نسبت کتاب و زمان تصنیف آن پرداخته شده است<ref>همان، ص75</ref> | |||
پس از آن، مقدمهای از نویسنده آمده که در آن، به موضوع کتاب، اشاره شده است<ref>همان، ص85</ref> | |||
از جمله مباحثی که در کتاب مطرح شده، عبارتند از: تعریف تصریف؛ ابنیه کلمه؛ قلب مکانی؛ رأی علما در مورد وزن «أشیاء»؛ ثلاثی، رباعی و خماسی مجرد و مزید در اسماء و ثلاثی و رباعی در افعال؛ اسم مره؛ اسم فاعل و مفعول؛ صفت مشبه؛ اسم تفضیل؛ اسم زمان و مکان؛ اسم جنس؛ تصغیر؛ اعلال؛ ابدال؛ ادغام و... | |||
==وضعیت کتاب== | |||
فهرست مطالب؛ آیات؛ احادیث نبوی؛ امثال و اقوال؛ اشعار؛ أرجاز؛ انصاف ابیات؛ اعلام؛ امم و قبایل و اماکن و شهرهای مذکور در متن، به همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است. | |||
در پاورقیها که فراوان نیز میباشد، علاوه بر ذکر منابع، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون برخی از لغات و عبارات متن داده شده است. | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن کتاب. | |||
==وابستهها== | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | {{وابستهها}} | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۰۶
الکفایه فی النحو، اثر محمد بن عبدالله بن محمود (ت819ق) با تحقیق اسحاق محمد یحیی جعبری، معرفی و بررسی کتابی است پیرامون علم نحو که به زبان عربی و در قرن نهم هجری نوشته شده است.
| الکفاية في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن محمود، محمد بن عبدالله (نويسنده) جعبری، اسحاق محمد (محقق) |
| ناشر | دار ابن حزم |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1425ق - 2005م |
| چاپ | 1 |
| شابک | - |
| موضوع | زبان عربی - صرف |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1425 /م3ک7 6131 PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب با دو مقدمه از دکتر یاسر ملاح (استاد دانشگاه «القدس المفتوحه» فلسطین) و نویسنده آغاز و مطالب در دو قسم و هر قسم در چندین مبحث و بخش، تنظیم گردیده است.
نویسنده در دورانی میزیسته که باعث وسعت اطلاعات و عمق دقت وی گردیده و او را قادر بر اطلاع بر آراء متقدمین و متأخرین کرده است. از خلال مطالب ذکر شده در کتاب، میتوان به نام علمایی که وی از آراء ایشان استفاده کرده و کتب نحوی، لغوی و صرفیه آنها را در دست داشته است، وقوف یافت. این عده عبارتند از: عیسی بن عمر و ابوعمرو و ابوعمر الجرمی در باب «تصغیر» و «ابدال»؛ الخلیل (که آراء وی مقارن آراء سیبویه میباشد) در باب «مضارع»، «نسب» و «وقف»؛ سیبویه در باب «قلب مکانی»، «اسم مفعول»، «نسب» و «اعلال»؛ یونس بن حبیب در باب «نسب»؛ کسائی در باب «ابدال»؛ فراء در باب «مصدر»؛ اخفش در باب «اشتقاق»؛ ابوزید در باب «معانی فعل»؛ اصمعی در باب «مقصور و ممدود»؛ مبرد در باب «نسب»؛ ابن خالویه، ابن جنی و ابوعلی فارسی در باب «مسائل التمرین» و ابن حاجب در باب «اعلال» و «حروف ابدال»[۱]
گزارش محتوا
در مقدمه دکتر ملاح، ضمن بیان اهمیت و جایگاه تراث فکری، علمی و فرهنگی امت اسلامی، به نکاتی پیرامون کتاب و نویسنده آن، اشاره گردیده است از جمله اینکه اثر حاضر، از ذخائر نادر لغوی کتب عربی بوده و نکات ارزندهای در آن یافت میشود[۲]
در مقدمه محقق، علاوه بر ذکر نکاتی پیرامون کتاب، به موضوع مباحث آن، اشاره شده است[۳]
قسم اول، مباحث مطالعاتی محقق را در خود جای داده و شامل تمهید و دو فصل میباشد:
در تمهید، صورت کلی قرن نهم هجری که مؤلف در آن میزیسته و از لحاظ علمی و فرهنگی دارای اهمیت ویژهای میباشد، به تصویر کشیده شده است[۴]
فصل اول، دارای دو مبحث میباشد:
در مبحث اول، از حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در عصر مؤلف، سخن به میان آمده است. این در حالی است که محقق، در این مبحث، متعرض زندگینامه وی، نگردیده است[۵]
مبحث دوم، به معرفی مصنفات نویسنده، اختصاص یافته است. با اینکه وی از شهرت زیادی برخوردار نبوده و تراجم نویسان، به ذکر زندگینامه مفصلی از او نائل نگردیدهاند، با این حال، کتبی از وی در علم نحو، صرف و ادب ذکر شده است[۶]
محقق در این مبحث، ضمن اشاره به این مصنفات، توضیحات مختصری پیرامون آنها، داده است. این کتب علاوه بر اثر مورد بحث، عبارتند از: «الهدایه فی النحو»؛ «حواشی علی قصیده البرده للبوصیری»[۷]
فصل دوم که مبحثی مطالعاتی میباشد، در سه مبحث زیر سامان یافته است:
مبحث اول، به تحلیل کتاب اختصاص یافته و از دو زاویه، به آن نگریسته شده است: هدف نویسنده از تدوین کتاب و روش تنظیم مطالب[۸]
مبحث دوم: بررسی مصادر متعدد و متنوعی است که نویسنده در تألیف کتاب، بر آنها اعتماد نموده است[۹]
در مبحث سوم، روش نویسنده در تألیف، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این روش در ضمن مؤلفههای زیر، بررسی شده است: تعریفات صرفیه؛ عنایت و توجه به قواعد صرفی؛ توضیح و تفسیر مسائل صرفی؛ تعلیل مسائل صرفی؛ ترجیح آراء علماء؛ نظر نویسنده در مورد سماع و قیاس؛ نظر و دیدگاه وی پیرامون شواهد قرآنی و قراءات؛ نحوه برخورد با احادیث شریف؛ جایگاه امثال و کلمات ماثور در نزد وی؛ عقیده وی در مورد شواهد شعری و نحوه توجه به مدارس و مکاتب بصره و کوفه[۱۰]
علاوه بر این، در این قسمت به مزایا اسلوب نویسنده در نگارش کتاب نیز اشاراتی شده است[۱۱]
محقق در پایان این قسمت، به اهم نتایجی که در خلال تحقیقات خویش پیرامون کتاب، بدان دست یافته، اشاره نموده است[۱۲]
در قسم دوم که مربوط به مطالب تحقیقاتی میباشد، در ابتدا مقدمهای از محقق ذکر شده که در آن ضمن تشریح روش تحقیق کتاب، به توثیق نسبت کتاب و زمان تصنیف آن پرداخته شده است[۱۳]
پس از آن، مقدمهای از نویسنده آمده که در آن، به موضوع کتاب، اشاره شده است[۱۴]
از جمله مباحثی که در کتاب مطرح شده، عبارتند از: تعریف تصریف؛ ابنیه کلمه؛ قلب مکانی؛ رأی علما در مورد وزن «أشیاء»؛ ثلاثی، رباعی و خماسی مجرد و مزید در اسماء و ثلاثی و رباعی در افعال؛ اسم مره؛ اسم فاعل و مفعول؛ صفت مشبه؛ اسم تفضیل؛ اسم زمان و مکان؛ اسم جنس؛ تصغیر؛ اعلال؛ ابدال؛ ادغام و...
وضعیت کتاب
فهرست مطالب؛ آیات؛ احادیث نبوی؛ امثال و اقوال؛ اشعار؛ أرجاز؛ انصاف ابیات؛ اعلام؛ امم و قبایل و اماکن و شهرهای مذکور در متن، به همراه فهرست مصادر و منابع مورد استفاده محقق، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقیها که فراوان نیز میباشد، علاوه بر ذکر منابع، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون برخی از لغات و عبارات متن داده شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.