سه رساله در نقد عرفان

سه رساله در نقد عرفان
پدیدآوران	میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن (نویسنده) غفرانی، عبدالله (ویراستار) لطیفی، حسین (محقق) جبار گلباغی ماسوله، علی (محقق)
ناشر	آستان قدس رضوی. بنیاد پژوهشهای اسلامی
مکان نشر	ایران - مشهد مقدس
سال نشر	1384ش.
چاپ	چاپ سوم
شابک	‎978-964-444-945-1
موضوع	عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 تصوف - دفاعیه‎‌ها و ردیه‎‌ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏م9س9 / 284/3 BP

سه رساله در نقد عرفان، میرزا ابوالقاسم بن حسن گیلانی (1151-1231ق)، معروف به میرزای قمی، در موضوع عرفان است و توسط حسین لطیفی و علی جبار گل‌باغی ماسوله تصحیح شده است.

کتاب حاوی سه رساله از میرزای قمی است که به درخواست افراد مختلف به نگارش درآمده‌اند. نخست، «رساله‌ی اجازه ذکر» یا «رساله‌ در ذکر و فکر» نعمت‌الله ولی در پاسخ به نامه و استفتای ملا علی‌اصغر، ملاباشی دربار قاجار. دوم، «رساله‌‌ی ایمان فرعون» یا «فرعونیه» است. این رساله نیز به درخواست ملا علی‌اصغر یادشده است. سوم، رساله‌ی «رد صوفیه و وحدت وجود» است که به درخواست فتحعلی شاه قاجار است. نام دیگر این رساله ارشادیه یا نامه میرزای قمی به فتحعلی شاه است و نویسنده آن را در اواخر عمرش به سال 1230ق به نگارش درآورده است.

نویسنده در رساله اجازه ذکر، به بررسی و نقد مبانی نظری یکی از مسائل عرفان عملی - یعنی ذکر و فکر – پرداخته است. او با بررسی استدلال‌های جواز ذکر و فکر و در جهت پاسخ به آن به طرح مباحثی مختلف در خصوص ذکر، سالک و معرفت الله پرداخته و در پی آن اجزای سامان‌دهنده استدلال‌ها را بیان کرده و آنها را به نقد کشیده است. وی در این راستا از آوردن شواهدی از روایات غفلت نورزیده است.

در رساله فرعونیه که پیرامون ایمان و کفر فرعون است، نویسنده با طرح موضوع پرهیز از حب دنیا در مقدمه‌ی آن به نصیحت درباریان به فراگیری علم پرداخته و در ادامه با نقد و تعریض به برخی از سخنان صوفیان از جمله در خصوص ایمان فرعون، آن را خاتمه داده است.

در رساله رد صوفیه که شامل یک مقدمه و دو مطلب است، نویسنده در آغاز سخن به پند و اندرز پیروان صوفیه پرداخته، سپس به سخنان بزرگان آنان مانند ابن عربی اشاره کرده و به دنبال آن، موضوع وحدت وجود را مورد بررسی و نقد قرار داده است.

منابع مقاله

پیشگفتار.