ابن عقده، احمد بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'كتاب' به 'کتاب') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' مى گ' به ' می‌گ') |
||
| (۵۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR01403.jpg|بندانگشتی|ابن عقده، احمد بن محمد]] | [[پرونده:NUR01403.jpg|بندانگشتی|ابن عقده، احمد بن محمد]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |ابن عقده، احمد بن محمد | ||
|- | |- | ||
| | |نام‌های دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | ابن عقده، ابی‌العباس احمد | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |محمد | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |۱۵ محرم ۲۴۹ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" | | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |۷ ذیقعده ۳۳۲ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |علی بن داوود قنطری | ||
ابراهیم بن ابی بکر بن ابی‌شیبه | |||
احمد بن ابی‌خیثمه | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[فضائل أمیر المؤمنين عليه‌السلام]] | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE01403AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''احمد بن محمد بن سعيد كوفى''' (۲۴۹-۳۳۲ق)، معروف به '''اِبْن عُقْده،''' از محدثان و مؤلفان شيعه و اهل سنت | |||
وى زیدى مذهب و جارودى مسلک بوده و بر این عقیده مرده است ولى علماى اثناعشریه نام او را در بین روات و محدثین خویش آورده‌اند. | |||
عُقده لقب پدر وی است که از وراقان (صحاف و نسخه‌بردار) و معلمان کوفه بود. خاندان او از طریق ولاء عتق با بنی هاشم (ظاهراً شاخه عباسی آن) و نیز با قبیله هَمْدان (شاخه سبیع) خویشاوند بوده‌اند و شهرت ابن عقده به هَمْدانی به همین جهت بوده است. | |||
== ولادت == | |||
در سال 249ق متولد شد ايشان از محدثان و مؤلفان شيعه و اهل سنت است. رجال نویسان دو فرقه از او به نیکى ياد كرده و او را ثقه مى دانند. [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] با عناوین جليل القدر و عظيم المنزله از او نام برده و به نقل از خود ابن عقده مى نویسد: 120 هزار حديث با سند حفظ بوده است. وى همچنين می‌گوید وثاقت و بزرگوارى او در حفظ حديث، مشهورتر از آن است كه نياز به بيان داشته باشد. [[ذهبى]] هم از او با عناوین علامه و حافظ و نادر زمان و یکى از بزرگان حديث ياد مى‌كند و او را شيعه متوسط می‌داند. رجاليون شيعه او را از فرقه زيديه جاروديه مى‌دانند. البته وى احاديث هر دو فرقه بخصوص شيعه را نقل كرده و در محافل امامیه شهرت داشته است. | |||
== سفرها == | |||
ابن عقده بیشتر عمر خود را در کوفه گذرانده و بنا به تصریح شاگردش ابن جعابی تنها ۳ سفر به بغداد داشته است. | |||
نظر به اینکه ابن عقده در سفر خود به بغداد از علی بن داوود قنطری استماع حدیث کرده است (متوفای ۲۷۲ق/ ۸۸۶م)، | |||
سفر وی به این شهر باید پیش از ۲۷۲ق بوده باشد. تعیین دقیق‌تر تاریخ این سفر تنها بر اساس حدس ممکن است. نعمانی اسنادی ارائه کرده که نشان می‌دهد ابن عقده در فاصله سالهای ۲۶۲-۲۶۶ق/ ۸۷۶ -۸۸۰م و ۲۷۱-۲۷۷ق/ ۸۸۴ -۸۹۰م استماعاتی داشته که بنابر قراین خارجی احتمالاً در کوفه صورت گرفته است. بنابراین نخستین سفر وی به بغداد احتمالاً در فاصله ۲۶۶-۲۷۱ق بوده است. سفر دوم وی به بغداد که در آن از احمد بن یحیی صوفی (متوفای ۳۰۶ق) استماع حدیث کرده، طبعاً پیش از ۳۰۶ق/ ۹۱۸م صورت گرفته است و این امر با اطلاعاتی که ابن‌ِ جِعابی در مورد سفر دوم به دست داده است سازگاری دارد. | |||
این سفر پیش از ۳۱۸ق یعنی سال وفات یحیی بن صاعد پایان یافته، زیرا در این تاریخ ابن عقده به کوفه بازگشته بوده است. | |||
درباره سفر سوم وی به بغداد تنها می‌دانیم که وی در ۳۳۰ق/ ۹۴۲م در جامع رصافه و مسجد براثا حدیث گفته است. | |||
خطیب نیز تصریح کرده که این سفر در اواخر عمر وی صورت گرفته و وی چندی پس از بازگشت به کوفه درگذشته است. | |||
== مذهب == | |||
ابن عقده مذهب زیدی جارودی داشت و تا پایان عمر بر آن پایدار بود. | |||
پدر وی نیز زیدی مذهب بوده است. | |||
ابن عقده در مسجد براثا در ملا عام احادیثی در طعن شیخین روایت می‌کرده که موافق تعالیم جارودیه است، با اینهمه حتی روایت حدیثی در فضیلت عثمان به وی نسبت داده شده است. | |||
== حافظ حدیث == | |||
ابن عقده در حفظ حدیث زبانزد بود و به روایتی حافظ ۱۰۰ هزار حدیث بوده و بر سند و متن تنها ۳۰۰ هزار حدیث، از احادیث اهل‌‌بیت وقوف داشته است. | |||
احاطه وی بر حدیث به اندازه‌ای بود که آنگاه که یحیی بن صاعد از محدثان بغداد در سند روایتی در مورد شیخی که حدیث از او شنیده بود دچار خطا گشت، ابن عقده لغزش او را آشکار ساخت. | |||
البته خود وی نیز نمی‌توانسته عالی از لغزش باشد. یکی از این لغزش‌ها که در پرسشهای حاکم نیشابوری از دار قطنی به آن اشاره شده، حدیث ابن عمر در غسل جمعه است که ابن عقده آن را از طریق ثوری از ابواسحاق از نافع نقل کرده، ولی دار قطنی و حاکم نیشابوری معتقد بودند که وی اشتباهاً یحیی بن وثاب را به نافع بدل کرده است. | |||
اگر چه این حدیث از طریق ابواسحاق از نافع نیز روایت شده، لیکن آنچه از طریق ثوری از ابواسحاق شناخته شده، حدیث یحیی بن وثاب است نه نافع. | |||
== رجال امامی == | |||
ابن عقده، خود به عنوان یک رجالی بین امامیه مطرح بوده و جرح و تعدیل‌ِ او در کتب رجالی ایشان مورد توجه بوده است. | |||
وی بجز نقل حدیث، به روایات تاریخی نیز پرداخته و وجود عناوینی چون ''کتاب الشوری'' و ''کتاب یحیی بن الحسین بن زید'' و اخباره، در میان آثار مفقود او دال بر این مدعاست. بخش قابل توجهی از روایات تاریخی منقول در ''مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی'' نیز برگرفته از مرویات ابن عقده است. | |||
== مشایخ حدیث == | |||
ابن عقده از مشایخ بسیاری در کوفه و بغداد استماع کرد که از میان ایشان می‌توان از ابراهیم بن ابی بکر بن ابی‌شیبه، احمد بن ابی‌خیثمه، حمید بن زیاد و علی بن حسن بن فضّال نام برد. | |||
خطیب، ذهبی، و خوئی فهرستی شامل برخی مشایخ ابن عقده را آورده‌اند. | |||
== راویان حدیث == | |||
در میان راویان ابن عقده محدثان مشهوری چون محمد بن یعقوب کلینی، ابوالحسن دارقطنی، ابوالقاسم طبرانی، ابوالفرج اصفهانی، ابوغالب زراری، ابن ابی زینب نعمانی، ابن عدی جرجانی، ابوحفص بن شاهین، ابن جعابی و هارون بن موسی تَلْعُکبری دیده می‌شوند. محدثانی از فرق مختلف از زیدی و امامی و سنی از ابن عقده روایت کرده‌اند. فهرستی از راویان وی را خطیب، ذهبی و اردبیلی آورده‌اند. | |||
==وفات== | |||
تاريخ وفات وى را در سال 332ق نوشته‌اند. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
[[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] ضمن تجليل از وى، آثار او را چنين آورده است: کتاب التاريخ و ذكر من روى الحديث، من روى عن ابى جعفر، اخبار ابى حنيفه، کتاب الولاية و من روى غدير خم، فضل الكوفه، و آثار ديگر | [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] ضمن تجليل از وى، آثار او را چنين آورده است: کتاب التاريخ و ذكر من روى الحديث، من روى عن ابى جعفر، اخبار ابى حنيفه، کتاب الولاية و من روى غدير خم، فضل الكوفه، و آثار ديگر | ||
وى از معاصران كلينى و استاد او و همچنين استاد نعمانى و سعد بن | وى از معاصران [[کلینی، محمد بن یعقوب|كلينى]] و استاد او و همچنين استاد نعمانى و سعد بن عبدالله قمى و هارون بن موسى تلعكبرى بوده است. | ||
== | ==منابع مقاله== | ||
[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/2380 ر.ک.پاکتچی، احمد، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378] | |||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[ | [[فضائل أمیر المؤمنين عليه‌السلام]] | ||
[[كتاب الولاية]] | |||
[[ | [[حديث الولاية و من روی غدير خم من الصحابة]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:رجالیان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۲۴
| نام | ابن عقده، احمد بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن عقده، ابی‌العباس احمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | ۱۵ محرم ۲۴۹ق |
| محل تولد | |
| رحلت | ۷ ذیقعده ۳۳۲ق |
| اساتید | علی بن داوود قنطری
ابراهیم بن ابی بکر بن ابی‌شیبه احمد بن ابی‌خیثمه |
| برخی آثار | فضائل أمیر المؤمنين عليه‌السلام |
| کد مؤلف | AUTHORCODE01403AUTHORCODE |
احمد بن محمد بن سعيد كوفى (۲۴۹-۳۳۲ق)، معروف به اِبْن عُقْده، از محدثان و مؤلفان شيعه و اهل سنت
وى زیدى مذهب و جارودى مسلک بوده و بر این عقیده مرده است ولى علماى اثناعشریه نام او را در بین روات و محدثین خویش آورده‌اند.
عُقده لقب پدر وی است که از وراقان (صحاف و نسخه‌بردار) و معلمان کوفه بود. خاندان او از طریق ولاء عتق با بنی هاشم (ظاهراً شاخه عباسی آن) و نیز با قبیله هَمْدان (شاخه سبیع) خویشاوند بوده‌اند و شهرت ابن عقده به هَمْدانی به همین جهت بوده است.
ولادت
در سال 249ق متولد شد ايشان از محدثان و مؤلفان شيعه و اهل سنت است. رجال نویسان دو فرقه از او به نیکى ياد كرده و او را ثقه مى دانند. شيخ طوسى با عناوین جليل القدر و عظيم المنزله از او نام برده و به نقل از خود ابن عقده مى نویسد: 120 هزار حديث با سند حفظ بوده است. وى همچنين می‌گوید وثاقت و بزرگوارى او در حفظ حديث، مشهورتر از آن است كه نياز به بيان داشته باشد. ذهبى هم از او با عناوین علامه و حافظ و نادر زمان و یکى از بزرگان حديث ياد مى‌كند و او را شيعه متوسط می‌داند. رجاليون شيعه او را از فرقه زيديه جاروديه مى‌دانند. البته وى احاديث هر دو فرقه بخصوص شيعه را نقل كرده و در محافل امامیه شهرت داشته است.
سفرها
ابن عقده بیشتر عمر خود را در کوفه گذرانده و بنا به تصریح شاگردش ابن جعابی تنها ۳ سفر به بغداد داشته است.
نظر به اینکه ابن عقده در سفر خود به بغداد از علی بن داوود قنطری استماع حدیث کرده است (متوفای ۲۷۲ق/ ۸۸۶م)،
سفر وی به این شهر باید پیش از ۲۷۲ق بوده باشد. تعیین دقیق‌تر تاریخ این سفر تنها بر اساس حدس ممکن است. نعمانی اسنادی ارائه کرده که نشان می‌دهد ابن عقده در فاصله سالهای ۲۶۲-۲۶۶ق/ ۸۷۶ -۸۸۰م و ۲۷۱-۲۷۷ق/ ۸۸۴ -۸۹۰م استماعاتی داشته که بنابر قراین خارجی احتمالاً در کوفه صورت گرفته است. بنابراین نخستین سفر وی به بغداد احتمالاً در فاصله ۲۶۶-۲۷۱ق بوده است. سفر دوم وی به بغداد که در آن از احمد بن یحیی صوفی (متوفای ۳۰۶ق) استماع حدیث کرده، طبعاً پیش از ۳۰۶ق/ ۹۱۸م صورت گرفته است و این امر با اطلاعاتی که ابن‌ِ جِعابی در مورد سفر دوم به دست داده است سازگاری دارد.
این سفر پیش از ۳۱۸ق یعنی سال وفات یحیی بن صاعد پایان یافته، زیرا در این تاریخ ابن عقده به کوفه بازگشته بوده است.
درباره سفر سوم وی به بغداد تنها می‌دانیم که وی در ۳۳۰ق/ ۹۴۲م در جامع رصافه و مسجد براثا حدیث گفته است.
خطیب نیز تصریح کرده که این سفر در اواخر عمر وی صورت گرفته و وی چندی پس از بازگشت به کوفه درگذشته است.
مذهب
ابن عقده مذهب زیدی جارودی داشت و تا پایان عمر بر آن پایدار بود.
پدر وی نیز زیدی مذهب بوده است.
ابن عقده در مسجد براثا در ملا عام احادیثی در طعن شیخین روایت می‌کرده که موافق تعالیم جارودیه است، با اینهمه حتی روایت حدیثی در فضیلت عثمان به وی نسبت داده شده است.
حافظ حدیث
ابن عقده در حفظ حدیث زبانزد بود و به روایتی حافظ ۱۰۰ هزار حدیث بوده و بر سند و متن تنها ۳۰۰ هزار حدیث، از احادیث اهل‌‌بیت وقوف داشته است.
احاطه وی بر حدیث به اندازه‌ای بود که آنگاه که یحیی بن صاعد از محدثان بغداد در سند روایتی در مورد شیخی که حدیث از او شنیده بود دچار خطا گشت، ابن عقده لغزش او را آشکار ساخت.
البته خود وی نیز نمی‌توانسته عالی از لغزش باشد. یکی از این لغزش‌ها که در پرسشهای حاکم نیشابوری از دار قطنی به آن اشاره شده، حدیث ابن عمر در غسل جمعه است که ابن عقده آن را از طریق ثوری از ابواسحاق از نافع نقل کرده، ولی دار قطنی و حاکم نیشابوری معتقد بودند که وی اشتباهاً یحیی بن وثاب را به نافع بدل کرده است.
اگر چه این حدیث از طریق ابواسحاق از نافع نیز روایت شده، لیکن آنچه از طریق ثوری از ابواسحاق شناخته شده، حدیث یحیی بن وثاب است نه نافع.
رجال امامی
ابن عقده، خود به عنوان یک رجالی بین امامیه مطرح بوده و جرح و تعدیل‌ِ او در کتب رجالی ایشان مورد توجه بوده است.
وی بجز نقل حدیث، به روایات تاریخی نیز پرداخته و وجود عناوینی چون کتاب الشوری و کتاب یحیی بن الحسین بن زید و اخباره، در میان آثار مفقود او دال بر این مدعاست. بخش قابل توجهی از روایات تاریخی منقول در مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی نیز برگرفته از مرویات ابن عقده است.
مشایخ حدیث
ابن عقده از مشایخ بسیاری در کوفه و بغداد استماع کرد که از میان ایشان می‌توان از ابراهیم بن ابی بکر بن ابی‌شیبه، احمد بن ابی‌خیثمه، حمید بن زیاد و علی بن حسن بن فضّال نام برد.
خطیب، ذهبی، و خوئی فهرستی شامل برخی مشایخ ابن عقده را آورده‌اند.
راویان حدیث
در میان راویان ابن عقده محدثان مشهوری چون محمد بن یعقوب کلینی، ابوالحسن دارقطنی، ابوالقاسم طبرانی، ابوالفرج اصفهانی، ابوغالب زراری، ابن ابی زینب نعمانی، ابن عدی جرجانی، ابوحفص بن شاهین، ابن جعابی و هارون بن موسی تَلْعُکبری دیده می‌شوند. محدثانی از فرق مختلف از زیدی و امامی و سنی از ابن عقده روایت کرده‌اند. فهرستی از راویان وی را خطیب، ذهبی و اردبیلی آورده‌اند.
وفات
تاريخ وفات وى را در سال 332ق نوشته‌اند.
آثار
نجاشى ضمن تجليل از وى، آثار او را چنين آورده است: کتاب التاريخ و ذكر من روى الحديث، من روى عن ابى جعفر، اخبار ابى حنيفه، کتاب الولاية و من روى غدير خم، فضل الكوفه، و آثار ديگر
وى از معاصران كلينى و استاد او و همچنين استاد نعمانى و سعد بن عبدالله قمى و هارون بن موسى تلعكبرى بوده است.
منابع مقاله