تفسیر القرآن الکریم

تفسير القرآن الكريم، تألیف شیخ محمود شلتوت رئیس اسبق دانشگاه الأزهر مصر و از داعیه‌داران مشهور تقریب بین مذاهب در جهان اسلام است.

تفسير القرآن الکريم
پدیدآوران	شلتوت، محمود (نویسنده) واعظ‌زاده خراسانی، محمد (مقدمه)
ناشر	المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1421ق. = 1379ش.
چاپ	چاپ يکم
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

این تفسیر را که شیخ محمود شلتوت به‌صورت منظم و سلسله‌وار در مجله رسالة الإسلام منتشر می‌کرده، تا پایان سوره مبارکه برائت را شامل می‌شود.

شیخ شلتوت در مقدمه تفسیرش پس از بیان انقلاب فکری که قرآن در دل و ذهن بشر ایجاد کرد، بیان می‌کند: پیدایی و ظهور بدعت‌های فرقه‌ای و گرایش‌های طایفه‌ای سبب سوء استفاده از آیات قرآن شد و هر فرقه‌ای برای تأیید خود و توجیه عقایدش، تفسیری خاص از کلام الهی ارائه داد و این رویکرد سبب به وجود آمدن نحله‌های مختلف تفسیری شد.

در این میان، پدیده خطرناک تفسیر قرآن با «روایات غریبه» و «اسرائیلیات موضوعه» که از اهل کتاب گرفته شده بود، وارد حوزه تفسیر قرآن شد و با این رویکرد، قرآنی که «حاکم» بود، «محکوم» شد و کلام الهی که «متبوع» بود، «تابع» شد.

متأسفانه این شیوه فرقه‌گرایانه تفسیر مصادف با روزگار تدوین کتاب‌های روایی و حدیثی واقع شد و آرای باطله فرقه‌گرایانه به درون کتاب‌ها نفوذ کرد و پس از گذشت زمان، رنگی از تقدس به خود گرفت و مسلمانان را دچار ضعف فکری کرد.

مطابقه و تطبیق آیات قرآن بر پیشرفت‌های علمی معاصر، شیوه‌ای تفسیری است که برخی از مفسران به آن عمل کرده‌اند؛ شیخ شلتوت به‌شدت با این شیوه تفسیری مخالفت کرده و استدلال می‌کند که علوم جدید بشری در حوزه علوم تجربی یا علوم دیگر، دستاورد بشری و در معرض زوال و تغییر هستند و اگر قرار باشد آیات الهی بر اساس آن تفسیر شود، موجب فناپذیری و تغییر شکلی و محتوایی قرآن کریم می‌شود.

روش تفسیری شیخ شلتوت به این شرح است که نخست علت نام‌گذاری هر سوره را بیان می‌کند و سپس به ذکر مقاصد و اهداف کلی آن می‌پردازد.

این تفسیر برخلاف تفسیر شیخ محمد عبده که گرایش علمی - عقلی دارد، گرایش سنتی - نقلی دارد. بسنده کردن مفسر به آنچه در قرآن کریم وارد شده و محافظت بر دلالت لغوی الفاظ، عدم اعتماد به روایات قصص که نوعا سند صحیحی ندارد، تأویل نکردن الفاظ از معانی حقیقی به معانی دیگر - مگر با قرینه‌ی صارفه - از اصول تفسیری شیخ شلتوت است.

منابع مقاله

1. کریمی، محمود، «شخصیت علمی شیخ شلتوت و روش تفسیری وی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مطالعات قرآن و حدیث بهار و تابستان 1387 - شماره 2 ISC (‎16 صفحه - از 37 تا 52).
2. عصمتی، سید حسن، «آشنایی با شخصیت تفسیری شیخ محمود شلتوت»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله گلستان قرآن شانزدهم دی 1381 - شماره 139 (‎3 صفحه - از 29 تا 31).