نیشابوری، محمد بن محمود: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «<div class="wikiInfo"> بندانگشتی|نیشابوری ، محمد بن محمود {| class="wikitable ab...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo"> | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR33911.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:NUR33911.jpg|بندانگشتی|نیشابوری، محمد بن محمود]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" |محمود | | data-type="authorfatherName" |محمود نیشابوری | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| data-type="authorbirthDate" | | | data-type="authorbirthDate" |حدود 480ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
| data-type="authorBirthPlace" | | | data-type="authorBirthPlace" |نیشابور | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| data-type="authorDeathDate" | | | data-type="authorDeathDate" |599ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" | | | data-type="authorWritings" |[[تفسیر بصائر یمینی]] | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
</div> | </div> | ||
'''محمد بن محمود نیشابوری''' (حدود 480-599ق)، مفسّر و ادیب قرن ششم هجری، از آثار ایشان کتاب [[تفسیر بصائر یمینی]] در ترجمه و تفسیر قرآن | |||
== نام و نسب == | |||
معین‌الدین حجة‌الحق بوجعفر محمد بن محمود بن محمد نیشابوری مرورودی در قرن ششم هجری می‌زیسته، از جزئیات زندگی وی، آگاهی کاملی در دست نیست. در منابع، با تعبیرهایی همچون «خواجه»، «حجة‌الحق» و «مفتی‌الدوله» از وی تجلیل کرده‌اند<ref>ر.ک: ایازی، سید محمدعلی، ص188</ref>. | |||
'''از نگاه دیگران''' | |||
[[عوفی، محمد بن محمد|محمد عوفی]] در «[[تذکره لباب الألباب|لباب الالباب]] درباره وی چنین نگاشته است: ‹‹الامام العالم فخرالدین محمد بن محمود بن احمد النیسابوری، امام یگانه و صاحب فضل بیکرانه... پدر او امام بیانالحق محمود نیشابوری از افراد عالم بوده است و لطائف و غرائب و تصانیف او در انواع علوم در اطراف جهان مشهور است...»<ref>ر.ک: بی‌نام، ص27</ref>. | |||
'''ولادت''' | |||
ولادت او بین سال‌های ۴۸۰ تا ۴۹۰ق. در نیشابور تخمین زده می‌شود<ref>ر.ک: پورجوادی، امیرحسین، ص40</ref>. | |||
== تحصیلات == | |||
از کتاب «بصائر یمینی» معین‌الدین محمد بن محمود نیشابوری چنین برمی‌آید که وی در خاندان علم و دین زندگی می‌کرده و از پیروان مذهب شافعی است. جدّش، از دانشمندان مشهور و صاحب تفسیر بوده و بارها در تفسیر خود از وی نقل قول می‌کند<ref>ر.ک: ایازی، سید محمدعلی، ص188</ref>. [[عوفی، محمد بن محمد|عوفی]]، از پدر او – بیانالحق محمود نیشابوری - تجلیل کرده و چنین نوشته است: «لطایف و غرایب و تصانیف او در انواع علوم در اطراف جهان، مشهور است و جمله مقبول»، پس آن‌گاه می‌گوید: تفسیر «بصائر یمینی» را نیشابوری در زمان بهرام‌شاه تألیف کرده و در آن زمان، از فحول ائمه‌ی غزنین بوده است<ref>ر.ک: بینش، تقی، ص30</ref>. | |||
محمد بن محمود نیشابوری از چهار سالگی به تعلیم علم رو آورد. ایشان در کتاب تفسیر بصائر یمینی می‌نویسد: این بنده‌ی درویش از خود و توانگر به خدای خود از چهار سالگی باز قدم در بادیه‌ی تعلم نهاده است و تا چهل سالگی در طواف کعبه علم بوده و حمدالله تعالی که به هر وقت بر مایه‌ی عمر سودی یافته است و در روزنامه‌ی روزگار یادگاری نبشته... و اکنون که نامه‌ی عمر پیوندی به آخر می‌رسد و دریای زندگانی کم‌حاصل به ساحل می‌انجامد و عمر از چهل سال درگذشت و بنای زندگانی واهی شد و گل امید پژمرده، روی به خدمت قرآن آوردم تا تقصیر گذشته را قضا کنم و عمر پریشان‌شده را دریابم<ref>ر.ک: رواقی، علی، ص5</ref>. | |||
== نیشابوری در دستگاه بهرام‌شاه == | |||
معین‌الدین محمد نیشابوری، در دستگاه بهرام‌شاه غزنوی، جایگاهی داشته است. چنین نگاشته‌اند که چون سلطان سنجر سلجوقی به قصد مالش بهرام‌شاه روی به غزنین کرد، بهرام‌شاه را که با سنجر توان مقاومت نبود، نیشابوری را به وساطت فرستاد. ابوجعفر در تکین‌آباد (تگین‌آباد) به لشکرگاه سنجر رفت و به قول [[عوفی، محمد بن محمد|محمد عوفی]]، «حرمت پیری» او سبب شد که بار یافته و به رباعی، زبان برگشاید که:<ref>ر.ک: بینش، تقی، ص30</ref> | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''ور پست کنی بنا خود افراشته‌ای''|2=''از دست میفکنم چو برداشته‌ای''}} | |||
{{ب|''گر آب دهی نهال خود کاشته‌ای''|2=''من بنده همانم که تو پنداشته‌ای''<ref>ر.ک: بی‌نام، ص27</ref>}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
ازآنجاکه این واقعه در 529ق اتفاق افتاده، بعید است که کتاب بصائر در 48 سال بعد، یعنی به گفته‌ی حاجی خلیفه در سال 577ق نوشته شده باشد. از طرف دیگر این کتاب چنان‌که از نامش هم پیداست برای یمین‌الدوله بهرام‌شاه (ممدوح سنایی و کسی که کلیله و دمنه برای او ترجمه شده است) نوشته شده و چون پایان سلطنت بهرام‌شاه 547ق بوده، پس باید این کتاب هم قبل از این تاریخ نوشته شده باشد. | |||
== وفات == | |||
''وفات'' وی در سنه 599 بوده است<ref>ر.ک: ایازی، سید محمدعلی، ص188</ref>. | |||
== آثار == | |||
[[عوفی، محمد بن محمد|محمد عوفی]] تصانیف او را بسیار دانسته، از جمله: «تفسیر بصائر یمینی»، «رای آرای» (در ترجمه غرر و سیر)، «صحیفة الاقبال» و...<ref>ر.ک: پورجوادی، امیرحسین، ص37</ref>. | |||
در کتاب تفسیر بصائر یمینی مؤلف از کتابی به نام «امهات امهات» نام می‌برد که آن را به نام بهرام‌شاه غزنوی فراهم آورده است و در جای دیگر از کتاب غریب القرآن نام می‌برد<ref>ر.ک: رواقی، علی، صفحه دوازده</ref>. | |||
| خط ۵۶: | خط ۷۷: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و | #رواقی، علی، مقدمه بر تفسیر بصائر یمینی، محمد بن محمود نیشابوری، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول، 1359ش | ||
#رواقی، علی، مقدمه بر تفسیر بصائر یمینی (چاپ جدید)، محمد بن محمود نیشابوری، تهران، انتشارات میراث مکتوب، چاپ اول، 1398 | |||
#[[:noormags:7277|ایازی، سید محمدعلی، تفسیر بصائر یمینی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله بینات (مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(ع))، تابستان 1374 - شماره 6 (4 صفحه - از 188 تا 191)]]. | |||
#[[:noormags:62777|بی‌نام، تفسیر بصائر یمینی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله گلستان قرآن آذر 1380 - شماره 92 (2 صفحه - از 27 تا 28)]]. | |||
#[[:noormags:62777| بینش، تقی، بصائر یمینی، پایگاه مجلات تخصصی نور، نامه آستان قدس، اردیبهشت و خرداد 1346 - شماره 26 و 27 (17 صفحه - از 28 تا 44)]]. | |||
#[[:noormags:39882|پورجوادی، امیرحسین، رساله موسیقی محمد بن محمود بن محمد نیشابوری، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله معارف، فروردين - آبان 1374 - شماره 34 و 35 (39 صفحه - از 32 تا 70)]]. | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[تفسیر بصائر یمینی]] | |||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:مقالات خرداد 01 باقی زاده]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده خرداد 01]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 خرداد1401]] | |||
[[رده:مقالات تکمیلی کوتاه (خرداد-باقی‌زاده)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۲۱:۰۵
| نام | محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | محمود نیشابوری |
| متولد | حدود 480ق |
| محل تولد | نیشابور |
| رحلت | 599ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | تفسیر بصائر یمینی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE33911AUTHORCODE |
محمد بن محمود نیشابوری (حدود 480-599ق)، مفسّر و ادیب قرن ششم هجری، از آثار ایشان کتاب تفسیر بصائر یمینی در ترجمه و تفسیر قرآن
نام و نسب
معین‌الدین حجة‌الحق بوجعفر محمد بن محمود بن محمد نیشابوری مرورودی در قرن ششم هجری می‌زیسته، از جزئیات زندگی وی، آگاهی کاملی در دست نیست. در منابع، با تعبیرهایی همچون «خواجه»، «حجة‌الحق» و «مفتی‌الدوله» از وی تجلیل کرده‌اند[۱].
از نگاه دیگران
محمد عوفی در «لباب الالباب درباره وی چنین نگاشته است: ‹‹الامام العالم فخرالدین محمد بن محمود بن احمد النیسابوری، امام یگانه و صاحب فضل بیکرانه... پدر او امام بیانالحق محمود نیشابوری از افراد عالم بوده است و لطائف و غرائب و تصانیف او در انواع علوم در اطراف جهان مشهور است...»[۲].
ولادت
ولادت او بین سال‌های ۴۸۰ تا ۴۹۰ق. در نیشابور تخمین زده می‌شود[۳].
تحصیلات
از کتاب «بصائر یمینی» معین‌الدین محمد بن محمود نیشابوری چنین برمی‌آید که وی در خاندان علم و دین زندگی می‌کرده و از پیروان مذهب شافعی است. جدّش، از دانشمندان مشهور و صاحب تفسیر بوده و بارها در تفسیر خود از وی نقل قول می‌کند[۴]. عوفی، از پدر او – بیانالحق محمود نیشابوری - تجلیل کرده و چنین نوشته است: «لطایف و غرایب و تصانیف او در انواع علوم در اطراف جهان، مشهور است و جمله مقبول»، پس آن‌گاه می‌گوید: تفسیر «بصائر یمینی» را نیشابوری در زمان بهرام‌شاه تألیف کرده و در آن زمان، از فحول ائمه‌ی غزنین بوده است[۵].
محمد بن محمود نیشابوری از چهار سالگی به تعلیم علم رو آورد. ایشان در کتاب تفسیر بصائر یمینی می‌نویسد: این بنده‌ی درویش از خود و توانگر به خدای خود از چهار سالگی باز قدم در بادیه‌ی تعلم نهاده است و تا چهل سالگی در طواف کعبه علم بوده و حمدالله تعالی که به هر وقت بر مایه‌ی عمر سودی یافته است و در روزنامه‌ی روزگار یادگاری نبشته... و اکنون که نامه‌ی عمر پیوندی به آخر می‌رسد و دریای زندگانی کم‌حاصل به ساحل می‌انجامد و عمر از چهل سال درگذشت و بنای زندگانی واهی شد و گل امید پژمرده، روی به خدمت قرآن آوردم تا تقصیر گذشته را قضا کنم و عمر پریشان‌شده را دریابم[۶].
نیشابوری در دستگاه بهرام‌شاه
معین‌الدین محمد نیشابوری، در دستگاه بهرام‌شاه غزنوی، جایگاهی داشته است. چنین نگاشته‌اند که چون سلطان سنجر سلجوقی به قصد مالش بهرام‌شاه روی به غزنین کرد، بهرام‌شاه را که با سنجر توان مقاومت نبود، نیشابوری را به وساطت فرستاد. ابوجعفر در تکین‌آباد (تگین‌آباد) به لشکرگاه سنجر رفت و به قول محمد عوفی، «حرمت پیری» او سبب شد که بار یافته و به رباعی، زبان برگشاید که:[۷]
| ور پست کنی بنا خود افراشته‌ای | از دست میفکنم چو برداشته‌ای | |
| گر آب دهی نهال خود کاشته‌ای | من بنده همانم که تو پنداشته‌ای[۸] |
ازآنجاکه این واقعه در 529ق اتفاق افتاده، بعید است که کتاب بصائر در 48 سال بعد، یعنی به گفته‌ی حاجی خلیفه در سال 577ق نوشته شده باشد. از طرف دیگر این کتاب چنان‌که از نامش هم پیداست برای یمین‌الدوله بهرام‌شاه (ممدوح سنایی و کسی که کلیله و دمنه برای او ترجمه شده است) نوشته شده و چون پایان سلطنت بهرام‌شاه 547ق بوده، پس باید این کتاب هم قبل از این تاریخ نوشته شده باشد.
وفات
وفات وی در سنه 599 بوده است[۹].
آثار
محمد عوفی تصانیف او را بسیار دانسته، از جمله: «تفسیر بصائر یمینی»، «رای آرای» (در ترجمه غرر و سیر)، «صحیفة الاقبال» و...[۱۰].
در کتاب تفسیر بصائر یمینی مؤلف از کتابی به نام «امهات امهات» نام می‌برد که آن را به نام بهرام‌شاه غزنوی فراهم آورده است و در جای دیگر از کتاب غریب القرآن نام می‌برد[۱۱].
پانويس
منابع مقاله
- رواقی، علی، مقدمه بر تفسیر بصائر یمینی، محمد بن محمود نیشابوری، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول، 1359ش
- رواقی، علی، مقدمه بر تفسیر بصائر یمینی (چاپ جدید)، محمد بن محمود نیشابوری، تهران، انتشارات میراث مکتوب، چاپ اول، 1398
- ایازی، سید محمدعلی، تفسیر بصائر یمینی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله بینات (مؤسسه معارف اسلامی امام رضا(ع))، تابستان 1374 - شماره 6 (4 صفحه - از 188 تا 191).
- بی‌نام، تفسیر بصائر یمینی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله گلستان قرآن آذر 1380 - شماره 92 (2 صفحه - از 27 تا 28).
- بینش، تقی، بصائر یمینی، پایگاه مجلات تخصصی نور، نامه آستان قدس، اردیبهشت و خرداد 1346 - شماره 26 و 27 (17 صفحه - از 28 تا 44).
- پورجوادی، امیرحسین، رساله موسیقی محمد بن محمود بن محمد نیشابوری، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله معارف، فروردين - آبان 1374 - شماره 34 و 35 (39 صفحه - از 32 تا 70).