رياحين الشريعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'رياحين الشريعة' به 'رياحين الشريعة') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'شیعه (ابهام زدایی)' به 'شیعه (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR11584J1.jpg | |||
| عنوان =ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه | |||
| عنوان‌های دیگر =ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[محلاتی، ذبیح‌الله]] (نویسنده) | |||
| | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =BP 52 /م3ر9 | |||
| موضوع = | |||
| | زنان شیعه - سرگذشت‌نامه | ||
|زبان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
زنان مقدس اسلام | زنان مقدس اسلام | ||
فاطمه زهرا (س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. - | فاطمه زهرا(س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت‌نامه | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الکتب الإسلامیة | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11584AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =6 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11584 | |||
| کتابخوان همراه نور =11584 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر| شیعه (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''ریاحین الشریعه در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه'''، تألیف [[محلاتی، ذبیح‌الله|ذبیح‌الله محلاتى]]، کتابى است در شرح حال تمام زنان دانشمند شیعه که در زمینه علم و ادب و مذهب، در تاریخ اسلام، نقش داشته‌اند. | |||
کتاب به زبان فارسى است و نگارش آن در سال 1349ش1390/ق، پایان یافته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19141/1/300 ر.ک: متن کتاب، ج6، ص300]</ref> | |||
تذکر: عبارتى که براى نام این کتاب برگزیده شده، درست و سلیس نیست و مى‌بایست چنین گفته مى‌شد: «ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه». | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
کتاب با دیباچه نویسنده آغاز و مطالب در شش جلد، تنظیم شده است. | |||
روش تنظیم مطالب و محتواى کتاب به‌صورت الفبایى است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/22635/1/313 طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314]</ref>و هر جا که چند اسم مشابه بوده به ترتیب حرف اول نام الفبایى مرتب شده است. نظم جلدهاى سوم تا پنجم که به احوال بانوان دانشمند شیعه اختصاص دارد، الفبایى و بر اساس نام کوچک افراد است که با کلمه بنت و سپس نام پدر از یکدیگر متمایز مى‌شود. | |||
مؤلف از بانوان دانشمندى که نام آنها را نمى‌دانسته، با عنوان بانو و در ذیل حرف «ب» یاد کرده است. وى در ابتداى هر جلد، راجع به مطالب آن جلد توضیح مختصرى داده و در انتهاى هر جلد، راجع به موضوع همان جلد و مطالب جلد بعدى نیز توضیح مختصرى داده است. | |||
مؤلف از بانوان دانشمندى | |||
او در نگارش | او در نگارش کتاب، از منابع بسیارى استفاده کرده است. وى در مقدمه جلد اول، به استفاده از به منابع ذیل اشاره دارد و علائم اختصارى هرکدام را بیان مى‌کند، به این شرح: «عاشر بحار»، با علامت اختصارى «ر»؛ جلد فاطمیه «[[ناسخ التواریخ]]»، با علامت اختصارى «نا» و «خصایص فاطمیه» ملا محمدباقر کجورى طهرانى، با علامت اختصارى «یص»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/4 مقدمه، ج1، ص4]</ref> | ||
نویسنده علاوه بر منابع مذکور، در لابه‌لاى مطالب، هر جا که از منبع خاصى استفاده کرده است در درون متن به آن استناد مى‌کند و در همان جا به ذکر منبع مى‌پردازد. | |||
نثر | نثر کتاب، به زبان فارسى قدیم، همراه با عبارت‌پردازى‌هاى ادیبانه و استفاده از کلمات و واژگان عربى مى‌باشد. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در دیباچه، علاوه بر اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، به منابع مورد استفاده نویسنده و علایم اختصارى هریک، اشاره شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/2 ر.ک: دیباچه، ج1، ص2-4]</ref> | |||
جلد نخست و نیمى از جلد دوم کتاب، به القاب، کنیه‌ها، ولادت، معجزات، مناقب، سیره و اخلاق و کیفیت شهادت حضرت زهرا(س) مى‌پردازد (متن کتاب، ج1). نیمه جلد دوم، به زندگانى حضرت آمنه، خدیجه، ام سلمه، عایشه، دختران پیامبر(ص) (زینب، ام‌کلثوم و رقیه) و فضه خادم آن حضرت اختصاص دارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7585 همان، ج2]</ref> | |||
در | جلد سوم سه فصل دارد؛ در فصل نخست درباره مادران ائمه به‌اختصار توضیحاتى داده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/3 همان، ج3، ص3-25]</ref>نویسنده در فصل دوم، پیرامون زندگى حضرت زینب(س) شامل ولادت، کنیه‌ها و القاب، علم، فضایل، وقایع کربلا، خطبه‌ها، سخنرانى‌ها در کوفه و شام و... مطالبى را ارائه نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/33 همان، ص33-241]</ref>و در ادامه این فصل، به بررسى شخصیت سایر بانوان کربلا مى‌پردازد که از جمله ایشان عبارتند از: ام‌کلثوم دختر حضرت زهرا(س)؛ سکینه و فاطمه بنت حسین(ع)؛ ام‌البنین مادر حضرت ابوالفضل(ع)؛ مادر و همسر وهب؛ شهربانو؛ رباب مادر حضرت على اصغر(ع) و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/244 همان، ص244-318]</ref> | ||
نویسنده از فصل سوم به بعد، وارد بررسى شخصیت و شرح حال بانوان دانشمند شیعه مى‌شود. فصل سوم جلد سوم به حرف الف بانوان شیعه مى‌پردازد. از جمله این بانوان، مى‌توان از افراد زیر نام برد: آرایش‌بیگم دختر اسکندر؛ آرام‌جان‌بیگم زوجه سلطان محمد؛ آغادوست دختر درویش حسام سبزوارى؛ آسیه دختر جارالله طبرى؛ آمنه، امامه و ام‌ابیها دختر موسى بن جعفر(ع)؛ اسماء بنت عقیل بن ابى‌طالب؛ ام‌احمد دختر موسى مبرقع؛ ام‌عطیه انصارى؛ ام‌هانى دختر بیگلربیگى، ایران‌خاتون و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/320 همان، ص320-458]</ref> | |||
جلد چهارم از حرف «ب» تا آخر حرف «عین» را در خود جاى داده است. بدر التمام، پرى‌خان خانم، بره دختر عبدالمطلب، بغدادخاتون، تاشى‌خاتون، ترکان مریم، ترکان‌خاتون، جاریه مخزومیه، جاریه مأمون، جمیله بنت ناصرالدوله، حبیبه زوجه سهل بن حنین، حلیمه دختر موسى بن جعفر(ع)، حکیمه دختر حضرت جواد(ع)، حمیده انصاریه، دختر شاه طماسب صفوى، دختر [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، دره بنت ابى‌مسلمه و... از جمله کسانى هستند که در این جلد، به شرح حال ایشان پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7586 همان، ج4]</ref> | |||
جلد | جلد پنجم از حرف «ف» تا آخر الفبا را شامل مى‌شود. برخى از افراد معرفى‌شده در آن عبارتند از: فاطمه بنت الخشاب؛ فاطمه بنت الیمان خواهر حذیفه؛ فاطمه نیشابوریه؛ حضرت فاطمه معصومه(س)؛ قنواء بنت رشید هجرى؛ قمرخانم دختر ظل سلطان؛ کریمه بنت مقداد بن اسود؛ گلبن‌خانم دختر فتحعلى شاه؛ گوهربیگم آذربایجانى؛ گوهرشادآغا بانى مسجد گوهرشاد؛ لاله‌خاتون کرمانى؛ مهستى ادیبه؛ نعمه دختر [[حسان بن ثابت]]؛ هند زوجه یزید؛ هند زوجه عبدالله محض و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7587/1/1 همان، ج5، ص1-107]</ref> | ||
جلد پنجم | در فصل دوم جلد پنجم و جلد ششم، به شرح حال مشاهیر بانوان مثل حوا، ساره همسر ابراهیم(ع)، آسیه همسر فرعون، مریم(س) مادر حضرت عیسى(ع)، راحیل مادر حضرت یوسف(ع)، زلیخا، رحیمه همسر حضرت ایوب(ع)، سیده همسر حضرت اسماعیل(ع)، لیلى همسر الیاس بن مضر و... پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19141 همان، ج6]</ref> | ||
در | مؤلف در مقدمه جلد ششم مى‌گوید: این جلد اختصاص به بانوان شیعه ندارد، بلکه هر بانویى که کمال، شهرت یا آثارى داشته است را معرفى کرده است.<ref>همان، ص5</ref>او سرانجام کتاب را با مناقبى از حضرت زهرا(س) به پایان مى‌برد<ref>[[296 /1/https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19141|همان، ص296]]</ref> | ||
از جمله ویژگى‌هاى این اثر، چنان‌که خود نویسنده نیز در دیباچه کتاب بدان اشاره دارد، آن است که بسیارى از شخصیت‌هاى زن شیعه که در منابع دیگر نیامده است، در این کتاب معرفى شده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/3 دیباچه، ج1، ص3]</ref> | |||
== وضعیت کتاب == | |||
به گفته آقابزرگ، انتشارات دارالکتب الإسلامیة، این کتاب را در سال 1369ش در 5 جلد چاپ کرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/22635/1/313 طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314]</ref>نسخه‌اى 6 جلدى از این کتاب نیز موجود است که چاپ «1370ش دارالکتب الإسلامیة» در شناسنامه ج6 درج شده است و خود مؤلف نیز به جلد ششم اشاره دارد. | |||
به گفته آقابزرگ، انتشارات | |||
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است. | فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است. | ||
پاورقى‌ها | پاورقى‌ها بسیار اندک بوده و در آنها، به توضیح و تشریح برخى از مطالب و عبارات متن پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/91 ر.ک: پاورقى، ج1، ص91 و 134]</ref> | ||
== | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
#مقدمه و متن کتاب. | |||
#طهرانى، آقابزرگ، «الذریعةإلى تصانیف الشیعة»، بیروت، دارالأضواء، چاپ سوم، 1403ق1983/م. | |||
{{مطالعات زن و خانواده}} | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[أمهات الأئمة]] | |||
[[صفوة النساء]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]] | [[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]] | ||
[[رده: | [[رده:سرگذشتنامههای فردی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۴ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۲۱
| ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محلاتی، ذبیح‌الله (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه |
| ناشر | دار الکتب الإسلامیة |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زنان شیعه - سرگذشت‌نامه
زنان مقدس اسلام فاطمه زهرا(س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت‌نامه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | BP 52 /م3ر9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ریاحین الشریعه در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه، تألیف ذبیح‌الله محلاتى، کتابى است در شرح حال تمام زنان دانشمند شیعه که در زمینه علم و ادب و مذهب، در تاریخ اسلام، نقش داشته‌اند.
کتاب به زبان فارسى است و نگارش آن در سال 1349ش1390/ق، پایان یافته است.[۱]
تذکر: عبارتى که براى نام این کتاب برگزیده شده، درست و سلیس نیست و مى‌بایست چنین گفته مى‌شد: «ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه».
ساختار
کتاب با دیباچه نویسنده آغاز و مطالب در شش جلد، تنظیم شده است.
روش تنظیم مطالب و محتواى کتاب به‌صورت الفبایى است.[۲]و هر جا که چند اسم مشابه بوده به ترتیب حرف اول نام الفبایى مرتب شده است. نظم جلدهاى سوم تا پنجم که به احوال بانوان دانشمند شیعه اختصاص دارد، الفبایى و بر اساس نام کوچک افراد است که با کلمه بنت و سپس نام پدر از یکدیگر متمایز مى‌شود.
مؤلف از بانوان دانشمندى که نام آنها را نمى‌دانسته، با عنوان بانو و در ذیل حرف «ب» یاد کرده است. وى در ابتداى هر جلد، راجع به مطالب آن جلد توضیح مختصرى داده و در انتهاى هر جلد، راجع به موضوع همان جلد و مطالب جلد بعدى نیز توضیح مختصرى داده است.
او در نگارش کتاب، از منابع بسیارى استفاده کرده است. وى در مقدمه جلد اول، به استفاده از به منابع ذیل اشاره دارد و علائم اختصارى هرکدام را بیان مى‌کند، به این شرح: «عاشر بحار»، با علامت اختصارى «ر»؛ جلد فاطمیه «ناسخ التواریخ»، با علامت اختصارى «نا» و «خصایص فاطمیه» ملا محمدباقر کجورى طهرانى، با علامت اختصارى «یص»[۳]
نویسنده علاوه بر منابع مذکور، در لابه‌لاى مطالب، هر جا که از منبع خاصى استفاده کرده است در درون متن به آن استناد مى‌کند و در همان جا به ذکر منبع مى‌پردازد.
نثر کتاب، به زبان فارسى قدیم، همراه با عبارت‌پردازى‌هاى ادیبانه و استفاده از کلمات و واژگان عربى مى‌باشد.
گزارش محتوا
در دیباچه، علاوه بر اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، به منابع مورد استفاده نویسنده و علایم اختصارى هریک، اشاره شده است.[۴]
جلد نخست و نیمى از جلد دوم کتاب، به القاب، کنیه‌ها، ولادت، معجزات، مناقب، سیره و اخلاق و کیفیت شهادت حضرت زهرا(س) مى‌پردازد (متن کتاب، ج1). نیمه جلد دوم، به زندگانى حضرت آمنه، خدیجه، ام سلمه، عایشه، دختران پیامبر(ص) (زینب، ام‌کلثوم و رقیه) و فضه خادم آن حضرت اختصاص دارد[۵]
جلد سوم سه فصل دارد؛ در فصل نخست درباره مادران ائمه به‌اختصار توضیحاتى داده شده است.[۶]نویسنده در فصل دوم، پیرامون زندگى حضرت زینب(س) شامل ولادت، کنیه‌ها و القاب، علم، فضایل، وقایع کربلا، خطبه‌ها، سخنرانى‌ها در کوفه و شام و... مطالبى را ارائه نموده است.[۷]و در ادامه این فصل، به بررسى شخصیت سایر بانوان کربلا مى‌پردازد که از جمله ایشان عبارتند از: ام‌کلثوم دختر حضرت زهرا(س)؛ سکینه و فاطمه بنت حسین(ع)؛ ام‌البنین مادر حضرت ابوالفضل(ع)؛ مادر و همسر وهب؛ شهربانو؛ رباب مادر حضرت على اصغر(ع) و..[۸]
نویسنده از فصل سوم به بعد، وارد بررسى شخصیت و شرح حال بانوان دانشمند شیعه مى‌شود. فصل سوم جلد سوم به حرف الف بانوان شیعه مى‌پردازد. از جمله این بانوان، مى‌توان از افراد زیر نام برد: آرایش‌بیگم دختر اسکندر؛ آرام‌جان‌بیگم زوجه سلطان محمد؛ آغادوست دختر درویش حسام سبزوارى؛ آسیه دختر جارالله طبرى؛ آمنه، امامه و ام‌ابیها دختر موسى بن جعفر(ع)؛ اسماء بنت عقیل بن ابى‌طالب؛ ام‌احمد دختر موسى مبرقع؛ ام‌عطیه انصارى؛ ام‌هانى دختر بیگلربیگى، ایران‌خاتون و..[۹]
جلد چهارم از حرف «ب» تا آخر حرف «عین» را در خود جاى داده است. بدر التمام، پرى‌خان خانم، بره دختر عبدالمطلب، بغدادخاتون، تاشى‌خاتون، ترکان مریم، ترکان‌خاتون، جاریه مخزومیه، جاریه مأمون، جمیله بنت ناصرالدوله، حبیبه زوجه سهل بن حنین، حلیمه دختر موسى بن جعفر(ع)، حکیمه دختر حضرت جواد(ع)، حمیده انصاریه، دختر شاه طماسب صفوى، دختر شیخ طوسی، دره بنت ابى‌مسلمه و... از جمله کسانى هستند که در این جلد، به شرح حال ایشان پرداخته شده است.[۱۰]
جلد پنجم از حرف «ف» تا آخر الفبا را شامل مى‌شود. برخى از افراد معرفى‌شده در آن عبارتند از: فاطمه بنت الخشاب؛ فاطمه بنت الیمان خواهر حذیفه؛ فاطمه نیشابوریه؛ حضرت فاطمه معصومه(س)؛ قنواء بنت رشید هجرى؛ قمرخانم دختر ظل سلطان؛ کریمه بنت مقداد بن اسود؛ گلبن‌خانم دختر فتحعلى شاه؛ گوهربیگم آذربایجانى؛ گوهرشادآغا بانى مسجد گوهرشاد؛ لاله‌خاتون کرمانى؛ مهستى ادیبه؛ نعمه دختر حسان بن ثابت؛ هند زوجه یزید؛ هند زوجه عبدالله محض و..[۱۱]
در فصل دوم جلد پنجم و جلد ششم، به شرح حال مشاهیر بانوان مثل حوا، ساره همسر ابراهیم(ع)، آسیه همسر فرعون، مریم(س) مادر حضرت عیسى(ع)، راحیل مادر حضرت یوسف(ع)، زلیخا، رحیمه همسر حضرت ایوب(ع)، سیده همسر حضرت اسماعیل(ع)، لیلى همسر الیاس بن مضر و... پرداخته است.[۱۲]
مؤلف در مقدمه جلد ششم مى‌گوید: این جلد اختصاص به بانوان شیعه ندارد، بلکه هر بانویى که کمال، شهرت یا آثارى داشته است را معرفى کرده است.[۱۳]او سرانجام کتاب را با مناقبى از حضرت زهرا(س) به پایان مى‌برد[۱۴]
از جمله ویژگى‌هاى این اثر، چنان‌که خود نویسنده نیز در دیباچه کتاب بدان اشاره دارد، آن است که بسیارى از شخصیت‌هاى زن شیعه که در منابع دیگر نیامده است، در این کتاب معرفى شده‌اند[۱۵]
وضعیت کتاب
به گفته آقابزرگ، انتشارات دارالکتب الإسلامیة، این کتاب را در سال 1369ش در 5 جلد چاپ کرده است.[۱۶]نسخه‌اى 6 جلدى از این کتاب نیز موجود است که چاپ «1370ش دارالکتب الإسلامیة» در شناسنامه ج6 درج شده است و خود مؤلف نیز به جلد ششم اشاره دارد.
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
پاورقى‌ها بسیار اندک بوده و در آنها، به توضیح و تشریح برخى از مطالب و عبارات متن پرداخته شده است.[۱۷]
پانویس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج6، ص300
- ↑ طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314
- ↑ مقدمه، ج1، ص4
- ↑ ر.ک: دیباچه، ج1، ص2-4
- ↑ همان، ج2
- ↑ همان، ج3، ص3-25
- ↑ همان، ص33-241
- ↑ همان، ص244-318
- ↑ همان، ص320-458
- ↑ همان، ج4
- ↑ همان، ج5، ص1-107
- ↑ همان، ج6
- ↑ همان، ص5
- ↑ همان، ص296
- ↑ دیباچه، ج1، ص3
- ↑ طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314
- ↑ ر.ک: پاورقى، ج1، ص91 و 134
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- طهرانى، آقابزرگ، «الذریعةإلى تصانیف الشیعة»، بیروت، دارالأضواء، چاپ سوم، 1403ق1983/م.