علم الرجال تعريفه و كتبه: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR22115J1.jpg | عنوان =علم الرجال تعريفه و كتبه | عنوان‌...» ایجاد کرد)
     
    جز (جایگزینی متن - 'به'''' به 'به '''')
     
    (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
    خط ۶: خط ۶:
    | پدیدآوران = [[غوری، سید عبدالماجد]] (نویسنده)
    | پدیدآوران = [[غوری، سید عبدالماجد]] (نویسنده)
    |زبان  
    |زبان  
    | زبان =عربي  
    | زبان =عربی  
    | کد کنگره =‏‎‏/‎‏غ‎‏9‎‏ع‎‏8 / 114 BP  
    | کد کنگره =‏‎‏/‎‏غ‎‏9‎‏ع‎‏8 / 114 BP  
    | موضوع =حديث - علم الرجال - کتاب شناسي
    | موضوع =حديث - علم الرجال - کتاب شناسي
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    | شابک =
    | شابک =
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =22115
    | کتابخوان همراه نور =
    | کتابخوان همراه نور =
    | کد پدیدآور =05725
    | کد پدیدآور =05725
    خط ۳۱: خط ۳۱:
    }}
    }}


    '''علم الرجال تعريفه و كتبه'''، اثر سید عبدالماجد غوری، کتابی است در معرفی علم رجال و اصطلاحات آن و کتبی که در این موضوع، به رشته تحریر درآمده است.
    '''علم الرجال تعريفه و كتبه '''، اثر [[غوری، سید عبدالماجد|سید عبدالماجد غوری]]، کتابی است در معرفی علم رجال و اصطلاحات آن و کتبی که در این موضوع، به رشته تحریر درآمده است.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    خط ۳۷: خط ۳۷:


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و اهمیت آن، به موضوع فصول نیز اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص7-‌11</ref>.
    در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و اهمیت آن، به موضوع فصول نیز اشاره شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=7&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص7-‌11]</ref>.


    در تمهید، به تعریف لغوی و اصطلاحی اسناد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص15</ref> و بیان اهمیت آن<ref>ر.ک: همان، ص16</ref> و عنایت و توجه محدثین به این موضوع، پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص18</ref> و کتاب «الإسناد من الدين» عبدالفتاح ابوغده (متوفی 1417ق) از مهم‌ترین کتبی که در این زمینه، به رشته تحریر درآمده، شناخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>.
    در تمهید، به تعریف لغوی و اصطلاحی اسناد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=15&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص15]</ref> و بیان اهمیت آن<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=16&viewType=pdf ر.ک: همان، ص16]</ref> و عنایت و توجه محدثین به این موضوع، پرداخته شده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=18&viewType=pdf ر.ک: همان، ص18]</ref> و کتاب «الإسناد من الدين» عبدالفتاح ابوغده (متوفی 1417ق) از مهم‌ترین کتبی که در این زمینه، به رشته تحریر درآمده، شناخته شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=21&viewType=pdf ر.ک: همان، ص21]</ref>.


    در فصل اول، در دو قسمت به شرح ذیل، به تعریف روات و القاب علمی آنان، پرداخته شده است:
    در فصل اول، در دو قسمت به شرح ذیل، به تعریف روات و القاب علمی آنان، پرداخته شده است:
    در قسمت نخست، ابتدا واژه «الراوی»، از لحاظ لغت<ref>ر.ک: همان، ص25</ref> و اصطلاح محدثین، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> و سپس، ضمن بیان و توضیح شروط راوی، که عبارتند از: اسلام<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>، عقل<ref>ر.ک: همان، ص29</ref>، بلوغ<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>، عدالت<ref>ر.ک: همان، ص32</ref> و ضبط<ref>ر.ک: همان، ص38</ref>، به اهمیت علم رجال در شناخت درجه صحت روایات و اعتبار آن‌ها، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص43</ref>.
    در قسمت نخست، ابتدا واژه «الراوی»، از لحاظ لغت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=25&viewType=pdf ر.ک: همان، ص25]</ref> و اصطلاح محدثین، مورد بحث و بررسی قرار گرفته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=26&viewType=pdf ر.ک: همان، ص26]</ref> و سپس، ضمن بیان و توضیح شروط راوی، که عبارتند از: اسلام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=27&viewType=pdf ر.ک: همان، ص27]</ref>، عقل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=29&viewType=pdf ر.ک: همان، ص29]</ref>، بلوغ<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=30&viewType=pdf ر.ک: همان، ص30]</ref>، عدالت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=32&viewType=pdf ر.ک: همان، ص32]</ref> و ضبط<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=38&viewType=pdf ر.ک: همان، ص38]</ref>، به اهمیت علم رجال در شناخت درجه صحت روایات و اعتبار آن‌ها، اشاره شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=43&viewType=pdf ر.ک: همان، ص43]</ref>.


    در قسمت دوم، به القاب علمی راویان اشاره و پیرامون هریک، توضیحاتی، ارائه شده است. این القاب، عبارتند از: مسند<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>، محدث<ref>ر.ک: همان</ref>، حافظ<ref>ر.ک: همان، ص49</ref>، مفید<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>، حجت<ref>ر.ک: همان، ص53</ref> و حاکم<ref>ر.ک: همان</ref>.
    در قسمت دوم، به القاب علمی راویان اشاره و پیرامون هریک، توضیحاتی، ارائه شده است. این القاب، عبارتند از: مسند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=47&viewType=pdf ر.ک: همان، ص47]</ref>، محدث<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=47&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>، حافظ<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=49&viewType=pdf ر.ک: همان، ص49]</ref>، مفید<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=51&viewType=pdf ر.ک: همان، ص51]</ref>، حجت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=53&viewType=pdf ر.ک: همان، ص53]</ref> و حاکم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=51&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>.


    از جمله دیگر القابی که بدان، راویان را توصیف نموده‌اند، عبارت است از «امیرالمؤمنین در حدیث» که از جمله افرادی که به این لقب، ستوده شده‌اند، عبارتند از: ابوالزناد عبدالله بن ذکوان مدنی تابعی (متوفی 130ق)، ابوبکر هشام بن ابی‌عبدالله دستوایی بصری (متوفی 153ق)، ابوبسطام شعبة بن حجاج واسطی بصری (متوفی 160ق)، ابوعبدالله سفیان بن سعید ثوری کوفی (متوفی 161ق)، ابوسلمه حماد بن دینار بصری (متوفی 167ق) و ابوعبدالله مالک بن انس اصبحی مدنی (متوفی 179ق)<ref>ر.ک: همان، ص54-‌55</ref>.
    از جمله دیگر القابی که بدان، راویان را توصیف نموده‌اند، عبارت است از «امیرالمؤمنین در حدیث» که از جمله افرادی که به این لقب، ستوده شده‌اند، عبارتند از: ابوالزناد عبدالله بن ذکوان مدنی تابعی (متوفی 130ق)، ابوبکر هشام بن ابی‌عبدالله دستوایی بصری (متوفی 153ق)، ابوبسطام شعبة بن حجاج واسطی بصری (متوفی 160ق)، ابوعبدالله سفیان بن سعید ثوری کوفی (متوفی 161ق)، ابوسلمه حماد بن دینار بصری (متوفی 167ق) و ابوعبدالله مالک بن انس اصبحی مدنی (متوفی 179ق)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=54&viewType=pdf ر.ک: همان، ص54-‌55]</ref>.


    در فصل دوم، به بحث پیرامون علومی پرداخته شده است که به‌واسطه آن، وضعیت راوی از لحاظ قابل اعتماد بودن یا نبودن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در رابطه با هریک از این علوم، ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی واژگان و اصطلاحات مربوط به آن علم پرداخته شده و سپس، به تألیفات مربوط به هریک، اشاره شده است. این علوم عبارتند از:
    در فصل دوم، به بحث پیرامون علومی پرداخته شده است که به‌واسطه آن، وضعیت راوی از لحاظ قابل اعتماد بودن یا نبودن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در رابطه با هریک از این علوم، ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی واژگان و اصطلاحات مربوط به آن علم پرداخته شده و سپس، به تألیفات مربوط به هریک، اشاره شده است. این علوم عبارتند از:
    # «صفة من تقبل روايته و من ترد» (صفت کسی که روایتش قبول و کسی که روایتش رد می‌شود): این نوع از علوم حدیث، دارای اهمیت خاصی است؛ زیرا به‌وسیله آن، شروط راوی و محدثی که روایت او قبول شده و بدان احتجاج می‌گردد، مشخص می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>.
    # «صفة من تقبل روايته و من ترد» (صفت کسی که روایتش قبول و کسی که روایتش رد می‌شود): این نوع از علوم حدیث، دارای اهمیت خاصی است؛ زیرا به‌وسیله آن، شروط راوی و محدثی که روایت او قبول شده و بدان احتجاج می‌گردد، مشخص می‌شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=61&viewType=pdf ر.ک: همان، ص61]</ref>.
    # «الجرح و التعديل»: بر طبق تعریفی عام از حاکم نیشابوری در کتاب «معرفة علوم الحديث»، نوع هجدهم از علوم حدیث شناخت جرح و تعدیل است و این دو در اصل، دو نوعند و هر نوعی از آنها دانشی است مستقل <ref>ر.ک: همان، ص76</ref>.
    # «الجرح و التعديل»: بر طبق تعریفی عام از حاکم نیشابوری در کتاب «معرفة علوم الحديث»، نوع هجدهم از علوم حدیث شناخت جرح و تعدیل است و این دو در اصل، دو نوعند و هر نوعی از آنها دانشی است مستقل <ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=76&viewType=pdf ر.ک: همان، ص76]</ref>.
    # «معرفة الصحابة»: بر طبق تعریف مشهور، صحابی کسی است که به ملاقات پیامبر(ص)، درحالی‌که مؤمن به ایشان بوده، نائل آمده و بر دین اسلام، از دنیا رفته باشد<ref>ر.ک: همان، ص134</ref>.
    # «معرفة الصحابة»: بر طبق تعریف مشهور، صحابی کسی است که به ملاقات پیامبر(ص)، درحالی‌که مؤمن به ایشان بوده، نائل آمده و بر دین اسلام، از دنیا رفته باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=134&viewType=pdf ر.ک: همان، ص134]</ref>.
    # «معرفة الثقات و الضعفاء»: «ثقه» به معنی عادل ضابط بوده و «ضعیف» اسم عامی است که مشتمل بر تمام کسانی که در ضبط و عدالتشان، طعن وجود داشته باشد، می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص169</ref>.
    # «معرفة الثقات و الضعفاء»: «ثقه» به معنی عادل ضابط بوده و «ضعیف» اسم عامی است که مشتمل بر تمام کسانی که در ضبط و عدالتشان، طعن وجود داشته باشد، می‌شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=169&viewType=pdf ر.ک: همان، ص169]</ref>.
    # «معرفة الوحدان»: «الوحدان» در لغت، جمع «واحد» بوده و در اصطلاح علم حدیث، به راویانی اطلاق می‌گردد که از هریک از آنها، فقط یک راوی، روایت نقل کرده باشد<ref>ر.ک: همان، ص175</ref>.
    # «معرفة الوحدان»: «الوحدان» در لغت، جمع «واحد» بوده و در اصطلاح علم حدیث، به راویانی اطلاق می‌گردد که از هریک از آنها، فقط یک راوی، روایت نقل کرده باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=175&viewType=pdf ر.ک: همان، ص175]</ref>.
    # «معرفة الرواة المختلطين»: منظور از راوی مختلط، کسی است که اختلالی بر ضبط وی عارض شده، حال یا به دلیل فساد عقل وی بر اثر کهولت سن، یا نابینا شدن یا سوختن و از بین رفتن کتب و یا مواردی نظیر آن<ref>ر.ک: همان، ص187</ref>.
    # «معرفة الرواة المختلطين»: منظور از راوی مختلط، کسی است که اختلالی بر ضبط وی عارض شده، حال یا به دلیل فساد عقل وی بر اثر کهولت سن، یا نابینا شدن یا سوختن و از بین رفتن کتب و یا مواردی نظیر آن<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=187&viewType=pdf ر.ک: همان، ص187]</ref>.
    # «معرفة الرواة المدلسين»: تدلیس در روایت، به معنای پوشاندن عیب موجود در اسناد روایت و تحسین ظاهر آن می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص200</ref>.
    # «معرفة الرواة المدلسين»: تدلیس در روایت، به معنای پوشاندن عیب موجود در اسناد روایت و تحسین ظاهر آن می‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=200&viewType=pdf ر.ک: همان، ص200]</ref>.


    در فصل سوم، به بحث پیرامون علومی پرداخته شده است که مبین حال شخص روای می‌باشند که عبارتند از:
    در فصل سوم، به بحث پیرامون علومی پرداخته شده است که مبین حال شخص روای می‌باشند که عبارتند از:
    # شناخت تابعین و اتباع آنها و مخضرمین<ref>ر.ک: همان، ص235</ref>؛
    # شناخت تابعین و اتباع آنها و مخضرمین<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=235&viewType=pdf ر.ک: همان، ص235]</ref>؛
    # تاریخ روات<ref>ر.ک: همان، ص247</ref>؛
    # تاریخ روات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=247&viewType=pdf ر.ک: همان، ص247]</ref>؛
    # طبقات روات<ref>ر.ک: همان، ص273</ref>؛
    # طبقات روات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=273&viewType=pdf ر.ک: همان، ص273]</ref>؛
    # شناخت «الإخوة» و «الأخوات»<ref>ر.ک: همان، ص301</ref>؛
    # شناخت «الإخوة» و «الأخوات»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=301&viewType=pdf ر.ک: همان، ص301]</ref>؛
    # شناخت مدبج<ref>همان، ص305</ref>؛
    # شناخت مدبج<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=305&viewType=pdf همان، ص305]</ref>؛
    # شناخت روایت اقران<ref>ر.ک: همان، ص307</ref>؛
    # شناخت روایت اقران<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=307&viewType=pdf ر.ک: همان، ص307]</ref>؛
    # شناخت اکابر از اصاغر<ref>ر.ک: همان، ص311</ref>؛
    # شناخت اکابر از اصاغر<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=311&viewType=pdf ر.ک: همان، ص311]</ref>؛
    # شناخت روایت پدران از پسران<ref>ر.ک: همان، ص313</ref>؛
    # شناخت روایت پدران از پسران<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=313&viewType=pdf ر.ک: همان، ص313]</ref>؛
    # شناخت روایت پسران از پدران<ref>ر.ک: همان، ص315</ref>؛
    # شناخت روایت پسران از پدران<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=315&viewType=pdf ر.ک: همان، ص315]</ref>؛
    # شناخت سابق و لاحق<ref>ر.ک: همان، ص321</ref>.
    # شناخت سابق و لاحق<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=321&viewType=pdf ر.ک: همان، ص321]</ref>.


    آخرین فصل، به معرفی علومی اختصاص یافته است که مربوط به شناخت اسامی راویان می‌باشد که به‌ترتیب، عبارتند از:
    آخرین فصل، به معرفی علومی اختصاص یافته است که مربوط به شناخت اسامی راویان می‌باشد که به‌ترتیب، عبارتند از:
    # شناخت مبهمات (شناسایی رجال یا بانوانی که از ذکر نام آنها در حدیث، غفلت شده است)<ref>ر.ک: همان، ص329</ref>؛
    # شناخت مبهمات (شناسایی رجال یا بانوانی که از ذکر نام آنها در حدیث، غفلت شده است)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=329&viewType=pdf ر.ک: همان، ص329]</ref>؛
    # شناخت اسامی، کنیه و القاب مفرده (منحصربه‌فرد)<ref>ر.ک: همان، ص353</ref>؛
    # شناخت اسامی، کنیه و القاب مفرده (منحصربه‌فرد)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=353&viewType=pdf ر.ک: همان، ص353]</ref>؛
    # شناسایی اسامی و کنیه‌ها<ref>ر.ک: همان، ص359</ref>؛
    # شناسایی اسامی و کنیه‌ها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=359&viewType=pdf ر.ک: همان، ص359]</ref>؛
    # شناخت کسانی که به اسامی مختلف یا صفت‌های متعددی، معرفی شده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص387</ref>؛
    # شناخت کسانی که به اسامی مختلف یا صفت‌های متعددی، معرفی شده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=387&viewType=pdf ر.ک: همان، ص387]</ref>؛
    # شناخت القاب<ref>ر.ک: همان، ص391</ref>؛
    # شناخت القاب<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=391&viewType=pdf ر.ک: همان، ص391]</ref>؛
    # شناخت انساب<ref>ر.ک: همان، ص405</ref>؛
    # شناخت انساب<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=405&viewType=pdf ر.ک: همان، ص405]</ref>؛
    # شناسایی کسانی که به غیر پدرانشان منسوب شده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص421</ref>؛
    # شناسایی کسانی که به غیر پدرانشان منسوب شده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=421&viewType=pdf ر.ک: همان، ص421]</ref>؛
    # شناسایی کسانی که به ‌خلاف ظاهر منسوب شده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص427</ref>؛
    # شناسایی کسانی که به ‌خلاف ظاهر منسوب شده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=427&viewType=pdf ر.ک: همان، ص427]</ref>؛
    # شناخت روات و علمایی که جزو موالی بوده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص430</ref>؛
    # شناخت روات و علمایی که جزو موالی بوده‌اند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=430&viewType=pdf ر.ک: همان، ص430]</ref>؛
    # شناخت وطن و شهر راویان<ref>ر.ک: همان، ص439</ref>؛
    # شناخت وطن و شهر راویان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=439&viewType=pdf ر.ک: همان، ص439]</ref>؛
    # شناخت مختلف و مؤتلف<ref>ر.ک: همان، ص445</ref>؛
    # شناخت مختلف و مؤتلف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=445&viewType=pdf ر.ک: همان، ص445]</ref>؛
    # شناخت متفق و مفترق<ref>ر.ک: همان، ص455</ref>؛
    # شناخت متفق و مفترق<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=455&viewType=pdf ر.ک: همان، ص455]</ref>؛
    # شناخت متشابه<ref>ر.ک: همان، ص467</ref>؛
    # شناخت متشابه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=467&viewType=pdf ر.ک: همان، ص467]</ref>؛
    # شناخت متشابه مقلوب<ref>ر.ک: همان، ص489</ref>.
    # شناخت متشابه مقلوب<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=489&viewType=pdf ر.ک: همان، ص489]</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده نویسنده، به‌همراه فهرست مفصل و اجمالی موضوعات، در انتهای کتاب آمده است.
    فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده نویسنده، به‌همراه فهرست مفصل و اجمالی موضوعات، در انتهای کتاب آمده است.


    در پاورقی‌ها، به ذکر منابع، پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقی، ص384</ref>.
    در پاورقی‌ها، به ذکر منابع، پرداخته شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/22115/%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87-%D9%88-%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D9%87?pageNumber=384&viewType=pdf ر.ک: پاورقی، ص384]</ref>.


    ==پانویس ==
    ==پانویس ==
    خط ۱۰۱: خط ۱۰۱:


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:مقالات جدید]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:حدیث]]
    [[رده:علم الحدیث]]
    [[رده:مباحث خاص علم الحدیث]]
    [[رده:فروردین(1401)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۵:۵۵

    علم الرجال تعريفه و كتبه
    علم الرجال تعريفه و كتبه
    پدیدآورانغوری، سید عبدالماجد (نویسنده)
    ناشردار ابن کثير
    مکان نشرسوريه - دمشق لبنان - بيروت
    سال نشر1428ق.
    چاپچاپ يکم
    موضوعحديث - علم الرجال - کتاب شناسي کتاب شناسي
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‎‏/‎‏غ‎‏9‎‏ع‎‏8 / 114 BP
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    علم الرجال تعريفه و كتبه ، اثر سید عبدالماجد غوری، کتابی است در معرفی علم رجال و اصطلاحات آن و کتبی که در این موضوع، به رشته تحریر درآمده است.

    ساختار

    کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در یک تمهید و چهار فصل، تنظیم شده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و اهمیت آن، به موضوع فصول نیز اشاره شده است[۱].

    در تمهید، به تعریف لغوی و اصطلاحی اسناد[۲] و بیان اهمیت آن[۳] و عنایت و توجه محدثین به این موضوع، پرداخته شده[۴] و کتاب «الإسناد من الدين» عبدالفتاح ابوغده (متوفی 1417ق) از مهم‌ترین کتبی که در این زمینه، به رشته تحریر درآمده، شناخته شده است[۵].

    در فصل اول، در دو قسمت به شرح ذیل، به تعریف روات و القاب علمی آنان، پرداخته شده است: در قسمت نخست، ابتدا واژه «الراوی»، از لحاظ لغت[۶] و اصطلاح محدثین، مورد بحث و بررسی قرار گرفته[۷] و سپس، ضمن بیان و توضیح شروط راوی، که عبارتند از: اسلام[۸]، عقل[۹]، بلوغ[۱۰]، عدالت[۱۱] و ضبط[۱۲]، به اهمیت علم رجال در شناخت درجه صحت روایات و اعتبار آن‌ها، اشاره شده است[۱۳].

    در قسمت دوم، به القاب علمی راویان اشاره و پیرامون هریک، توضیحاتی، ارائه شده است. این القاب، عبارتند از: مسند[۱۴]، محدث[۱۵]، حافظ[۱۶]، مفید[۱۷]، حجت[۱۸] و حاکم[۱۹].

    از جمله دیگر القابی که بدان، راویان را توصیف نموده‌اند، عبارت است از «امیرالمؤمنین در حدیث» که از جمله افرادی که به این لقب، ستوده شده‌اند، عبارتند از: ابوالزناد عبدالله بن ذکوان مدنی تابعی (متوفی 130ق)، ابوبکر هشام بن ابی‌عبدالله دستوایی بصری (متوفی 153ق)، ابوبسطام شعبة بن حجاج واسطی بصری (متوفی 160ق)، ابوعبدالله سفیان بن سعید ثوری کوفی (متوفی 161ق)، ابوسلمه حماد بن دینار بصری (متوفی 167ق) و ابوعبدالله مالک بن انس اصبحی مدنی (متوفی 179ق)[۲۰].

    در فصل دوم، به بحث پیرامون علومی پرداخته شده است که به‌واسطه آن، وضعیت راوی از لحاظ قابل اعتماد بودن یا نبودن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در رابطه با هریک از این علوم، ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی واژگان و اصطلاحات مربوط به آن علم پرداخته شده و سپس، به تألیفات مربوط به هریک، اشاره شده است. این علوم عبارتند از:

    1. «صفة من تقبل روايته و من ترد» (صفت کسی که روایتش قبول و کسی که روایتش رد می‌شود): این نوع از علوم حدیث، دارای اهمیت خاصی است؛ زیرا به‌وسیله آن، شروط راوی و محدثی که روایت او قبول شده و بدان احتجاج می‌گردد، مشخص می‌شود[۲۱].
    2. «الجرح و التعديل»: بر طبق تعریفی عام از حاکم نیشابوری در کتاب «معرفة علوم الحديث»، نوع هجدهم از علوم حدیث شناخت جرح و تعدیل است و این دو در اصل، دو نوعند و هر نوعی از آنها دانشی است مستقل [۲۲].
    3. «معرفة الصحابة»: بر طبق تعریف مشهور، صحابی کسی است که به ملاقات پیامبر(ص)، درحالی‌که مؤمن به ایشان بوده، نائل آمده و بر دین اسلام، از دنیا رفته باشد[۲۳].
    4. «معرفة الثقات و الضعفاء»: «ثقه» به معنی عادل ضابط بوده و «ضعیف» اسم عامی است که مشتمل بر تمام کسانی که در ضبط و عدالتشان، طعن وجود داشته باشد، می‌شود[۲۴].
    5. «معرفة الوحدان»: «الوحدان» در لغت، جمع «واحد» بوده و در اصطلاح علم حدیث، به راویانی اطلاق می‌گردد که از هریک از آنها، فقط یک راوی، روایت نقل کرده باشد[۲۵].
    6. «معرفة الرواة المختلطين»: منظور از راوی مختلط، کسی است که اختلالی بر ضبط وی عارض شده، حال یا به دلیل فساد عقل وی بر اثر کهولت سن، یا نابینا شدن یا سوختن و از بین رفتن کتب و یا مواردی نظیر آن[۲۶].
    7. «معرفة الرواة المدلسين»: تدلیس در روایت، به معنای پوشاندن عیب موجود در اسناد روایت و تحسین ظاهر آن می‌باشد[۲۷].

    در فصل سوم، به بحث پیرامون علومی پرداخته شده است که مبین حال شخص روای می‌باشند که عبارتند از:

    1. شناخت تابعین و اتباع آنها و مخضرمین[۲۸]؛
    2. تاریخ روات[۲۹]؛
    3. طبقات روات[۳۰]؛
    4. شناخت «الإخوة» و «الأخوات»[۳۱]؛
    5. شناخت مدبج[۳۲]؛
    6. شناخت روایت اقران[۳۳]؛
    7. شناخت اکابر از اصاغر[۳۴]؛
    8. شناخت روایت پدران از پسران[۳۵]؛
    9. شناخت روایت پسران از پدران[۳۶]؛
    10. شناخت سابق و لاحق[۳۷].

    آخرین فصل، به معرفی علومی اختصاص یافته است که مربوط به شناخت اسامی راویان می‌باشد که به‌ترتیب، عبارتند از:

    1. شناخت مبهمات (شناسایی رجال یا بانوانی که از ذکر نام آنها در حدیث، غفلت شده است)[۳۸]؛
    2. شناخت اسامی، کنیه و القاب مفرده (منحصربه‌فرد)[۳۹]؛
    3. شناسایی اسامی و کنیه‌ها[۴۰]؛
    4. شناخت کسانی که به اسامی مختلف یا صفت‌های متعددی، معرفی شده‌اند[۴۱]؛
    5. شناخت القاب[۴۲]؛
    6. شناخت انساب[۴۳]؛
    7. شناسایی کسانی که به غیر پدرانشان منسوب شده‌اند[۴۴]؛
    8. شناسایی کسانی که به ‌خلاف ظاهر منسوب شده‌اند[۴۵]؛
    9. شناخت روات و علمایی که جزو موالی بوده‌اند[۴۶]؛
    10. شناخت وطن و شهر راویان[۴۷]؛
    11. شناخت مختلف و مؤتلف[۴۸]؛
    12. شناخت متفق و مفترق[۴۹]؛
    13. شناخت متشابه[۵۰]؛
    14. شناخت متشابه مقلوب[۵۱].

    وضعیت کتاب

    فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده نویسنده، به‌همراه فهرست مفصل و اجمالی موضوعات، در انتهای کتاب آمده است.

    در پاورقی‌ها، به ذکر منابع، پرداخته شده است[۵۲].

    پانویس

    1. ↑ ر.ک: مقدمه، ص7-‌11
    2. ↑ ر.ک: متن کتاب، ص15
    3. ↑ ر.ک: همان، ص16
    4. ↑ ر.ک: همان، ص18
    5. ↑ ر.ک: همان، ص21
    6. ↑ ر.ک: همان، ص25
    7. ↑ ر.ک: همان، ص26
    8. ↑ ر.ک: همان، ص27
    9. ↑ ر.ک: همان، ص29
    10. ↑ ر.ک: همان، ص30
    11. ↑ ر.ک: همان، ص32
    12. ↑ ر.ک: همان، ص38
    13. ↑ ر.ک: همان، ص43
    14. ↑ ر.ک: همان، ص47
    15. ↑ ر.ک: همان
    16. ↑ ر.ک: همان، ص49
    17. ↑ ر.ک: همان، ص51
    18. ↑ ر.ک: همان، ص53
    19. ↑ ر.ک: همان
    20. ↑ ر.ک: همان، ص54-‌55
    21. ↑ ر.ک: همان، ص61
    22. ↑ ر.ک: همان، ص76
    23. ↑ ر.ک: همان، ص134
    24. ↑ ر.ک: همان، ص169
    25. ↑ ر.ک: همان، ص175
    26. ↑ ر.ک: همان، ص187
    27. ↑ ر.ک: همان، ص200
    28. ↑ ر.ک: همان، ص235
    29. ↑ ر.ک: همان، ص247
    30. ↑ ر.ک: همان، ص273
    31. ↑ ر.ک: همان، ص301
    32. ↑ همان، ص305
    33. ↑ ر.ک: همان، ص307
    34. ↑ ر.ک: همان، ص311
    35. ↑ ر.ک: همان، ص313
    36. ↑ ر.ک: همان، ص315
    37. ↑ ر.ک: همان، ص321
    38. ↑ ر.ک: همان، ص329
    39. ↑ ر.ک: همان، ص353
    40. ↑ ر.ک: همان، ص359
    41. ↑ ر.ک: همان، ص387
    42. ↑ ر.ک: همان، ص391
    43. ↑ ر.ک: همان، ص405
    44. ↑ ر.ک: همان، ص421
    45. ↑ ر.ک: همان، ص427
    46. ↑ ر.ک: همان، ص430
    47. ↑ ر.ک: همان، ص439
    48. ↑ ر.ک: همان، ص445
    49. ↑ ر.ک: همان، ص455
    50. ↑ ر.ک: همان، ص467
    51. ↑ ر.ک: همان، ص489
    52. ↑ ر.ک: پاورقی، ص384

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=علم_الرجال_تعريفه_و_كتبه&oldid=687744»