إشارة السبق إلی معرفة الحق

إشارة السبق إلی معرفة الحق
پدیدآوران	حلبی، علی بن حسن (نویسنده) بهادری، ابراهیم (محقق)
ناشر	جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1414 ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

إشارة السبق إلى معرفة الحق، تألیف علاءالدين ابوالحسن على بن حسن بن ابوالمجد حلبى، معروف به ابن أبي‌المجد (از علماى قرن ششم هجرى) است.

اين کتاب از معدود کتاب‌هایى است كه در آن هم مباحث عقائد و هم احكام فقهى مطرح گرديده است.

اين نحوۀ نگارش در کتاب‌هایى نظير «جمل العلم و العمل»، تأليف سيد‌ ‎شريف مرتضى (م436ق)، «تقريب المعارف في العقائد و الأحكام»، تأليف شيخ ابوالصلاح تقى‌الدين حلبى (م447ق) و «[[ غنية النزوع إلی علمي الأصول و الفروع|غنية النزوع]]»، تأليف حمزة بن على بن زهرۀ حلبى (م585ق) نيز ديده مى‌شود.

ساختار

اين کتاب از دو کتاب «إشارة السبق» و «قاعدۀ ضمان» تشكيل شده است.

کتاب إشارة السبق؛ شامل دو قسمت مباحث اعتقادى و مباحث فقهى است.

در قسمت اعتقادى يا به تعبير ديگر (اركان عقلى)، چهار ركن توحيد، عدل، نبوت و امامت مورد بررسى قرار گرفته است.

قسمت مباحث فقهى كه از صفحۀ 66 آغاز مى‌گردد و اركان شرعى نامیده شده است؛ شامل فروع عبادات از طهارت تا آخر امر به معروف و نهى از منكر است.

اين قسمت؛ شامل 5 ركن است كه عبارتند از: صلاة، زكاة، صوم، حج، جهاد.

قابل ذكر است كه کتاب طهارت در ضمن ركن صلاة در کتاب امر به معروف و نهى از منكر در ضمن ركن جهاد مطرح شده است.

اگر چه مؤلف در صفحۀ 66 طهارت را به عنوان یکى از اركان شرعى نام نمى‌برد؛ اما آن را در زير مجموعۀ ركن صلاة مطرح نموده است.

گزارش محتوا

مؤلف در خطبۀ کتاب راجع به علت نام‌گذارى کتاب این گونه مى‌نویسد:

به دليل این كه ذكر مختصر تكاليف آسان‌تر و ذكر تفصيلى آنان دشوار مى‌نمايد، ما اشاره به این تكاليف را انتخاب نموده‌ايم، به صورتى كه تكاليف مورد نياز حذف نشده و به صورت متعادل نظم و ترتيب داده شود.

پس بهترين راه، راه وسط است و آن راهى است كه ما در این کتاب (اشارة) پيموده‌ايم.

قسمت احكام بر خلاف مباحث اعتقادى، بسيار مختصر و همچنان كه در مقدمۀ آن آمده، به صورت اشاره تدوین شده است و بعضى از مباحث آن مثل مبحث خمس فقط در یک صفحه ذكر شده است.

اين قسمت در واقع رسالۀ عمليۀ مؤلف بوده كه در آن نظريات فقهاى قبل از مؤلف مطرح شده و به صورت فقه استدلالى نمى‌باشد، بلكه نظريات نهایى فقهى مؤلف در آن جمع‌آورى شده است و در آن باب عبادات؛ شامل کتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكاة، صوم، حج، جهاد مطرح شده است.

اگر چه این کتاب به صورت فقه موجز و رسالۀ عمليّه نوشته شده است؛ اما در موارد نادرى نيز به نظريات فقهاى ديگر اشاره نموده است، البته نام آنان را ذكر ننموده و با عبارت‌هاى مبهم قيل، خلاف، من أصحابنا، به نظريات آنان اشاره نموده است كه در حواشى کتاب گاهى مصادر كلمات آنان ذكر شده است.

در حواشى کتاب گاهى به طرح نظريات مؤلف در کتاب‌هاى «مختلف الشيعة» يا «مدارک الأحكام» علامۀ حلّى اشاره شده است.

وضعیت کتاب

اگر چه در بعضى از كتب متأخرين از شهيد اول، این کتاب را نسبت به ابوالصلاح حلبى (م447ق) صاحب «الكافي في الفقه» داده‌اند؛ اما این نسبت اشتباه بوده است و مؤلف آن علاءالدين بن ابى‌المجد مى‌باشد.

صاحب روضات الجنات نيز از فاضل هندى و صاحب رياض العلماء، تصريح آنان به تأليف کتاب توسط ابن ابى المجد حلبى را ذكر نموده است.

همچنان كه از زندگى‌نامۀ ابن ابى المجد اطلاعات واضح و مشخصى وجود ندارد، از تاريخ تأليف کتاب نيز اطلاع دقيقى در دست نيست.

اين کتاب اولین بار در سال 1276ق در ضمن کتاب الجوامع الفقهية به صورت چاپ سنگى انتشار يافته است.

ناشر کتاب موجود مؤسسۀ نشر اسلامى تابع جامعۀ مدرسين مى‌باشد كه به وسيلۀ مؤسسۀ امام صادق(ع) در شعبان 1414ق چاپ شده است و محقق و مصحح آن شيخ ابراهیم بهادرى مراغى است كه نهایت تلاش خود را در تحقيق و تصحيح این کتاب داشته است.

مؤسسۀ امام صادق(ع)، در تكمیل تحقيق این کتاب نقش بسزايى داشته است و آیت‌الله شيخ جعفر سبحانى مقدمۀ ارزشمندى در سال 1414ق برای آن نگاشته‌اند.

نسخه‌ها

در نگارش کتاب موجود از 5 نسخه استفاده شده است.

1. نسخۀ چاپ سنگى كه در ضمن کتاب الجوامع الفقهية در سال 1276ق چاپ شده است. این نسخه به عنوان مصدر اصلى در تحقيق و تصحيح مورد استفاده واقع شده است.
2. فتوكپى از نسخه‌اى كه در کتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد موجود است و با رمز (أ) مشخص شده است.
3. نسخۀ کتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى كه در ضمن مجموعه‌اى است كه با شمارۀ 1272 مشخص شده است. این نسخه از ابتدا و انتهایش ناقص بوده و با رمز (م) مشخص شده است.
4. نسخۀ الينابيع الفقهية كه با رمز(س) مشخص شده است.
5. نسخۀ کتابخانۀ دانشگاه تهران كه با شمارۀ 920 در قسمت پنجم صفحۀ 1776 فهرست کتابخانه معين شده است.

صاحب الذريعة، به نسخه‌اى كه در نزد شيخ اسدالله بوده و تاريخ نگارش آن مربوط به سال 708ق، اشاره نموده است.