أعلام المهندسين في الإسلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '= ' به '= ') |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[تیمور، احمد]] (نویسنده) | [[تیمور، احمد]] (نویسنده) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = | | زبان = عربی | ||
| کد کنگره =/ت9الف6 / 141 Q | | کد کنگره =/ت9الف6 / 141 Q | ||
| موضوع =دانشمندان اسلامي - | | موضوع =دانشمندان اسلامي - سرگذشت‌نامه | ||
علوم اسلامي - تاريخ | علوم اسلامي - تاريخ | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| ناشر =دار الآفاق العربية | | ناشر =دار الآفاق العربية | ||
| مکان نشر =مصر - قاهره | | مکان نشر =مصر - قاهره | ||
| سال نشر =1422ق. | | سال نشر =1422ق. = 2001م. | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14271AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14271AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =چاپ اول | | چاپ =چاپ اول | ||
| شابک =977-344-006-0 | | شابک =977-344-006-0 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =14271 | ||
| کتابخوان همراه نور = | | کتابخوان همراه نور = | ||
| کد پدیدآور =06401 | | کد پدیدآور =06401 | ||
| خط ۳۱: | خط ۲۹: | ||
'''أعلام المهندسين في الإسلام'''، اثر [[تیمور، احمد|احمد تیمور پاشا]]، رساله مختصری است پیرامون شرح حال بعضی از اعلام مهندسین پس از اسلام که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. | '''أعلام المهندسين في الإسلام'''، اثر [[تیمور، احمد|احمد تیمور پاشا]]، رساله مختصری است پیرامون شرح حال بعضی از اعلام مهندسین پس از اسلام که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. | ||
بیشتر مطالب این کتاب اولین بار در سال 1921 در مجله «الهندسة» در مصر چاپ شده است <ref>ر.ک: مقدمه، ص6</ref>. | بیشتر مطالب این کتاب اولین بار در سال 1921 در مجله «الهندسة» در مصر چاپ شده است <ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=6&viewType=pdf ر.ک: مقدمه، ص6]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۷: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه اول، به اهمیت کتاب اشاره گردیده<ref>ر.ک: مقدمه اول، ص5-9</ref> و در مقدمه نویسنده، موضوع کتاب، تشریح شده است<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص11-14</ref>. | در مقدمه اول، به اهمیت کتاب اشاره گردیده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=5&viewType=pdf ر.ک: مقدمه اول، ص5-9]</ref> و در مقدمه نویسنده، موضوع کتاب، تشریح شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=11&viewType=pdf ر.ک: مقدمه دوم، ص11-14]</ref>. | ||
نویسنده در این اثر، به گردآوری شرح حال و اخبار مهندسین عرب در عصر اسلامی پرداخته و به دلیل اضطراب اخبار و مشخص نبودن تاریخ دقیق دوران جاهلیت، متعرض آن دوران نگردیده است<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. | نویسنده در این اثر، به گردآوری شرح حال و اخبار مهندسین عرب در عصر اسلامی پرداخته و به دلیل اضطراب اخبار و مشخص نبودن تاریخ دقیق دوران جاهلیت، متعرض آن دوران نگردیده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=11&viewType=pdf ر.ک: همان، ص11]</ref>. | ||
در قسمت اول، به ذکر شرح حال 107 تن پرداخته شده که اولین آن‌ها، عمر وادی می‌باشد که از قدیمی‌ترین مهندسین اسلامی بوده و یاقوت در «معجم البدان» از او به‌عنوان برده عثمان بن عفان، یاد کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص15</ref>. | در قسمت اول، به ذکر شرح حال 107 تن پرداخته شده که اولین آن‌ها، عمر وادی می‌باشد که از قدیمی‌ترین مهندسین اسلامی بوده و یاقوت در «معجم البدان» از او به‌عنوان برده عثمان بن عفان، یاد کرده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=15&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص15]</ref>. | ||
از دیگر افراد مذکور در کتاب، می‌توان از اعلام زیر یاد کرد: عبدالله بن محرز از مهندسین قرن دوم هجری در بغداد<ref>ر.ک: همان</ref>؛ حجاج بن یوسف که در ترسیم نقشه مهندسی بغداد نقش داشت<ref>ر.ک: همان، ص16 | از دیگر افراد مذکور در کتاب، می‌توان از اعلام زیر یاد کرد: عبدالله بن محرز از مهندسین قرن دوم هجری در بغداد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=15&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>؛ حجاج بن یوسف که در ترسیم نقشه مهندسی بغداد نقش داشت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=16&viewType=pdf ر.ک: همان، ص16]</ref>؛ محمد، احمد و حسن فرزندان موسی که در دوران مأمون می‌زیسته و در علم نجوم نیز تبحر داشتند <ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=17&viewType=pdf ر.ک: همان، ص17]</ref>؛ عباس علی بن سعید که اهل فلک‌شناسی و ساخت آلات رصد نیز بود <ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=19&viewType=pdf ر.ک: همان، ص19]</ref>؛ یحیی بن منصور حکیم از مهندسین و منجمین دوران مأمون<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=20&viewType=pdf ر.ک: همان، ص20]</ref>؛ ابراهیم بن سنان بن ثابت صابئی حرانی که عالم به انواع علوم بوده که بارزترین آن‌ها، علم هندسه است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=20&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>؛ جعفر بن علی بن محمد مکی که کتابی در هندسه نوشته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=21&viewType=pdf ر.ک: همان، ص21]</ref> و... | ||
نویسنده در قسمت دوم، به بررسی مختصر فن تصویرگری نزد اعراب و جایگاه آن پرداخته و به اشعار عرب در این زمینه، اشاره نموده است<ref>ر.ک: همان، ص65-69</ref>. | نویسنده در قسمت دوم، به بررسی مختصر فن تصویرگری نزد اعراب و جایگاه آن پرداخته و به اشعار عرب در این زمینه، اشاره نموده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=65&viewType=pdf ر.ک: همان، ص65-69]</ref>. | ||
در سومین قسمت، به شرح حال عرب‌هایی پرداخته شده که صاحب صناعات تصویرگری، روغن‌گیری، نقشه‌کشی و جواهرسازی بوده‌اند. از جمله این افراد، عبارتند از: احمد بن علی مصری که رسام بود<ref>ر.ک: همان، ص71</ref>؛ احمد بن یوسف بن هلال حلبی جواهرساز<ref>ر.ک: همان</ref>؛ ابوتجزأه جواد بن سلیمان بن غالب لخمی استاد نقش و رسم هیاکل مدور<ref>ر.ک: همان، ص72</ref>؛ شعیب بن محمد بن جعفر تونسی استاد تذهیب و طلاکاری | در سومین قسمت، به شرح حال عرب‌هایی پرداخته شده که صاحب صناعات تصویرگری، روغن‌گیری، نقشه‌کشی و جواهرسازی بوده‌اند. از جمله این افراد، عبارتند از: احمد بن علی مصری که رسام بود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=71&viewType=pdf ر.ک: همان، ص71]</ref>؛ احمد بن یوسف بن هلال حلبی جواهرساز<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=71&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>؛ ابوتجزأه جواد بن سلیمان بن غالب لخمی استاد نقش و رسم هیاکل مدور<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=72&viewType=pdf ر.ک: همان، ص72]</ref>؛ شعیب بن محمد بن جعفر تونسی استاد تذهیب و طلاکاری <ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=72&viewType=pdf ر.ک: همان]</ref>؛ محمد بن علی بن عمر، معروف به شمس‌الدین دهان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=76&viewType=pdf ر.ک: همان، ص76]</ref> و... | ||
در قسمت چهارم، به تعریف و تشریح اصطلاحات هندسی مورد کاربرد در امر ساختمان‌سازی و ابنیه پرداخته شده است. از جمله این اصطلاحات، عبارتند از: بالطن؛ المثابه؛ رحبه؛ اسکبه؛ المضرب؛ القصاب؛ الحائط؛ المکربه؛ الکبه؛ المنقبه؛ الحانوت؛ الفخت و...<ref>ر.ک: همان، ص77-93</ref> | در قسمت چهارم، به تعریف و تشریح اصطلاحات هندسی مورد کاربرد در امر ساختمان‌سازی و ابنیه پرداخته شده است. از جمله این اصطلاحات، عبارتند از: بالطن؛ المثابه؛ رحبه؛ اسکبه؛ المضرب؛ القصاب؛ الحائط؛ المکربه؛ الکبه؛ المنقبه؛ الحانوت؛ الفخت و...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=77&viewType=pdf ر.ک: همان، ص77-93]</ref> | ||
در قسمت پنجم، به تشریح اصطلاحات مربوط به معادن و سنگ‌های قیمتی پرداخته شده است؛ اصطلاحاتی همچون: زریاب؛ تجاب؛ قطعه؛ صلب؛ صامت؛ لکاث؛ قلعی؛ فهر؛ ندره؛ نضر؛ نضار؛ بلنط؛ مغناطیس؛ حصیم؛ سخم، قار؛ زمرد؛ آلومنیوم و نیکل<ref>ر.ک: همان، ص95-97</ref> | در قسمت پنجم، به تشریح اصطلاحات مربوط به معادن و سنگ‌های قیمتی پرداخته شده است؛ اصطلاحاتی همچون: زریاب؛ تجاب؛ قطعه؛ صلب؛ صامت؛ لکاث؛ قلعی؛ فهر؛ ندره؛ نضر؛ نضار؛ بلنط؛ مغناطیس؛ حصیم؛ سخم، قار؛ زمرد؛ آلومنیوم و نیکل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=95&viewType=pdf ر.ک: همان، ص95-97]</ref> | ||
در آخرین قسمت کتاب، به تعریف اصطلاحات مربوط به ارباب حرف و صناعات مرتبط با مهندسی پرداخته شده است که از جمله آن‌ها می‌توان از: مهندس؛ منشی؛ فینق؛ آسی؛ رسم؛ عدار؛ بحّار؛ ربان؛ صیقبانی؛ رسام؛ نقاش؛ کیماری؛ هاجری؛ واشی؛ قصار؛ کیمیایی؛ صفار و... نام برد<ref>ر.ک: همان، ص99-106</ref> | در آخرین قسمت کتاب، به تعریف اصطلاحات مربوط به ارباب حرف و صناعات مرتبط با مهندسی پرداخته شده است که از جمله آن‌ها می‌توان از: مهندس؛ منشی؛ فینق؛ آسی؛ رسم؛ عدار؛ بحّار؛ ربان؛ صیقبانی؛ رسام؛ نقاش؛ کیماری؛ هاجری؛ واشی؛ قصار؛ کیمیایی؛ صفار و... نام برد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=99&viewType=pdf ر.ک: همان، ص99-106]</ref> | ||
از جمله ویژگی‌های کتاب، اختصار مطالب و درعین‌حال، توضیح دقیق و فنی اصطلاحات مذکور در آن می‌باشد. | از جمله ویژگی‌های کتاب، اختصار مطالب و درعین‌حال، توضیح دقیق و فنی اصطلاحات مذکور در آن می‌باشد. | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۷: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است. | ||
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع <ref>ر.ک: پاورقی، ص28</ref>، به توضیح و تشریح برخی از لغات و کلمات متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> | در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع <ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=28&viewType=pdf ر.ک: پاورقی، ص28]</ref>، به توضیح و تشریح برخی از لغات و کلمات متن پرداخته شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14271/%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%8A%D9%86-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85?pageNumber=26&viewType=pdf ر.ک: همان، ص26]</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۴: | ||
[[رده:علوم]] | [[رده:علوم]] | ||
[[رده: | [[رده:اسفند(1400)]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۵۹
| أعلام المهندسين في الإسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تیمور، احمد (نویسنده) |
| ناشر | دار الآفاق العربية |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1422ق. = 2001م. |
| چاپ | چاپ اول |
| شابک | 977-344-006-0 |
| موضوع | دانشمندان اسلامي - سرگذشت‌نامه علوم اسلامي - تاريخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ت9الف6 / 141 Q |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أعلام المهندسين في الإسلام، اثر احمد تیمور پاشا، رساله مختصری است پیرامون شرح حال بعضی از اعلام مهندسین پس از اسلام که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.
بیشتر مطالب این کتاب اولین بار در سال 1921 در مجله «الهندسة» در مصر چاپ شده است [۱].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در شش قسمت، مرتب شده است.
نویسنده در ابتدا، به بیان شرح‌حال‌ها، به‌صورت بسیار مختصر و موجز پرداخته و در انتهای کتاب، اصلاحات مربوط به فن مهندسی را توضیح داده است.
گزارش محتوا
در مقدمه اول، به اهمیت کتاب اشاره گردیده[۲] و در مقدمه نویسنده، موضوع کتاب، تشریح شده است[۳]. نویسنده در این اثر، به گردآوری شرح حال و اخبار مهندسین عرب در عصر اسلامی پرداخته و به دلیل اضطراب اخبار و مشخص نبودن تاریخ دقیق دوران جاهلیت، متعرض آن دوران نگردیده است[۴].
در قسمت اول، به ذکر شرح حال 107 تن پرداخته شده که اولین آن‌ها، عمر وادی می‌باشد که از قدیمی‌ترین مهندسین اسلامی بوده و یاقوت در «معجم البدان» از او به‌عنوان برده عثمان بن عفان، یاد کرده است[۵]. از دیگر افراد مذکور در کتاب، می‌توان از اعلام زیر یاد کرد: عبدالله بن محرز از مهندسین قرن دوم هجری در بغداد[۶]؛ حجاج بن یوسف که در ترسیم نقشه مهندسی بغداد نقش داشت[۷]؛ محمد، احمد و حسن فرزندان موسی که در دوران مأمون می‌زیسته و در علم نجوم نیز تبحر داشتند [۸]؛ عباس علی بن سعید که اهل فلک‌شناسی و ساخت آلات رصد نیز بود [۹]؛ یحیی بن منصور حکیم از مهندسین و منجمین دوران مأمون[۱۰]؛ ابراهیم بن سنان بن ثابت صابئی حرانی که عالم به انواع علوم بوده که بارزترین آن‌ها، علم هندسه است[۱۱]؛ جعفر بن علی بن محمد مکی که کتابی در هندسه نوشته است[۱۲] و...
نویسنده در قسمت دوم، به بررسی مختصر فن تصویرگری نزد اعراب و جایگاه آن پرداخته و به اشعار عرب در این زمینه، اشاره نموده است[۱۳].
در سومین قسمت، به شرح حال عرب‌هایی پرداخته شده که صاحب صناعات تصویرگری، روغن‌گیری، نقشه‌کشی و جواهرسازی بوده‌اند. از جمله این افراد، عبارتند از: احمد بن علی مصری که رسام بود[۱۴]؛ احمد بن یوسف بن هلال حلبی جواهرساز[۱۵]؛ ابوتجزأه جواد بن سلیمان بن غالب لخمی استاد نقش و رسم هیاکل مدور[۱۶]؛ شعیب بن محمد بن جعفر تونسی استاد تذهیب و طلاکاری [۱۷]؛ محمد بن علی بن عمر، معروف به شمس‌الدین دهان[۱۸] و...
در قسمت چهارم، به تعریف و تشریح اصطلاحات هندسی مورد کاربرد در امر ساختمان‌سازی و ابنیه پرداخته شده است. از جمله این اصطلاحات، عبارتند از: بالطن؛ المثابه؛ رحبه؛ اسکبه؛ المضرب؛ القصاب؛ الحائط؛ المکربه؛ الکبه؛ المنقبه؛ الحانوت؛ الفخت و...[۱۹]
در قسمت پنجم، به تشریح اصطلاحات مربوط به معادن و سنگ‌های قیمتی پرداخته شده است؛ اصطلاحاتی همچون: زریاب؛ تجاب؛ قطعه؛ صلب؛ صامت؛ لکاث؛ قلعی؛ فهر؛ ندره؛ نضر؛ نضار؛ بلنط؛ مغناطیس؛ حصیم؛ سخم، قار؛ زمرد؛ آلومنیوم و نیکل[۲۰]
در آخرین قسمت کتاب، به تعریف اصطلاحات مربوط به ارباب حرف و صناعات مرتبط با مهندسی پرداخته شده است که از جمله آن‌ها می‌توان از: مهندس؛ منشی؛ فینق؛ آسی؛ رسم؛ عدار؛ بحّار؛ ربان؛ صیقبانی؛ رسام؛ نقاش؛ کیماری؛ هاجری؛ واشی؛ قصار؛ کیمیایی؛ صفار و... نام برد[۲۱]
از جمله ویژگی‌های کتاب، اختصار مطالب و درعین‌حال، توضیح دقیق و فنی اصطلاحات مذکور در آن می‌باشد.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع [۲۲]، به توضیح و تشریح برخی از لغات و کلمات متن پرداخته شده است[۲۳]
پانويس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص6
- ↑ ر.ک: مقدمه اول، ص5-9
- ↑ ر.ک: مقدمه دوم، ص11-14
- ↑ ر.ک: همان، ص11
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص15
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص16
- ↑ ر.ک: همان، ص17
- ↑ ر.ک: همان، ص19
- ↑ ر.ک: همان، ص20
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص21
- ↑ ر.ک: همان، ص65-69
- ↑ ر.ک: همان، ص71
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص72
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص76
- ↑ ر.ک: همان، ص77-93
- ↑ ر.ک: همان، ص95-97
- ↑ ر.ک: همان، ص99-106
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص28
- ↑ ر.ک: همان، ص26
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.