صفی‌الدین حلی، عبدالعزیز بن سرایا

صفی‌الدین عبدالعزيز بن سرايا حلی (677-752ق)، شاعر مشهور شیعه در قرن هشتم قمری

صفی‌الدین حلی، عبدالعزیز بن سرایا

نام	صفی‌الدین حلی، عبدالعزیز بن سرایا
نام‌های دیگر	اب‍ن‌ اب‍ی‌ س‍رای‍ا اب‍ن‌ س‍رای‍ا، ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز ح‍ل‍ی‌، ص‍ف‍ی‌ال‍دی‍ن ص‍ف‍ی‌ال‍دی‍ن‌ ال‍ح‍ل‍ی‌، ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز ب‍ن‌ س‍رای‍ا
نام پدر	سرايا
متولد	۶۷۷ ق
محل تولد	ساحل غربى شط الحله
رحلت	750 ق
اساتید	علامه حلى
برخی آثار	شرح الکافية البديعية
کد مؤلف	AUTHORCODE14898AUTHORCODE

ولادت

صفى‌الدين عبدالعزيز بن سرايا بن على بن ابوالقاسم بن احمد بن نصر بن عبدالعزيز ابوسرايا بن باقى بن عبدالله بن عريض حلى طائى سنبسى در سال ۶۷۷ ق در ساحل غربى شط الحله، متولد شد.

جایگاه

وى در رده اول شاعران لغت عرب جا دارد و شعرش با داشتن بافت محكم، الفاظ اصيل، معانى رقيق، انسجام، سلاست و اسلوب نغز، ممتاز است. او با محافظت بر مزاياى معنوى به محسنات لفظى نيز پرداخته است و ازاين‌رو در همه فنون شعر پيشرو شناخته شده و خود يكى از پيشروان ادب بشمار مى‌رود؛ چنان‌كه در رشته‌هاى ديگر علم نيز دست داشته و جزء دانشمندان شيعه و در اعداد شاگردان علامه حلى (م 726) محسوب مى‌شود.

صفی‌الدین حلی در کلام بزرگان

دركتاب «مجالس المؤمنين» از صاحب قاموس (مجدالدين فيروزآبادى شافعى‌م 816 يا 817) نقل شده كه گفته است: درسال 747، در بغداد به شاعر اديب صفى‌الدين حلى برخوردم. او در آن وقت مردى سالخورده بود. بر نظم و نثر قدرتى تام داشت و در علوم ادبى و شعر استاد بود. شعرش از نسيم، لطيف‌تر و از چهره زيبايان پرطراوت‌تر بود. او شيعه‌اى خالص بود.

ابن حجر عسقلانى (م 852) در «الدرر الكامنة في أعيان المائة الثامنة» گفته است:

صفى در آموزش ادب سخت كوشيد تا در همه رشته‌هاى شعر مهارت يافت. معانى و بيان را فراگرفت و در آنها تصنيف كرد. تجارت هم داشت و به شام و مصر و ماردين و... براى تجارت سفر مى‌كرد. در قاهره با ابن سيدالناس ابوحيان و ساير فضلاى آن زمان ملاقات كرد و همه به فضايلش گردن نهادند. بعضى از افاضل هم‌عصر صفى اعتقاد داشتند كه كسى چون او شعر نسروده است.

ديوان صفى شامل فنون فراوانى از شعر است و قصيده بديعيه او مشهور است و همچنين شرح آن قصيده به قلم خود شاعر، كه در آن شرح تصريح كرده كه از 140 كتاب استمداد جسته است. صفى‌الدين در سال 731 با صلاح‌الدين صفدى ملاقات كرده است و صفدى (م 764) در «الوافي بالوفيات» از او نقل مى‌كند.

قاضى شهيد، در «مجالس المؤمنين» در شرح حال صفى‌الدين مى‌گويد: «قصيده بديعيه مشهور او بر فضيلتش شاهدى نيكو است. معاصر ملوك دياربكر بوده...».

و در صفحه بعد مى‌گويد: «او قصيده بديعيه‌اى دارد كه در نعت حضرت رسول(ص) نظم نموده...»، آنگاه 15 بيت از قصيده را مى‌آورد.

فريد وجدى، در دايرةالمعارف مصر درباره صفى‌الدين مى‌گويد: او از شاعران بانبوغ قرن هفتم بود. قصايد و منظومه‌هاى دراز مى‌گفت و قطعه را نيكو مى‌سرود.

جرجى زيدان مى‌گويد: بدون اختلاف، او بزرگ‌ترين شاعر زمان خويش است و مشهورترين شاعر عصر مغول. در بيرون از مصر و شام صفى‌الدين را اختراعات و نوآورى‌هايى نيز در شعر هست؛ از جمله آن «موشح تضمينى» است.

مؤلف «ريحانة الأدب» جزء تأليفات سيد عليخان مدنى، شرحى نيز بر بديعيه صفى‌الدين نام مى‌برد و مى‌گويد: «تفصيل آن را در شرح حال صفى‌الدين مى‌آورم»؛ ليكن در شرح حال صفى‌الدين ذكرى از اين شرح نيست. در اينجا تنها ضمن معرفى قصيده بديعيه صفى‌الدين مى‌گويد: و تمامى بديعيه در «أنوار الربيع» سيد عليخان مدنى نقل شده است.

بارى صفى‌الدين حلى يكى از شاعران بزرگ شيعه است در سده هشتم اسلامى و به‌جز مدايح نبوى، در ثناگسترى على و اولاد على نيز اشعار بسيار دارد، كه از اين جمله است قطعه معروف او در ثناى امام على بن ابى‌طالب(ع) كه در زير دو بيت آن نقل مى‌شود:

جمعت في صفاتك الأضداد		فلهذا عزت لك الأنداد
زاهد حاكم حليم شجاع		فاتك ناسك فقير جواد

وفات

وفات این شاعر اهل‌بیت در سال ۷۵۲ق در شهر بغداد ثبت شده است.

آثار

از جمله آثار صفى‌الدين، «شرح الكافية البديعية» و رساله‌اى به نام «العاطل الحالي في الزجل و الموالي» است.

منابع مقاله

پايگاه دايرةالمعارف طهور، به نقل از کتاب ادبیات و تعهد در اسلام، تألیف محمدرضا حکیمی، ص153-167

وابسته‌ها

شرح الکافية البديعية