ریچی‌، ماتیو

نام	ریچی‌، ماتیو
نام‎های دیگر	ل‍ي‌م‍ادو
نام پدر
متولد	6 اکتبر سال 1552م
محل تولد	ماچراتا در شرق ایتالیا
رحلت	یازده مه سال 1610م
اساتید
برخی آثار	چین نامه
کد مؤلف	AUTHORCODE00566AUTHORCODE

ماتیو ریچی (1552-1610م)، کشیش و نویسنده ایتالیایی ساکن چین در قرن شانزده و هفده میلادی، بنیانگذار تبلیغ مسیحیان در چین.

ولادت

ماتیو ریچى که در چین بنا بر سنت چینى کردن نام‌هاى خارجیان او را «لى ما دو» نام نهاده بودند، در 6 اکتبر سال 1552م، در خانواده‌اى نجیب در شهر ماچراتا واقع در شرق ایتالیا متولد شد. پدرش پزشک معروف شهر بود و به سمت شهردار و استاندار ایالات پاپى نیز منصوب شد.

تحصیلات

پدرش او را در شانزده‌سالگی براى آموختن علم حقوق به رم فرستاد. مدرسه‌اى که او در آن تحصیل مى‌کرد از سوى انجمن یسوعیان دایر شده بود؛ ازاین‌رو اعتقادات مسیحى در اندیشه و تفکراتش تأثیر خاصى برجا نهاد. علاوه بر آن مادر ماتیو نیز بانوى مسیحى مؤمنى بود. در دوران کودکى همیشه به‌همراه مادر کتاب انجیل مقدس را مى‌خواند و در مراسم عشاى ربانى شرکت مى‌کرد و در دل کودکانه‌اش آرزوهایى بزرگ براى مشارکت با انجمن یسوعیان و وقف همه وجود خود در راه تبلیغ دین مسیح جوانه مى‌زد.

در دوران تحصیل در رم اغلب با روحانیان انجمن یسوعیان بحث و گفتگو مى‌کرد.

در این محافل بود که از سرنوشت و تجربه افسانه‌اى قدیس فرانسوا گزاویه آگاه شد.

روحیه جستجوگر این مرد فداکار او را به هیجان آورد و بلافاصله نامه‌اى به پدر نوشت تا او را از راه جدیدى که انتخاب کرده بود آگاه نماید. او تصمیم گرفته بود تا با پیوستن به مبلغان مسیحى، باقى عمر خود را در آن راه بگذراند.

پدر که آرمان‌هاى والایى براى فرزندش در سر مى‌پروراند، از شنیدن این خبر بسیار خشمگین شد و تصمیم گرفت به رم سفر کند تا بتواند او را از این کار منصرف سازد، اما در راه اتفاقى کاملاً سرنوشت‌ساز روى داد. در همان روز اول سفر، بیمار و در بیمارستان بسترى شد. این حادثه موجب شد که پدر و مادر ماتیو ریچى آن را هشدارى غیبى و تصمیم فرزند را ناشى از اراده الهى تلقى کنند و پسر را از تصمیمى که داشت بازندارند. بدین‌سان پدر ناچار به خانه بازگشت و در پاسخ نامه او نوشت که نمى‌توان در برابر مشیت الهى ایستادگى نمود و راه فرزند را مطابق با خواست خدا دانست.

در 1571م، ماتیو ریچى جوانى نوزده‌ساله بود که به انجمن یسوعیان روم و نیز انستیتوى روم که توسط‍‌ این انجمن اداره مى‌شد پیوست. در آنجا به مطالعه علوم فلسفى و الهی پرداخت و بر تازه‌ترین دانش‌های علمی و فنی اروپا تسلط یافت. در این دوران بیش از همه تحت تأثیر و نفوذ دکتر کریستوف کلاویوس و روبرت بلامینو بود. دکتر کلاویوس ریاضی‌دان برجسته مسیحی و نیز دوست صمیمی گالیله و یوهانس کپلر و مسئول استخراج تقویم گرگوری و مؤلف کتاب جزئیات کلی هندسه بود. ماتیو ریچی که شاگرد مستعد او بود نه‌تنها بر دانش هندسه تسلط یافت، بلکه فن طراحی و ساخت استروسکوپ و ساعت را نیز آموخت.

کاردینال روبرت بلامینو در فنون استدلال و جدل استاد بود. ماتیو ریچی هر هفته دوبار در درس جدل او حضور می‌یافت و فن جدل را از او یاد می‌گرفت. مجموعه‌این آموخته‌ها و دستاوردها در پیشبرد کار آینده او در تبلیغ دین مسیح نقش بسیار مؤثر و مهمی را ایفا کرد.

مسافرت به چین

در سال 1577م ماتیو ریچی، در هیئت مبلغان اعزام‌شده از سوی انجمن یسوعیان عضویت یافت. نخست در لیسبون به مدت یک سال به آموختن زبان پرتقالی مشغول بود و بعد در سال 1578م با کشتی به شهر گوآ (در هندوستان) سفر کرد. او بعد از توقفی چهار ساله در هندوستان و تحصیل الهیات، تکمیل تحصیلات خود در فنون مکانیک، ساعت‌سازی و صنعت چاپ، خود را برای امری خطیر و بسیار مهم آماده ساخت. در تاریخ پانزدهم آوریل سال 1582م، توانست با فرمان الکساندر والیگنانو که بر هیئت مبلغان مسیحی خاورمیانه نظارت داشت از راه تنگه مالاکا به‌سوی شهر مکائو حرکت نماید و در ماه اوت سال 1582م، قدم بر خاک کشور چین بگذارد. او از آن زمان تا لحظه مرگ هرگز چین را ترک نگفت.

ماتیو ریچی در ماکائو به‌همراه هم‌کیشان خود مشغول آموختن زبان چپنی شد. آنها خود را برای ورود به خاک اصلی چین و انجام مأموریتی دشوار و خطیر در آن سرزمین آماده می‌کردند. سرانجام پس از روبه‌رو شدن با سختی و ناکامی‌های فراوان در ماه سپتامبر سال 1583م، توانستند فرصتی به دست آورند و وارد جائو چینگ مقر فرمانروای استان‌های گوانگ دون (کانتون) و گوانگ سی شوند.

او با خریداری زمینی در آنجا، کلیسایی را ساخت و نام آن را سیان هوا سی نهاد.

او شش سال در کلیسای سیان هوا سی زندگی کرد و در این ایام او با تمام نیرو به مطالعه زبان چینی و نیز کتاب‌های قدیمی و مهم چینی پرداخت و در آموختن زبان چینی پیشرفت زیادی نمود. او در زمینه‌های شنیدار، گفتار و نوشتار زبان چینی مهارت یافت و توانست حتی به‌راحتی کتاب‌های دشوار چینی را بخواند. در بین سال‌های 1583 تا 1588م، وی به‌همره میچل روگیری لغت‌نامه‌ای از پرتقالی به چینی تألیف کرد. هم‌زمان ماتیو ریچی تعدادی از متن‌های کهن چینی را هم ترجمه کرد و به اروپا فرستاد.

در ایام اقامت در شهر جائو چینگ، ماتیو ریچی در سطح وسیعی با مأمورین و دانشمندان چینی در تماس بود و آنها را دعوت می‌نمود تا به تماشای اشیای عجیب و شگفت‌آور مانند کتاب مقدس نفیس، منشورهای سحرآمیز، ساعت‌های زنگی و غیره که همراه خود از اروپا آورده بود، بپردازند. در میان وسایل، باسمه‌های چاپی و کاغذهای فرنگی و نیز نقشه جهان‌نما به نام «نقشه هزاران هزار کشور» بیش از همه ‌چیز برای دانشمندان چینی شگفت‌انگیز بود.

ماتیو ریچی از سال 1589 تا 1595م، در شهر شائو جو به سر برد. در شائو جو ضمن گفتگو با ادیبان محلی و بازرگانانی که بین شهرها سفر می‌کردند، اطلاع یافت که در استان همسایه، یعنی جیانگ سی، هر سال بسیاری از ادیبان از طریق امتحان درباری وارد محافل سیاسی می‌شوند و او دریافته بود که اگر اجازه پادشاه و عالی‌ترین فرمانروای مملکت را نداشته باشد، ترویج دین مسیح هرگز امکان‌پذیر نخواهد بود؛ بنابراین او عزم خود را راسخ‌تر کرد تا به پکن عزیمت نموده، پادشاه را ملاقات کند و با تقدیم هدایایی توجه و عنایت پادشاه را به خود جلب و اجازه تبلیغ دریافت کند.

او با تلاش چندباره خود، سرانجام در چهارم ژانویه سال 1601م، موفق به دیدار پادشاه شد و توانست نظر پادشاه را مبنی بر سکونت در پکن جلب کند. او بعد از سکونت در پکن، تا آخر عمر، یعنی در فاصله زمانی بین سال‌های 1601 تا 1610م، تمام کوشش و تلاش خود را در ترویج دین مسیح با کمال وفاداری و صداقت به‌کار برد.

وفات

ماتیو ریچی در روز یازده مه سال 1610م، در پنجاه‌وهشت سالگی در پکن از دنیا رفت و پس از تلاش‌های فراوان دوستان در مورد دفن وی، در تنگ گونگ ژا واقع در غرب شهر پکن دفن شد.

آثار

ماتیو ریچی توانست با همکاری یکی از دانشمندان چین به نام شوگوانگ چی، شش جلد اول از کتاب اصول هندسه اقلیدس را ترجمه کند... تونگ ون سوان جی در علم ریاضی با همکاری لی ژی جائو ترجمه شده که از دیگر آثار مهم ماتیو ریچی بشمار می‌آید.

از جمله کارهای مهم دیگری که ماتیو ریچی در پکن انجام داد اصلاح، تکمیل و چاپ مجدد نقشه جهان‌نمای خود بود. او در دوران زندگی در چائو چینگ چاپ اول نقشه جهان‌نما را انجام داده و بعد در نانکن، پس از اصلاح و بازنگری دقیق، آن را به چاپ دوم رسانیده بود. در سال 1602م، بار دیگر او فرصت یافت نقشه قبلی را اصلاح نموده، بر آن مطالب جدیدی بیفزاید و سرانجام «کون یو ون گو جیوان تو»، یعنی نقشه جهان‌نمای کون یو را به وجود آورد.

او علاوه بر کتاب‌های اصول هندسه، تونگ ون سوان جی و اطلس‌های جغرافیا، با همکاری اشخاص دیگر کتاب‌هایی با نام‌های تسه لیانگ فاای (قواعد مساحی)، یون ژونگ جیائو ای، حون گای تئنگ سیان تو شئو را به زبان چینی ترجمه و کتاب‌هایی مانند سی زی چی جی، ار شی او ین و جی ژن شی پیان را به زبان چینی تألیف کند و در سال 1608م سال‌شمار زندگی خود را در چین نوشت.

منابع مقاله

جین، لو، مقدمه کتاب (مقدمه مصحح) «چین‌نامه»، تألیف ماتیو ریچی، میراث مکتوب، تهران، اول، 1387ش.

وابسته‌ها

چین نامه