حج برنامه تکامل: تفاوت میان نسخه‌ها

حج برنامه تکامل
حج برنامه تکامل
پدیدآوران	ضیاءآبادی، سید محمد (نویسنده)
ناشر	مشعر
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1386 ش
چاپ	2
موضوع	حج حج - فلسفه
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ض‎‏9‎‏ح‎‏3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۵۰

حج برنامه تكامل، اثر محمد ضياءآبادى، كتابى است پيرامون مراحل و اعمال و مناسك حج كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.

برای دیگر کاربردها، حج (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ساختار

كتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در هفت بخش، تنظيم شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه ناشر، ضمن بيان اهميت و جايگاه حج، به موضوع كتاب، اشاره گرديده است. در اين مقدمه مى‌خوانيم: نویسنده كوشيده است مناسك معنوى حج را تبيين كند تا زائران بيت‌الله الحرام با معرفت و بصيرت در اين مسير طى طريق كرده، راه نجات را بيابند و در پايان، پاک و پاکيزه و مهذب به ميهن خويش برگردند^[۱]

اين اثر، بارها چاپ و مورد استقبال جويندگان حقيقت قرار گرفته است، ليكن از آنجا كه اين كتاب در فضاى گذشته و قبل از انقلاب به رشته تحرير درآمده بود و هم‌اكنون حج جمهورى اسلامى ايران با گذشته تفاوت‌هاى بسيار زيادى پيدا كرده است، لذا براى بهره‌بردارى بيشتر حجاج بيت‌الله الحرام، اصل اين كتاب تلخيص شده و برخى مطالب غير ضرورى حذف و با ويرايش جديد به شكل كنونى و با تأييد و تشويق نویسنده، عرضه شده است.^[۲]

در مقدمه نویسنده، به اين نكته اشاره شده كه وظيفه هر مسلمان است كه وقتى عزم حجّ و زيارت بيت محرّم كرده، علاوه بر فراگرفتن آداب ظاهرى اين عبادت بزرگ، توجّه كاملى نيز به شناخت دقايق و مقاصد باطنى آن آداب و اعمال كند تا ركن اصيل اسلام، در ظاهر و باطن وجودش تحقّق يابد و حقيقت حجّ و زيارت خدا در سرّ ضميرش زنده شود و به‌راستى، خانه قلبش، خانه خدا و بيت الذّكر گردد^[۳]

در بخش اول، به بحث پيرامون سر تشريع عبادت پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، غرض از تشريع عبادت، توجه دادن انسان به موقف خاصّ و ممتازى است كه در عالم هستى دارد و آن، شناخت مبدأ و آفريدگار جهان، به كمال مطلق است و سپس حركت و سير روحى به‌سوى او و ريختن همه‌گونه آلودگى‌هاى مادّى از نواحى وجود و تشديد جوهر نفس و منوّر شدن به نور حق است و بالمآل، استغراق در فرح و سرور و بهجت بى‌پايان، از نيل به قرب جوار خدا كه جمال مطلق و كمال بى‌حدّ است و لازمه حتمى اين توجّه، كوچك ديدن لذّات دنيا در جنب لذّت انس با خدا و قهراً بى‌اعتنا شدن نسبت به آنها و بى‌تفاوت بودن در اقبال و ادبار دنيا است.^[۴]

در بخش دوم، به بررسى آثار اجتماعى حج پرداخته شده است. اين آثار عبارتند از:

حج، تراكم قواى متكثّره در نقطه واحده است؛
كعبه، ضامن بقاى جامعه بشرى است؛
كعبه، پناهگاه جامعه انسانى و خانه امن بشر است؛
حج، حقّ واجب خدا بر انسان است؛
حج، مايه قوّت دين است؛
كعبه، عَلم و نشانه اسلام است؛
حج، نابودكننده فقر و عصيان اجتماعى است؛
تعطيل حج، مستلزم تسلط كفار بر مسلمين است؛
هيچ عمل صالحى جاى حج را نمى‌گيرد^[۵]

در پايان اين بخش، آثار درخشان حج در جوامع مسلمانان بيان شده است.^[۶]

در بخش سوم، اسرار روحى حج مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است كه صورت اعمال حجّ و تمام عبادات، در واقع، تشريح مقامات روحى و معنوى انبيا و اولياى خدا(ع) است؛ تجزيه و تحليلى است از سير روحانى سالكين إلى الله و سفركنندگان به‌سوى خدا، كه چگونه مراحل و منازل بندگى و عبوديت را پيموده‌اند و سرانجام، به مقام قرب ربوبى رسيده‌اند و روشن است كه حقيقت عبادت، همانا حركت روح انسان به‌سوى خداست، وگرنه تنها صورت ظاهر اعمال بدنى، درصورتى‌كه عارى از توجّه قلب باشد، عبادت حقيقى محسوب نمى‌شود و فاقد ارزش‌هاى واقعى است.^[۷]

با توجه به مباحث گذشته كه اجمالى از اسرار حج و اهداف عالى آن معلوم شد، در بخش چهارم، به توضيح مراحل حج پرداخته شده است. عناوين اين بخش، عبارتند از: آغاز سفر و طى مراحل؛ اصلاح نيت؛ توبه؛ انقطاع از هرچه غير خداست؛ اتخاذ رفيق و حسن خلق^[۸]

در بخش پنجم، مواقف حج، توضيح داده شده است. اين مواقف عبارتند از: ميقات؛ مطاف؛ مسعى؛ عرفات؛ مشعر الحرام؛ منى يا قربانگاه؛ زيارت بيت و استلام حجر^[۹]

در بخش ششم، به بحث از نتايج حج پرداخته شده است. نویسنده بر اين باور است كه كسى كه عازم سفر حجّ است، سه كار مهمّ و اساسى بايد به ترتيب، انجام دهد تا به مقصد برسد. اوّل، تهيه و تأمين توشه راه، كه بى زاد و راحله و استطاعت، توانايى حج نخواهد داشت. دوم، دل كندن از خانه و اهل و عيال و وطن و سپس به راه افتادن و رو به كعبه و بيت‌الله حركت كردن؛ وگرنه، تنها با به دست آوردن زاد و راحله و آن‌گاه در خانه نشستن، كسى به كعبه نخواهد رسيد. سوم، بعد از رسيدن به حرم، مشغول مناسك و اعمال حج شود و آنها را يكى بعد از ديگرى به انجام رساند كه در اين صورت، كار او تمام است و مقصود از سفرش حاصل است.^[۱۰]

در آخرين بخش، برنامه‌هاى زيارتى كه پس از حج خانه خدا، وجود دارد، معرفى شده است. عناوين مطرح‌شده در اين بخش عبارتند از: به زيارت مرقد پاک رسول خدا(ص) و ائمّه(ع)مى‌رويم؛ مودّت اهل‌بيت رسالت(ع)، اجر رسالت است؛ ولايت، شرط مقبوليت اعمال است؛ بقا و احاطه ارواح كامل، بعد از مرگ؛ خاک پاى آسمانيان، حيات‌بخش است؛ شيعه در مدينه، گمشده‌اى دارد؛ بقيع يا بارگاه قدس و مظهر عزّت و كبرياى خدا؛ شهداى احُد قربانيان راه خدا؛ پايان سفر و ختم كتاب^[۱۱]

وضعيت كتاب

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع^[۱۲]، به توضيح برخى از مطالب متن پرداخته شده است.^[۱۳]

پانويس

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

وابسته‌ها

توسل (ضیاءآبادی)

[1] [ناشر، ص13]

[2] [همان]

[3] [نویسنده، ص18]

[4] [كتاب، ص21]

[5] [ص26]-[[۱]]

[6] [ص60]

[7] [ص67]

[8] [همان، ص88]-[[۲]]

[9] [ص97]

[10] [ص257]

[11] [ص264]

[12] [پاورقى، ص52]

[13] [همان، ص53]

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR03842J1.jpg|بندانگشتی|حج برنامه تکامل]]
+| تصویر =NUR03842J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =حج برنامه تکامل
-|+ |
+| عنوان‌های دیگر =
-|-
+| پدیدآوران =
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|حج برنامه تکامل
+[[ضیاءآبادی، سید محمد]] (نویسنده)
-|-
+| زبان =فارسی
-|نام های دیگر کتاب
+| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ض‎‏9‎‏ح‎‏3
-|data-type='otherBookNames'|
+| موضوع =
-|-
+حج
-|پدیدآورندگان
-|data-type='authors'|[[ضیاء آبادی، محمد]] (نويسنده)
-|-
-|زبان
-|data-type='language'|فارسی
-|-
-|کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏ض‎‏9‎‏ح‎‏3
-|-
-|موضوع
-|data-type='subject'|حج
 حج - فلسفه
-|-
+| ناشر =
-|ناشر
+مشعر
-|data-type='publisher'|مشعر
+| مکان نشر =تهران - ایران
-|-
+| سال نشر = 1386 ش
-|مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|تهران - ایران
-|-
-|سال نشر
-|data-type='publishYear'| 1386 هـ.ش
-|-class='articleCode'
-|کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE3842AUTOMATIONCODE
-|}
-</div>
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03842AUTOMATIONCODE
+| چاپ =2
+| تعداد جلد =1
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =03842
+| کتابخوان همراه نور =03842
+| کد پدیدآور =
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
+{{کاربردهای دیگر|حج (ابهام‌زدایی)}}
-== معرفى اجمالى ==
+'''حج برنامه تكامل'''، اثر [[ضیاءآبادی، سید محمد|محمد ضياءآبادى]]، كتابى است پيرامون مراحل و اعمال و مناسك حج كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.
-'''حج برنامه تكامل'''، اثر محمد ضياءآبادى، كتابى است پيرامون مراحل و اعمال و مناسك حج كه به زبان فارسى و در دوران معاصر نوشته شده است.
 == ساختار ==
+كتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در هفت بخش، تنظيم شده است.
-كتاب با دو مقدمه از ناشر و نويسنده آغاز و مطالب در هفت بخش، تنظيم شده است.
 == گزارش محتوا ==
+در مقدمه ناشر، ضمن بيان اهميت و جايگاه حج، به موضوع كتاب، اشاره گرديده است. در اين مقدمه مى‌خوانيم: نویسنده كوشيده است مناسك معنوى حج را تبيين كند تا زائران بيت‌الله الحرام با معرفت و بصيرت در اين مسير طى طريق كرده، راه نجات را بيابند و در پايان، پاک و پاکيزه و مهذب به ميهن خويش برگردند<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/13|مقدمه ناشر، ص13]]</ref>
+اين اثر، بارها چاپ و مورد استقبال جويندگان حقيقت قرار گرفته است، ليكن از آنجا كه اين كتاب در فضاى گذشته و قبل از انقلاب به رشته تحرير درآمده بود و هم‌اكنون حج جمهورى اسلامى ايران با گذشته تفاوت‌هاى بسيار زيادى پيدا كرده است، لذا براى بهره‌بردارى بيشتر حجاج بيت‌الله الحرام، اصل اين كتاب تلخيص شده و برخى مطالب غير ضرورى حذف و با ويرايش جديد به شكل كنونى و با تأييد و تشويق نویسنده، عرضه شده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/13|ر.ک: همان]]</ref>
-در مقدمه ناشر، ضمن بيان اهميت و جايگاه حج، به موضوع كتاب، اشاره گرديده است. در اين مقدمه مى‌خوانيم: نويسنده كوشيده است مناسك معنوى حج را تبيين كند تا زائران بيت‌الله الحرام با معرفت و بصيرت در اين مسير طى طريق كرده، راه نجات را بيابند و در پايان، پاك و پاكيزه و مهذب به ميهن خويش برگردند <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/13|مقدمه ناشر، ص13]]</ref>.
+در مقدمه نویسنده، به اين نكته اشاره شده كه وظيفه هر مسلمان است كه وقتى عزم حجّ و زيارت بيت محرّم كرده، علاوه بر فراگرفتن آداب ظاهرى اين عبادت بزرگ، توجّه كاملى نيز به شناخت دقايق و مقاصد باطنى آن آداب و اعمال كند تا ركن اصيل اسلام، در ظاهر و باطن وجودش تحقّق يابد و حقيقت حجّ و زيارت خدا در سرّ ضميرش زنده شود و به‌راستى، خانه قلبش، خانه خدا و بيت الذّكر گردد<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/18|مقدمه نویسنده، ص18]]</ref>
-اين اثر، بارها چاپ و مورد استقبال جويندگان حقيقت قرار گرفته است، ليكن از آنجا كه اين كتاب در فضاى گذشته و قبل از انقلاب به رشته تحرير درآمده بود و هم‌اكنون حج جمهورى اسلامى ايران با گذشته تفاوت‌هاى بسيار زيادى پيدا كرده است، لذا براى بهره‌بردارى بيشتر حجاج بيت‌الله الحرام، اصل اين كتاب تلخيص شده و برخى مطالب غير ضرورى حذف و با ويرايش جديد به شكل كنونى و با تأييد و تشويق نويسنده، عرضه شده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/13|ر.ك: همان]]</ref>.
-در مقدمه نويسنده، به اين نكته اشاره شده كه وظيفه هر مسلمان است كه وقتى عزم حجّ و زيارت بيت محرّم كرده، علاوه بر فراگرفتن آداب ظاهرى اين عبادت بزرگ، توجّه كاملى نيز به شناخت دقايق و مقاصد باطنى آن آداب و اعمال كند تا ركن اصيل اسلام، در ظاهر و باطن وجودش تحقّق يابد و حقيقت حجّ و زيارت خدا در سرّ ضميرش زنده شود و به‌راستى، خانه قلبش، خانه خدا و بيت الذّكر گردد <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/18|مقدمه نويسنده، ص18]]</ref>.
-در بخش اول، به بحث پيرامون سر تشريع عبادت پرداخته شده است. به اعتقاد نويسنده، غرض از تشريع عبادت، توجه دادن انسان به موقف خاصّ و ممتازى است كه در عالم هستى دارد و آن، شناخت مبدأ و آفريدگار جهان، به كمال مطلق است و سپس حركت و سير روحى به‌سوى او و ريختن همه‌گونه آلودگى‌هاى مادّى از نواحى وجود و تشديد جوهر نفس و منوّر شدن به نور حق است و بالمآل، استغراق در فرح و سرور و بهجت بى‌پايان، از نيل به قرب جوار خدا كه جمال مطلق و كمال بى‌حدّ است و لازمه حتمى اين توجّه، كوچك ديدن لذّات دنيا در جنب لذّت انس با خدا و قهراً بى‌اعتنا شدن نسبت به آنها و بى‌تفاوت بودن در اقبال و ادبار دنيا است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/21|متن كتاب، ص21]]</ref>.
+در بخش اول، به بحث پيرامون سر تشريع عبادت پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، غرض از تشريع عبادت، توجه دادن انسان به موقف خاصّ و ممتازى است كه در عالم هستى دارد و آن، شناخت مبدأ و آفريدگار جهان، به كمال مطلق است و سپس حركت و سير روحى به‌سوى او و ريختن همه‌گونه آلودگى‌هاى مادّى از نواحى وجود و تشديد جوهر نفس و منوّر شدن به نور حق است و بالمآل، استغراق در فرح و سرور و بهجت بى‌پايان، از نيل به قرب جوار خدا كه جمال مطلق و كمال بى‌حدّ است و لازمه حتمى اين توجّه، كوچك ديدن لذّات دنيا در جنب لذّت انس با خدا و قهراً بى‌اعتنا شدن نسبت به آنها و بى‌تفاوت بودن در اقبال و ادبار دنيا است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/21|متن كتاب، ص21]]</ref>
 در بخش دوم، به بررسى آثار اجتماعى حج پرداخته شده است. اين آثار عبارتند از:
@@ خط ۶۹: / خط ۵۱: @@
 #حج، نابودكننده فقر و عصيان اجتماعى است؛
 #تعطيل حج، مستلزم تسلط كفار بر مسلمين است؛
-#هيچ عمل صالحى جاى حج را نمى‌گيرد <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/26|همان، ص26]]-[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/59|59]]</ref>.
+#هيچ عمل صالحى جاى حج را نمى‌گيرد<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/26|همان، ص26]]-[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/59|59]]</ref>
-در پايان اين بخش، آثار درخشان حج در جوامع مسلمانان بيان شده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/60|همان، ص60]]</ref>.
+در پايان اين بخش، آثار درخشان حج در جوامع مسلمانان بيان شده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/60|همان، ص60]]</ref>
-در بخش سوم، اسرار روحى حج مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. نويسنده، معتقد است كه صورت اعمال حجّ و تمام عبادات، در واقع، تشريح مقامات روحى و معنوى انبيا و اولياى خدا(ع) است؛ تجزيه و تحليلى است از سير روحانى سالكين إلى الله و سفركنندگان به‌سوى خدا، كه چگونه مراحل و منازل بندگى و عبوديت را پيموده‌اند و سرانجام، به مقام قرب ربوبى رسيده‌اند و روشن است كه حقيقت عبادت، همانا حركت روح انسان به‌سوى خداست، وگرنه تنها صورت ظاهر اعمال بدنى، درصورتى‌كه عارى از توجّه قلب باشد، عبادت حقيقى محسوب نمى‌شود و فاقد ارزش‌هاى واقعى است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/67|همان، ص67]]</ref>.
+در بخش سوم، اسرار روحى حج مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است كه صورت اعمال حجّ و تمام عبادات، در واقع، تشريح مقامات روحى و معنوى انبيا و اولياى خدا(ع) است؛ تجزيه و تحليلى است از سير روحانى سالكين إلى الله و سفركنندگان به‌سوى خدا، كه چگونه مراحل و منازل بندگى و عبوديت را پيموده‌اند و سرانجام، به مقام قرب ربوبى رسيده‌اند و روشن است كه حقيقت عبادت، همانا حركت روح انسان به‌سوى خداست، وگرنه تنها صورت ظاهر اعمال بدنى، درصورتى‌كه عارى از توجّه قلب باشد، عبادت حقيقى محسوب نمى‌شود و فاقد ارزش‌هاى واقعى است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/67|همان، ص67]]</ref>
-با توجه به مباحث گذشته كه اجمالى از اسرار حج و اهداف عالى آن معلوم شد، در بخش چهارم، به توضيح مراحل حج پرداخته شده است. عناوين اين بخش، عبارتند از: آغاز سفر و طى مراحل؛ اصلاح نيت؛ توبه؛ انقطاع از هرچه غير خداست؛ اتخاذ رفيق و حسن خلق <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/88|ر.ك: همان، ص88]]-[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/96|96]]</ref>.
+با توجه به مباحث گذشته كه اجمالى از اسرار حج و اهداف عالى آن معلوم شد، در بخش چهارم، به توضيح مراحل حج پرداخته شده است. عناوين اين بخش، عبارتند از: آغاز سفر و طى مراحل؛ اصلاح نيت؛ توبه؛ انقطاع از هرچه غير خداست؛ اتخاذ رفيق و حسن خلق<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/88|ر.ک: همان، ص88]]-[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/96|96]]</ref>
-در بخش پنجم، مواقف حج، توضيح داده شده است. اين مواقف عبارتند از: ميقات؛ مطاف؛ مسعى؛ عرفات؛ مشعر الحرام؛ منى يا قربانگاه؛ زيارت بيت و استلام حجر <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/97|همان، ص97]]</ref>.
+در بخش پنجم، مواقف حج، توضيح داده شده است. اين مواقف عبارتند از: ميقات؛ مطاف؛ مسعى؛ عرفات؛ مشعر الحرام؛ منى يا قربانگاه؛ زيارت بيت و استلام حجر<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/97|همان، ص97]]</ref>
-در بخش ششم، به بحث از نتايج حج پرداخته شده است. نويسنده بر اين باور است كه كسى كه عازم سفر حجّ است، سه كار مهمّ و اساسى بايد به ترتيب، انجام دهد تا به مقصد برسد. اوّل، تهيه و تأمين توشه راه، كه بى زاد و راحله و استطاعت، توانايى حج نخواهد داشت. دوم، دل كندن از خانه و اهل و عيال و وطن و سپس به راه افتادن و رو به كعبه و بيت‌الله حركت كردن؛ وگرنه، تنها با به دست آوردن زاد و راحله و آن‌گاه در خانه نشستن، كسى به كعبه نخواهد رسيد. سوم، بعد از رسيدن به حرم، مشغول مناسك و اعمال حج شود و آنها را يكى بعد از ديگرى به انجام رساند كه در اين صورت، كار او تمام است و مقصود از سفرش حاصل است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/257|همان، ص257]]</ref>.
+در بخش ششم، به بحث از نتايج حج پرداخته شده است. نویسنده بر اين باور است كه كسى كه عازم سفر حجّ است، سه كار مهمّ و اساسى بايد به ترتيب، انجام دهد تا به مقصد برسد. اوّل، تهيه و تأمين توشه راه، كه بى زاد و راحله و استطاعت، توانايى حج نخواهد داشت. دوم، دل كندن از خانه و اهل و عيال و وطن و سپس به راه افتادن و رو به كعبه و بيت‌الله حركت كردن؛ وگرنه، تنها با به دست آوردن زاد و راحله و آن‌گاه در خانه نشستن، كسى به كعبه نخواهد رسيد. سوم، بعد از رسيدن به حرم، مشغول مناسك و اعمال حج شود و آنها را يكى بعد از ديگرى به انجام رساند كه در اين صورت، كار او تمام است و مقصود از سفرش حاصل است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/257|همان، ص257]]</ref>
-در آخرين بخش، برنامه‌هاى زيارتى كه پس از حج خانه خدا، وجود دارد، معرفى شده است. عناوين مطرح‌شده در اين بخش عبارتند از: به زيارت مرقد پاك رسول خدا(ص) و ائمّه(ع) مى‌رويم؛ مودّت اهل بيت رسالت(ع)، اجر رسالت است؛ ولايت، شرط مقبوليت اعمال است؛ بقا و احاطه ارواح كامل، بعد از مرگ؛ خاك پاى آسمانيان، حيات‌بخش است؛ شيعه در مدينه، گمشده‌اى دارد؛ بقيع يا بارگاه قدس و مظهر عزّت و كبرياى خدا؛ شهداى احُد قربانيان راه خدا؛ پايان سفر و ختم كتاب <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/264|همان، ص264]]</ref>.
+در آخرين بخش، برنامه‌هاى زيارتى كه پس از حج خانه خدا، وجود دارد، معرفى شده است. عناوين مطرح‌شده در اين بخش عبارتند از: به زيارت مرقد پاک رسول خدا(ص) و ائمّه(ع)مى‌رويم؛ مودّت اهل‌بيت رسالت(ع)، اجر رسالت است؛ ولايت، شرط مقبوليت اعمال است؛ بقا و احاطه ارواح كامل، بعد از مرگ؛ خاک پاى آسمانيان، حيات‌بخش است؛ شيعه در مدينه، گمشده‌اى دارد؛ بقيع يا بارگاه قدس و مظهر عزّت و كبرياى خدا؛ شهداى احُد قربانيان راه خدا؛ پايان سفر و ختم كتاب<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/264|همان، ص264]]</ref>
 == وضعيت كتاب ==
+در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/52|ر.ک: پاورقى، ص52]]</ref>، به توضيح برخى از مطالب متن پرداخته شده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/53|ر.ک: همان، ص53]]</ref>
-در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/52|ر.ك: پاورقى، ص52]]</ref>، به توضيح برخى از مطالب متن پرداخته شده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5529/1/53|ر.ك: همان، ص53]]</ref>.
 ==پانويس ==
 <references />
@@ خط ۹۳: / خط ۷۳: @@
 مقدمه و متن كتاب.
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-== پیوندها ==
+[[توسل (ضیاءآبادی)]]
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/5529 مطالعه کتاب حج برنامه تکامل در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
 [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
-[[رده:فقه و اصول]]
+[[رده: فقه و اصول]]
-[[رده:مباحث خاص فقه]]
+[[رده: مباحث خاص فقه]]
 [[رده:عبادات]]