فریزر، جیمز بیلی

نام	فریزر، جیمز بیلی
نام‌های دیگر
نام پدر
متولد	۱۷۸۳
محل تولد	ریلیک اسکاتلند
رحلت	1856م
اساتید
برخی آثار	رحلة فريزر إلی بغداد سنة 1834
کد مؤلف	AUTHORCODE09691AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، فریزر (ابهام زدایی) را ببینید.

جیمز بیلی فریزر (۱۷۸۳-1856م)، نقاش، سیاح و سفرنامه‌‌نویس اسکاتلندی است که چند سال در ایران زیسته و چندین سفرنامه درباره ایران نوشته است.

تولد و زندگی‌نامه

جیمز بیلی فریزر در ریلیک، نزدیکی اینورنس متولد شد. او فرزند ارشد از میان پنج پسر ادوارد فریزر و همسرش جین بود. وی، در ادینبورگ، در املاک خانوادگی و تحت تعلیم معلم خصوصی پرورش یافت.

سفرها

جیمز، در آغاز جوانی به هند غربی و از آنجا به هندوستان سفر کرد. او، پس از آن‌که از یافتن کاری مناسب در هند نومید شد، در سال 1821م تصمیم گرفت از راه بوشهر و تهران، به میهنش بازگردد. در قم، با لباس مبدل وارد حرم حضرت معصومه(س) شد، ولی در مشهد با کمک یک دوست روحانی، تبدیل به یک مسلمان واقعی شد و توانست وارد حرم شود و بی آن‌که کسی مزاحمش شود، طرح‌هایی بکشد.

فریزر پس از شش هفته اقامت در مشهد، رهسپار غرب شد و از راه ترکمن‌صحرا به استرآباد (گرگان) رفت و سپس در امتداد ساحل دریای خزر، به اردبیل و تبریز و ارومیه سفر کرد. او پس از کمابیش هشت ماه اقامت در ایران، در 1823م به خانه خود در اسکاتلند رسید. ازآن‌پس طی ده سال، هفت کتاب بزرگ شامل سفرنامه و داستان نوشت که همه آن‌ها، جز یکی، زمینه ایرانی دارد. «سفرنامه خراسان» در سال‌‌های 1821 و 1822م و سفرها و ماجراها در ایالات ایرانی ساحل جنوبی دریای خزر، دربرگیرنده اطلاعاتی گران‌بها درباره منطقه‌ای است که در آن هنگام برای دنیای خارج تقریباً ناشناخته بوده است.

در 1833م، لرد پالمرستون وزیر خارجه بریتانیا که از سیاست‌های توسعه‌‌طلبانه روسیه به هراس افتاده بود، از فریزر خواست به ایران و میانرودان سفر کند و درباره فعالیت‌ها و نفوذ روسیه در آن نقاط گزارشی محرمانه بنویسد. فریزر، نزدیک به هجده ماه به این مأموریت خسته‌کننده پرداخت و کمابیش ده‌هزار میل را بر پشت اسب گذراند. در بازگشت به انگلستان در 1835م، دو سفرنامه با عنوان «سفر زمستانی از قسطنطنیه به تهران» و «سفرهایی در کردستان و میانرودان و نقاط دیگر» نوشت. چندین سال بعد، این کتاب‌ها ازآن‌رو که تصویری راستین از همه جنبه‌‌های زندگی نوین ایرانی به دست داده بود، موردستایش لرد کرزن قرار گرفت. همچنین دو داستان «قزلباش» و دنباله آن به نام «ماجراجوی ایرانی» و نیز روایتی مفصل درباره حضور سه شاهزاده قجر- که در 1836م به لندن رفته بودند- به رشته تحریر درآورد که خوانندگان بسیاری را به خود جلب کرد.

گذشته از این‌ها او در هنر نقاشی، به‌خصوص آبرنگ، سبکی بدیع و زیبا دارد و در برخی از آثار خود، چشم‌انداز اولیه‌‌ای از هند و ایران ارائه کرده است.

وفات

فریزر، در سال 1856 درگذشت.

آثار

1. سفرنامه خراسان؛
2. سفر زمستانی از قسطنطنیه به تهران؛
3. سفرهایی در کردستان و میانرودان و نقاط دیگر؛
4. قزلباش؛
5. ماجراجوی ایرانی.

منابع مقاله

پایگاه اینترنتی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، دوشنبه 20 بهمن 1399

وابسته‌ها

رحلة فريزر إلی بغداد سنة 1834