عطار، حسن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '↵↵↵\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به ' {{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} ') |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر|عطار (ابهام زدایی)}} | |||
''' | '''ابوالعلاء حسن بن احمد بن حسن بن احمد بن محمد عطار''' (488-567ق)، از بزرگان ادب و از مشاهیر نحو و لغت و حدیث | ||
== اسم و نسب == | == اسم و نسب == | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۵: | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:اردیبهشت (1400)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۳:۰۱
| نام | عطار، حسن |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | احمد |
| متولد | شنبه 14 ذی‌حجه سال 488ق |
| محل تولد | همدان |
| رحلت | 567ق |
| اساتید | ابومحمد عبدالرحمن بن حمد بن حسن دونی زاهد |
| برخی آثار | مظهر التقديس بذهاب دولة الفرنسيس |
| کد مؤلف | AUTHORCODE06489AUTHORCODE |
ابوالعلاء حسن بن احمد بن حسن بن احمد بن محمد عطار (488-567ق)، از بزرگان ادب و از مشاهیر نحو و لغت و حدیث
اسم و نسب
مصادر تاریخی در اسم و نسب وی اختلافی ندارند. طولانی‌ترین نسب او در کتاب مناقبش که به دست شاگردش نوشته شده، چنین آمده: «ابوالعلاء حسن بن احمد بن حسن بن احمد بن محمد بن سهل بن سلمة بن عثکل بن اسحاق، عطار همدانی». از میان اجدادش، عثکل عرب بوده است. اکثر مصادر نام وی را تا پنج مورد اول ذکر کرده‌اند. خود ابوالعلاء هم در هنگام نوشتن اسمش چنین می‌نوشته است؛ چنان‌که در نسخه خطی کتابخانه قسطمونی «التمهيد في معرفة التجويد»، نوشته: «كتبه الحسن بن احمد بن الحسن بن احمد بن محمد العطار». او در اجازه‌نامه به یکی از شاگردانش و نیز در آغاز وصیتش، نام خویش را چنین ذکر کرده است[۱].
کنیه او ابوالعلاء است و لقبش عطار. درباره کنیه‌اش به ابوالعلاء، فرزندی به نام علاء برای او ثبت نشده و علت این کنیه معلوم نیست. به‌خاطر خرید و فروش عطر او ملقب به عطار است. شاید هم عطار لقب خانواده او باشد نه لقب مخصوص خودش یا پدرش زیرا پسرعمویش محمد هم ملقب به عطار است[۲].
همدانی نامیدن او هم به علت این است که در همدان متولد شد و اکثر عمرش را در آنجا گذراند و سرانجام هم در همان جا دفن شد[۳].
ولادت
عطار، قبل از طلوع خورشید روز شنبه 14 ذی‌حجه سال 488ق، در شهر همدان به دنیا آمد. پدرش تاجر بود و در وضعیت راحتی بزرگ شد. میراث زیادی هم از پدر به او رسید که در هنگام شروع علم‌آموزی آن را انفاق کرد. خانواده‌اش در کودکی او را به معلمی سپردند که به وی قرآن بیاموزد. اولین حدیث را از استادش ابومحمد عبدالرحمن بن حمد بن حسن دونی زاهد در سال 495ق، استماع کرد[۴].
او در محله ظفرآباد همدان ساکن بود و امامت مسجدی را به عهده داشت که زیاد از خانه‌اش فاصله نداشت. وی خواهر شیخ ابوبکر عبدالغفار بن محمد بن عبدالغفار را به همسری گرفت. همسر ابوالعلاء پیش از خودش از دنیا رفت[۵].
ابوالعلاء سه پسر به نام‌های ابومحمد عبدالغنی، ابوعبدالله احمد، ابوبکر محمد داشت که همه از علمای قرائت و حدیث و رجال شدند و دختری به نام عاتکه که از صالحات و محدثه بود[۶].
ابوالعلاء عطار، اکثر عمرش را در شهر همدان در شمال غرب ایران زیست[۷]. او با شش تن از خلفای دولت عباسی، یعنی المستظهربالله، المسترشدبالله، الراشدبالله، المقتفي‌لأمرالله، المستنجدبالله و المستضيءبأمرالله، هم‌دوره بوده است. در همدان دوران آرامی را نگذراند؛ زیرا آن شهر محل درگیری‌ها و برخوردهای سلاطین سلجوقی با هم بود. او به بغداد هم سفر کرده؛ در آن دوران مدارس نظامیه بغداد در اوج شکوفایی خود بودند[۸].
درهرحال، در عین گرایش اهالی سیاست و قدرت به او، وی به‌دور از خلفا و وزرا زیست[۹].
جایگاه علمی
ابوالعلاء قدرت حافظه عجیبی داشته؛ به‌طوری که شاگردش نقل می‌کند او کتاب «الجمل في النحو» عبدالقاهر جرجانی را از صبح تا عصر یک روز، حفظ کرد. ابوالعز قلانسی مقری، به‌خاطر این امر او را بر سایر شاگردانش برتری می‌داد[۱۰].
وی نیمی از روزش را به تلاوت قرآن و نیم دیگر را به مطالعه حدیث اختصاص داده بود و شبش را به سه قسمت تقسیم کرده بود که ثلث آن را می‌نوشت و ثلث دیگر را در تفکر بود و ثلث دیگر را می‌خوابید[۱۱].
او در پاسخ کسی که از کثرت اشتغالش به این دو علم (قرائت و حدیث) پرسیده بود، گفت: من دیدم اکثر مردم از تحصیل این دو علم روگردانند و به آموختنش اهمیتی نمی‌دهند، ازاین‌رو به این دو علم مشغول شدم و عمرم را فقط در راه تحصیل آن صرف کردم[۱۲].
اساتید
ابوالعلاء عطار، قرآن را با روایاتش بر ابوعلی حداد و سایرین در اصفهان و بر ابوالعز قلانسی در واسط و بر بارع دباس و ابوبکر مزرفی و دیگران در بغداد خواند. از عبدالرحمن دونی در سال 95 حدیث شنید و این اولین استماعش بود. سپس در اصفهان از ابوعلی حداد حدیث شنید و مدتی را ملازم او بود. در خراسان از ابوعبدالله فراوی و دیگران حدیث شنید. سپس به بغداد رفت و از ابوالقاسم بن بیان و ابوعلی بن نبهان و ابوعلی بن مهدی و ابوطالب یوسفی و ابن حصین و دیگران روایت شنید. دو سفر دیگر هم به بغداد داشت که دومی پس از 35 سال اتفاق افتاد و در آن نقل حدیث و قرائت قرآن کرد[۱۳].
آثار
- الأدب في حسان الحديث؛
- الانتصار في معرفة قراء المدن و الأمصار؛
- التمهيد في معرفة التجويد؛
- درة التاج في فوائد الحاج؛
- زاد المسافر؛
- غاية الاختصار في القرائات العشر لأئمة الأمصار؛
- الكشف و البيان عن ماءات القرآن؛
- مبهج الأسرار في معرفة اختلاف العدد في الأخماس و الأعشار علی غاية الإيجاز و الاختصار؛
- مفردات القراء؛
- الهادي إلی معرفة المقاطع و المبادي.
شاگردان
وقتی ابوالعلاء به همدان برگشت خود را وقف تدریس کرد. او فقط در خانه و مسجدش تدریس داشت و از عاملان ظلم، مدرسه یا مسجدی را نپذیرفت. ابن جزری هشت تن از شاگردانی را که از وی اخذ قرائت کردند، نام می‌برد که یکی از آنان عبدالوهاب بن علی بن سکینه ابواحمد بغدادی شیخ عراق در زمان خودش است و ابن رجب حنبلی کسانی را که از وی اخذ حدیث کردند نام می‌برد که یکی از آنان ابوالقاسم علی بن حسن بن عساکر دمشقی، حافظ ثقه و ثبت و حجت شام است[۱۴].
پانویس
منابع مقاله
عطار، حسن بن احمد، «التمهيد في معرفة التجويد»، مقدمه محقق غانم قدوری حمد، دار عمان، 1420ق.