الأمثال المولدة: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'>
[[پرونده:NUR02509J1.jpg|بندانگش» ایجاد کرد.) |
جز (جایگزینی متن - '↵↵| ' به ' | ') |
||
| (۴۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02509J1.jpg | |||
| عنوان =الأمثال المولدة | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| پدیدآوران = | |||
[[اعرجی، محمد حسین]] (مقدمه‌نويس) | |||
| | |||
| | |||
[[خوارزمی، محمد بن عباس]] ( | [[خوارزمی، محمد بن عباس]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =PN 6519 /خ9الف8* | ||
| موضوع = | |||
اندرز نامه‌ها | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
شعر عربی - مجموعه‌ها | شعر عربی - مجموعه‌ها | ||
ضرب المثلهای عربی | ضرب المثلهای عربی | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | المجمع الثقافي | ||
| مکان نشر =ابوظبی - امارات | |||
| سال نشر = 2003 م | |||
|مکان نشر | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02509AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
|سال نشر | | کتابخانۀ دیجیتال نور =02509 | ||
| | | کتابخوان همراه نور =02509 | ||
| | | کد پدیدآور = | ||
| | | پس از = | ||
| | | پیش از = | ||
| | }} | ||
'''الأمثال المولَّدة'''، اثر [[خوارزمی، محمد بن عباس |ابوبكر محمد بن عباس خوارزمى]]، حاوى ضرب‌المثل‌هایى است كه از كلام موَلّدين به يادگار مانده است. مولّدين به كسانى گفته مى‌شود كه عربى را فصيح تكلّم نمى‌كنند. | |||
هدف مؤلف اين است كه اين ضرب‌المثل‌ها را از زبان بازرگانان در بازار و افراد غريب در سفرها و... بيان كند. | هدف مؤلف اين است كه اين ضرب‌المثل‌ها را از زبان بازرگانان در بازار و افراد غريب در سفرها و... بيان كند. | ||
== ساختار == | ==ساختار== | ||
كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و ضرب‌المثل‌ها، در بيست و یک باب، تنظيم شده است. | |||
كتاب با دو مقدمه از محقق و | |||
برخى از اين ضرب‌المثل‌ها به عصر جاهلى بازمى‌گردد، مانند مثل 75 و برخى ديگر يادگار دوران اسلامى است، مانند مثل 223، 261، 268 و 295 و برخى هم به‌جامانده از دوران سلطه اموى‌هاست، مثل ضرب‌المثل 130، 1386، ولى | برخى از اين ضرب‌المثل‌ها به عصر جاهلى بازمى‌گردد، مانند مثل 75 و برخى ديگر يادگار دوران اسلامى است، مانند مثل 223، 261، 268 و 295 و برخى هم به‌جامانده از دوران سلطه اموى‌هاست، مثل ضرب‌المثل 130، 1386، ولى غالباً اين ضرب‌المثل‌ها يادگار دوره عباسيان است. | ||
به گفته مؤلف، شخصى در صدر اسلام و ديگرى در جاهليت سخنى مى‌گفت و كلامش متروك واقع مى‌شد، فقط در دوره عباسيان بود كه از آن سخنان، به‌عنوان ضرب‌المثل استفاده شد. مؤلف چنان‌كه خود مى‌گويد، اين كتاب را از سخنان عياران، آوازه‌خوانان، شوخ‌طبعان، ظرفا، صوفيه و... فراهم آورده است. اين ضرب‌المثل‌ها، قريب به فهم است و بر زبان شيرين و در دل‌ها مورد قبول قرار | به گفته مؤلف، شخصى در صدر اسلام و ديگرى در جاهليت سخنى مى‌گفت و كلامش متروك واقع مى‌شد، فقط در دوره عباسيان بود كه از آن سخنان، به‌عنوان ضرب‌المثل استفاده شد. مؤلف چنان‌كه خود مى‌گويد، اين كتاب را از سخنان عياران، آوازه‌خوانان، شوخ‌طبعان، ظرفا، صوفيه و... فراهم آورده است. اين ضرب‌المثل‌ها، قريب به فهم است و بر زبان شيرين و در دل‌ها مورد قبول قرار مى‌گیرد. عامه مردم نسبت به اين نوع مثل‌ها ناآگاه نيستند و خواص نيز از به‌كارگیرى آن‌ها تكبر نمى‌ورزند. اكثر اين مثل‌ها به‌صورت مرسل آمده، چون كه صاحبان آن‌ها معلوم و شناخته‌شده نيستند، چرا كه زمان زيادى بر آن‌ها گذشته است. | ||
تنها نسخه‌اى كه محقق بدان دست يافته و بر آن اعتماد ورزيده، نسخه‌اى خطى است كه در ضمن مجموعه‌اى از كتاب‌هاى «ثعالبى» گنجانده شده است، اما محقق، مدعى است كه اين كتاب، جزء كتب ثعالبى نيست، بلكه از جمله مؤلفات ابوبكر خوارزمى است. | تنها نسخه‌اى كه محقق بدان دست يافته و بر آن اعتماد ورزيده، نسخه‌اى خطى است كه در ضمن مجموعه‌اى از كتاب‌هاى «ثعالبى» گنجانده شده است، اما محقق، مدعى است كه اين كتاب، جزء كتب ثعالبى نيست، بلكه از جمله مؤلفات ابوبكر خوارزمى است. | ||
== گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
محقق در مقدمه، شرح حال مفصلى از نویسنده آورده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/5|مقدمه محقق، ص5]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/64|64]]</ref> | |||
در مقدمه مؤلف، توضيحاتى پيرامون موضوعات كتاب و روش تأليف، داده شده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/65|مقدمه مؤلف، ص65]] - [http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/87 87]</ref> | |||
در | از جمله مثل‌هاى حكمت‌آميز در باب اول، عبارتند از: «صبر، كليد فرج است»؛ «طمع كاذب، فقر حاضر است»؛ «آدمى، دشمن چيزى است كه نسبت به آن جاهل است»؛ «حيله، نافع‌ترين وسيله است»؛ «كسى كه عاشق شود، ذليل خواهد شد»؛ «كسى كه به حكم موسى راضى نشود، به حكم فرعون راضى خواهد شد» و.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/89|متن كتاب، ص89]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/100|100]]</ref> | ||
در باب دوم، مواعظى ذكر شده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: «اسرار، نزد احرار است»؛ «آزادمرد، با اشاره‌اى متوجه مى‌شود»؛ «زمين غير، تو را راضى نمى‌كند»؛ «كسى كه فرزندش را ادب كند، دماغ دشمن را به خاک ماليده است»؛ «هر امرى سببى دارد»؛ «خدا رحم نمى‌كند به كسى كه به مردم رحم نمى‌كند»؛ «كسى كه از مردم تشكر نكند، شاكر خداوند نخواهد بود» و.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/101|ص101]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/3467/1/134|ص134]]</ref> | |||
در باب دوم، مواعظى ذكر شده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: «اسرار، نزد احرار است»؛ «آزادمرد، با اشاره‌اى متوجه مى‌شود»؛ «زمين غير، تو را راضى نمى‌كند»؛ «كسى كه فرزندش را ادب كند، دماغ دشمن را به | |||
باب سوم، امثالى است كه در مورد شتم يا دعاى ديگران مى‌باشد. برخى از اين امثال، عبارتند از: «فلانى، از يهودى خبيث‌تر است»؛ «كافرتر از حمار بن مويلع»؛ «زشت‌تر از سحر»؛ «قسى‌تر از سنگ»؛ «مظلوم‌تر از بچه»؛ «وحشى‌تر از ميمون» و... | باب سوم، امثالى است كه در مورد شتم يا دعاى ديگران مى‌باشد. برخى از اين امثال، عبارتند از: «فلانى، از يهودى خبيث‌تر است»؛ «كافرتر از حمار بن مويلع»؛ «زشت‌تر از سحر»؛ «قسى‌تر از سنگ»؛ «مظلوم‌تر از بچه»؛ «وحشى‌تر از ميمون» و... | ||
| خط ۷۵: | خط ۵۴: | ||
عنوان برخى از ساير ابواب، عبارتند از: مدح و شفقت بر ديگران، انواع جنون، هزل و جنون، هزل در استعاره، تشبيه در «كانّ» و «كانّما»، امثال قرآن، امثال اهل بغداد، استعاره هزلى، امثال وارده در اشعار، اراجيز و... | عنوان برخى از ساير ابواب، عبارتند از: مدح و شفقت بر ديگران، انواع جنون، هزل و جنون، هزل در استعاره، تشبيه در «كانّ» و «كانّما»، امثال قرآن، امثال اهل بغداد، استعاره هزلى، امثال وارده در اشعار، اراجيز و... | ||
اين كتاب ما را با | اين كتاب ما را با گوشه‌هایى از تاريخ و عرف و رسوم مردم در گذشته آشنا مى‌سازد و منبع بسيار خوبى برای مطالعه تاريخى در اين زمينه مى‌باشد. | ||
شايد اين اثر، | شايد اين اثر، اولین كتابى باشد كه از اساس بر مبناى ثبت امثال مولّدين نگاشته شده است. هيچ‌كس قبل از مؤلف، در اين موضوع، كتابى تأليف نكرده، بلكه هر آنچه هست، نوشته متأخرين است، بلكه كتاب‌هایى قبل از اين كتاب در باب امثال به رشته تحرير درآمده است و لیکن همگى در باب امثال عرب فصيح است، نه عرب غير محض و غير فصيح. | ||
اگر مصدر تأليف اين كتاب را حافظه | اگر مصدر تأليف اين كتاب را حافظه نویسنده بدانيم، به گمان مى‌رسد آن را به‌تدريج و بافاصله تدوين كرده باشد. شاهد اين امر، تكرار برخى مثل‌هاست كه حدود 80 مثل را دربرمى‌گیرد؛ به‌عنوان نمونه، مثل شماره 357 كه در مثل 462 و مثل 785 كه در مثل 811 و... تكرار شده است. | ||
از ديگر نقايص كتاب، مى‌توان به اضطراب موجود در روش مؤلف نسبت به تبويب عناوين و موضوعات اشاره كرد. مؤلف ابتدا كتاب را بر اساس موضوعات تبويب كرده، ولى از اين اساس در برخى موارد عدول نموده است؛ | از ديگر نقايص كتاب، مى‌توان به اضطراب موجود در روش مؤلف نسبت به تبويب عناوين و موضوعات اشاره كرد. مؤلف ابتدا كتاب را بر اساس موضوعات تبويب كرده، ولى از اين اساس در برخى موارد عدول نموده است؛ مثلاًدر جايى به اساس بلاغى عدول مى‌كند مثل باب: «تفاريق المجون و التشبيه» و يا «تناول المولدين و استعاراتهم» و گاهى از اين دو نيز عدول كرده و به امرى جداى از اين دو مى‌پردازد، مانند: «... أمثال السؤال» و يا «... الأمثال التى تفرد بها أهل البغداد» و... بر اين عدول از اساس اولیه، امر ديگرى كه مربوط به توزيع مثل‌هاست مترتب مى‌شود؛ مثلاًضرب‌المثل 118 را در «باب المواعظ» ذكر مى‌كند و حال‌آنكه اين مثل، آيه قرآنى است و بجا بود در باب «ما جاء... في القرآن فضربت به الأمثال» بيايد. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
تحقيق كتاب، توسط محمدحسين اعرجى صورت گرفته است. | تحقيق كتاب، توسط محمدحسين اعرجى صورت گرفته است. | ||
| خط ۹۱: | خط ۶۸: | ||
در پاورقى‌ها، بيشتر به ذكر منابع پرداخته شده است. | در پاورقى‌ها، بيشتر به ذكر منابع پرداخته شده است. | ||
==پانويس == | |||
<references/> | |||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن كتاب. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:ادبیات (کلیات)]] | [[رده:ادبیات (کلیات)]] | ||
[[رده: | [[رده: مجموعه‌های ادبی عمومی]] | ||
[[رده:اقتباس ادبی]] | [[رده:اقتباس ادبی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۰۰
| الأمثال المولدة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اعرجی، محمد حسین (مقدمه‌نويس) خوارزمی، محمد بن عباس (نویسنده) |
| ناشر | المجمع الثقافي |
| مکان نشر | ابوظبی - امارات |
| سال نشر | 2003 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اندرز نامه‌ها
شعر عربی - مجموعه‌ها ضرب المثلهای عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PN 6519 /خ9الف8* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الأمثال المولَّدة، اثر ابوبكر محمد بن عباس خوارزمى، حاوى ضرب‌المثل‌هایى است كه از كلام موَلّدين به يادگار مانده است. مولّدين به كسانى گفته مى‌شود كه عربى را فصيح تكلّم نمى‌كنند.
هدف مؤلف اين است كه اين ضرب‌المثل‌ها را از زبان بازرگانان در بازار و افراد غريب در سفرها و... بيان كند.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و ضرب‌المثل‌ها، در بيست و یک باب، تنظيم شده است.
برخى از اين ضرب‌المثل‌ها به عصر جاهلى بازمى‌گردد، مانند مثل 75 و برخى ديگر يادگار دوران اسلامى است، مانند مثل 223، 261، 268 و 295 و برخى هم به‌جامانده از دوران سلطه اموى‌هاست، مثل ضرب‌المثل 130، 1386، ولى غالباً اين ضرب‌المثل‌ها يادگار دوره عباسيان است.
به گفته مؤلف، شخصى در صدر اسلام و ديگرى در جاهليت سخنى مى‌گفت و كلامش متروك واقع مى‌شد، فقط در دوره عباسيان بود كه از آن سخنان، به‌عنوان ضرب‌المثل استفاده شد. مؤلف چنان‌كه خود مى‌گويد، اين كتاب را از سخنان عياران، آوازه‌خوانان، شوخ‌طبعان، ظرفا، صوفيه و... فراهم آورده است. اين ضرب‌المثل‌ها، قريب به فهم است و بر زبان شيرين و در دل‌ها مورد قبول قرار مى‌گیرد. عامه مردم نسبت به اين نوع مثل‌ها ناآگاه نيستند و خواص نيز از به‌كارگیرى آن‌ها تكبر نمى‌ورزند. اكثر اين مثل‌ها به‌صورت مرسل آمده، چون كه صاحبان آن‌ها معلوم و شناخته‌شده نيستند، چرا كه زمان زيادى بر آن‌ها گذشته است.
تنها نسخه‌اى كه محقق بدان دست يافته و بر آن اعتماد ورزيده، نسخه‌اى خطى است كه در ضمن مجموعه‌اى از كتاب‌هاى «ثعالبى» گنجانده شده است، اما محقق، مدعى است كه اين كتاب، جزء كتب ثعالبى نيست، بلكه از جمله مؤلفات ابوبكر خوارزمى است.
گزارش محتوا
محقق در مقدمه، شرح حال مفصلى از نویسنده آورده است.[۱]
در مقدمه مؤلف، توضيحاتى پيرامون موضوعات كتاب و روش تأليف، داده شده است.[۲]
از جمله مثل‌هاى حكمت‌آميز در باب اول، عبارتند از: «صبر، كليد فرج است»؛ «طمع كاذب، فقر حاضر است»؛ «آدمى، دشمن چيزى است كه نسبت به آن جاهل است»؛ «حيله، نافع‌ترين وسيله است»؛ «كسى كه عاشق شود، ذليل خواهد شد»؛ «كسى كه به حكم موسى راضى نشود، به حكم فرعون راضى خواهد شد» و.[۳]
در باب دوم، مواعظى ذكر شده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: «اسرار، نزد احرار است»؛ «آزادمرد، با اشاره‌اى متوجه مى‌شود»؛ «زمين غير، تو را راضى نمى‌كند»؛ «كسى كه فرزندش را ادب كند، دماغ دشمن را به خاک ماليده است»؛ «هر امرى سببى دارد»؛ «خدا رحم نمى‌كند به كسى كه به مردم رحم نمى‌كند»؛ «كسى كه از مردم تشكر نكند، شاكر خداوند نخواهد بود» و.[۴]
باب سوم، امثالى است كه در مورد شتم يا دعاى ديگران مى‌باشد. برخى از اين امثال، عبارتند از: «فلانى، از يهودى خبيث‌تر است»؛ «كافرتر از حمار بن مويلع»؛ «زشت‌تر از سحر»؛ «قسى‌تر از سنگ»؛ «مظلوم‌تر از بچه»؛ «وحشى‌تر از ميمون» و...
عنوان برخى از ساير ابواب، عبارتند از: مدح و شفقت بر ديگران، انواع جنون، هزل و جنون، هزل در استعاره، تشبيه در «كانّ» و «كانّما»، امثال قرآن، امثال اهل بغداد، استعاره هزلى، امثال وارده در اشعار، اراجيز و...
اين كتاب ما را با گوشه‌هایى از تاريخ و عرف و رسوم مردم در گذشته آشنا مى‌سازد و منبع بسيار خوبى برای مطالعه تاريخى در اين زمينه مى‌باشد.
شايد اين اثر، اولین كتابى باشد كه از اساس بر مبناى ثبت امثال مولّدين نگاشته شده است. هيچ‌كس قبل از مؤلف، در اين موضوع، كتابى تأليف نكرده، بلكه هر آنچه هست، نوشته متأخرين است، بلكه كتاب‌هایى قبل از اين كتاب در باب امثال به رشته تحرير درآمده است و لیکن همگى در باب امثال عرب فصيح است، نه عرب غير محض و غير فصيح.
اگر مصدر تأليف اين كتاب را حافظه نویسنده بدانيم، به گمان مى‌رسد آن را به‌تدريج و بافاصله تدوين كرده باشد. شاهد اين امر، تكرار برخى مثل‌هاست كه حدود 80 مثل را دربرمى‌گیرد؛ به‌عنوان نمونه، مثل شماره 357 كه در مثل 462 و مثل 785 كه در مثل 811 و... تكرار شده است.
از ديگر نقايص كتاب، مى‌توان به اضطراب موجود در روش مؤلف نسبت به تبويب عناوين و موضوعات اشاره كرد. مؤلف ابتدا كتاب را بر اساس موضوعات تبويب كرده، ولى از اين اساس در برخى موارد عدول نموده است؛ مثلاًدر جايى به اساس بلاغى عدول مى‌كند مثل باب: «تفاريق المجون و التشبيه» و يا «تناول المولدين و استعاراتهم» و گاهى از اين دو نيز عدول كرده و به امرى جداى از اين دو مى‌پردازد، مانند: «... أمثال السؤال» و يا «... الأمثال التى تفرد بها أهل البغداد» و... بر اين عدول از اساس اولیه، امر ديگرى كه مربوط به توزيع مثل‌هاست مترتب مى‌شود؛ مثلاًضرب‌المثل 118 را در «باب المواعظ» ذكر مى‌كند و حال‌آنكه اين مثل، آيه قرآنى است و بجا بود در باب «ما جاء... في القرآن فضربت به الأمثال» بيايد.
وضعيت كتاب
تحقيق كتاب، توسط محمدحسين اعرجى صورت گرفته است.
فهرست مطالب؛ آيات؛ ايام عرب در جاهليت و اسلام؛ لغت مولّده و معرّبه؛ اعلام؛ شهرها و اماكن؛ قوافى، انصاف ابيات و ارجاز و فهرست مصادر مورد استفاده محقق، در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها، بيشتر به ذكر منابع پرداخته شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.