فانی شیرازی دهدار، محمد بن محمود: تفاوت میان نسخه‌ها
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '↵↵↵\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به ' {{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} ') |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" | | | data-type="authorfatherName" |محمود | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| data-type="authorbirthDate" | | | data-type="authorbirthDate" |حدود 947ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
| data-type="authorBirthPlace" | | | data-type="authorBirthPlace" |شیراز | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| data-type="authorDeathDate" | | | data-type="authorDeathDate" |۱۰۱۶ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" |[[ | | data-type="authorTeachers" |[[فتح‌الله شیرازی، فتح‌الله بن فخرالدین|فتح‌الله شیرازی]] | ||
[[دشتکی، منصور بن محمد|غیاث‌الدین منصور دشتکی]] | |||
[[ | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" |[[ | | data-type="authorWritings" |[[رساله علامه بزرگوار محمد دهدار در قضا و قدر]] | ||
[[رسائل دهدار]] | |||
[[ | [[میراث حدیث شیعه]] | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر|فانی (ابهام زدایی)}} | |||
'''محمد بن محمود فانی شیرازی دهدار''' (حدود 947ق-۱۰۱۶ق)، شاعر، حکیم و عارف قرن دهم و یازدهم هجری. | '''محمد بن محمود فانی شیرازی دهدار''' (حدود 947ق-۱۰۱۶ق)، شاعر، حکیم و عارف قرن دهم و یازدهم هجری. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۲: | ||
محمد فرزند محمود را دهدار خَفْری نیز خوانده‌اند. تخلص شعری‌اش «فانی» بود. در برخی منابع نامش، به‌اشتباه، خواجه احمد دهدار شیرازی ضبط شده است. | محمد فرزند محمود را دهدار خَفْری نیز خوانده‌اند. تخلص شعری‌اش «فانی» بود. در برخی منابع نامش، به‌اشتباه، خواجه احمد دهدار شیرازی ضبط شده است. | ||
== | ==ولادت== | ||
تاریخ تولد محمد دهدار معلوم نیست. بنا بر قرائنی که از برخی منابع به دست می‌آید، احتمالاً در ۹۴۷ متولد شده است. | تاریخ تولد محمد دهدار معلوم نیست. بنا بر قرائنی که از برخی منابع به دست می‌آید، احتمالاً در ۹۴۷ متولد شده است. | ||
== | ==تحصیلات== | ||
او در علوم معقول و منقول از شاگردان فتح‌الله شیرازی و با این واسطه از شاگردان غیاث‌الدین منصور دشتکی بود. | او در علوم معقول و منقول از شاگردان [[فتح‌الله شیرازی، فتح‌الله بن فخرالدین|فتح‌الله شیرازی]] و با این واسطه از شاگردان [[دشتکی، منصور بن محمد|غیاث‌الدین منصور دشتکی]] بود. | ||
محمد دهدار به هند سفر کرد. نخست به دکن رفت و در بیجاپور از مقربان درگاه علی‌عادل‌شاه شد. به ترغیب او، عادل‌شاه، فتح‌الله شیرازی را به دربار خود دعوت کرد و بدین طریق دهدار توانست نزد او تحصیلش را ادامه دهد. | محمد دهدار به هند سفر کرد. نخست به دکن رفت و در بیجاپور از مقربان درگاه علی‌عادل‌شاه شد. به ترغیب او، عادل‌شاه، فتح‌الله شیرازی را به دربار خود دعوت کرد و بدین طریق دهدار توانست نزد او تحصیلش را ادامه دهد. | ||
پس از مرگ عادل‌شاه و عزیمت فتح‌الله شیرازی به دربار اکبرشاه، محمد دهدار به احمدنَگَر رفت و در آنجا از مریدان شیخ حسن نجفی از مشایخ صوفیه شد. همچنین در دستگاه نظام‌شاهیان (مرتضی نظام‌شاه بحری و برهان نظام‌شاه ثانی) به کار دیوانی و ولایت صَوْبه‌بِرار مشغول بود. پس از مرگ برهان نظام‌شاه به برهانپور رفت و مدتی از ندمای خاص سپهسالار خان خانان عبدالرحیم‌خان بود. سرانجام به بندر سورَت رفت | پس از مرگ عادل‌شاه و عزیمت [[فتح‌الله شیرازی، فتح‌الله بن فخرالدین|فتح‌الله شیرازی]] به دربار اکبرشاه، محمد دهدار به احمدنَگَر رفت و در آنجا از مریدان شیخ [[حسن نجفی]] از مشایخ صوفیه شد. همچنین در دستگاه نظام‌شاهیان (مرتضی نظام‌شاه بحری و برهان نظام‌شاه ثانی) به کار دیوانی و ولایت صَوْبه‌بِرار مشغول بود. پس از مرگ برهان نظام‌شاه به برهانپور رفت و مدتی از ندمای خاص سپهسالار خان خانان عبدالرحیم‌خان بود. سرانجام به بندر سورَت رفت. | ||
==عقاید و گرایش‌های صوفیانه== | ==عقاید و گرایش‌های صوفیانه== | ||
| خط ۶۰: | خط ۵۷: | ||
دهدار قائل به وحدت وجود بوده و در ادله منکران این عقیده مناقشه کرده و آن را از باب خلط حیثیات دانسته است. از نظر او، وجود واحد است، ولی اطوار و نمودهای آن متکثرند. | دهدار قائل به وحدت وجود بوده و در ادله منکران این عقیده مناقشه کرده و آن را از باب خلط حیثیات دانسته است. از نظر او، وجود واحد است، ولی اطوار و نمودهای آن متکثرند. | ||
او، همانند | او، همانند [[افلاطون]]، علم را تذکار دانسته و معتقد است تا میان عالم و معلوم اتحادی نباشد، علم محقق نمی‌گردد. به نظر دهدار، آثار علم نه‌تنها در نفس، بلکه در سیمای انسان نیز هویداست و احکام علمِ چهره‌شناسی مبتنی بر همین اصل است. | ||
==وفات== | |||
او در بندر سورت چندی خلوت گزید تا اینکه در ۱۰۱۶ق در ۶۹ سالگی از دنیا رفت. | |||
بااین‌حال، برخی بنا بر اینکه در نسخه‌ای از رساله ذوقیه او سال اتمام تحریر ۱۰۸۲، ذکر شده است، سال وفات او را بعد از این تاریخ دانسته‌اند، اما در صحت این برداشت تردید هست؛ زیرا در برخی دیگر از نسخه‌های این رساله تاریخ‌های متفاوتی ضبط شده که ممکن است تاریخ اتمام کتابت باشد، نه اتمام تألیف. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
برای محمد دهدار، حدود چهل رساله و اثر مکتوب برشمرده‌اند، از جمله: | برای محمد دهدار، حدود چهل رساله و اثر مکتوب برشمرده‌اند، از جمله: | ||
{{ستون-شروع|2}} | |||
# إشراق النيرَين؛ | # إشراق النيرَين؛ | ||
# أَلِف الإنسانية؛ | # أَلِف الإنسانية؛ | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۴: | ||
# ساقی‌نامه و هفت دلبر (به درخواست اکبرشاه در برابر هفت‌پیکر نظامی سروده شده است)؛ | # ساقی‌نامه و هفت دلبر (به درخواست اکبرشاه در برابر هفت‌پیکر نظامی سروده شده است)؛ | ||
# دیوان اشعار (با عنوان دیوان فانی)<ref>ر.ک: شهیدی، فاطمه، ج18، ص428-429</ref>. | # دیوان اشعار (با عنوان دیوان فانی)<ref>ر.ک: شهیدی، فاطمه، ج18، ص428-429</ref>. | ||
{{پایان}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۹۷: | خط ۱۰۰: | ||
[[میراث حدیث شیعه]] | [[میراث حدیث شیعه]] | ||
[[شرح خطبة | [[شرح خطبة البيان امام علي بن ابيطالب عليه‌السلام]] | ||
[[قضا و قدر]] | [[قضا و قدر]] | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۶: | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۴۴
| نام | فانی شیرازی دهدار، محمد بن محمود |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | محمود |
| متولد | حدود 947ق |
| محل تولد | شیراز |
| رحلت | ۱۰۱۶ق |
| اساتید | فتح‌الله شیرازی |
| برخی آثار | رساله علامه بزرگوار محمد دهدار در قضا و قدر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04790AUTHORCODE |
محمد بن محمود فانی شیرازی دهدار (حدود 947ق-۱۰۱۶ق)، شاعر، حکیم و عارف قرن دهم و یازدهم هجری.
نام و تخلص
محمد فرزند محمود را دهدار خَفْری نیز خوانده‌اند. تخلص شعری‌اش «فانی» بود. در برخی منابع نامش، به‌اشتباه، خواجه احمد دهدار شیرازی ضبط شده است.
ولادت
تاریخ تولد محمد دهدار معلوم نیست. بنا بر قرائنی که از برخی منابع به دست می‌آید، احتمالاً در ۹۴۷ متولد شده است.
تحصیلات
او در علوم معقول و منقول از شاگردان فتح‌الله شیرازی و با این واسطه از شاگردان غیاث‌الدین منصور دشتکی بود.
محمد دهدار به هند سفر کرد. نخست به دکن رفت و در بیجاپور از مقربان درگاه علی‌عادل‌شاه شد. به ترغیب او، عادل‌شاه، فتح‌الله شیرازی را به دربار خود دعوت کرد و بدین طریق دهدار توانست نزد او تحصیلش را ادامه دهد.
پس از مرگ عادل‌شاه و عزیمت فتح‌الله شیرازی به دربار اکبرشاه، محمد دهدار به احمدنَگَر رفت و در آنجا از مریدان شیخ حسن نجفی از مشایخ صوفیه شد. همچنین در دستگاه نظام‌شاهیان (مرتضی نظام‌شاه بحری و برهان نظام‌شاه ثانی) به کار دیوانی و ولایت صَوْبه‌بِرار مشغول بود. پس از مرگ برهان نظام‌شاه به برهانپور رفت و مدتی از ندمای خاص سپهسالار خان خانان عبدالرحیم‌خان بود. سرانجام به بندر سورَت رفت.
عقاید و گرایش‌های صوفیانه
اشراق، محمد دهدار و پدرش را از صوفیان فرقه حروفیه یا نُقطَویه دانسته است. اگرچه محمد دهدار در آثارش علم نقطه را علمی شریف دانسته که به حقیقة الحقایق و تعین اشاره دارد و همچنین به رموز برخی از حروف اشاره کرده است، نمی‌توان وی را در زمره این دو فرقه دانست. او در آثارش عقاید و اعمال نادرست جاهلان این دو فرقه را نکوهش کرده است. پدر او نیز رساله‌ای در ردّ نقطویه دارد.
دهدار قائل به وحدت وجود بوده و در ادله منکران این عقیده مناقشه کرده و آن را از باب خلط حیثیات دانسته است. از نظر او، وجود واحد است، ولی اطوار و نمودهای آن متکثرند.
او، همانند افلاطون، علم را تذکار دانسته و معتقد است تا میان عالم و معلوم اتحادی نباشد، علم محقق نمی‌گردد. به نظر دهدار، آثار علم نه‌تنها در نفس، بلکه در سیمای انسان نیز هویداست و احکام علمِ چهره‌شناسی مبتنی بر همین اصل است.
وفات
او در بندر سورت چندی خلوت گزید تا اینکه در ۱۰۱۶ق در ۶۹ سالگی از دنیا رفت. بااین‌حال، برخی بنا بر اینکه در نسخه‌ای از رساله ذوقیه او سال اتمام تحریر ۱۰۸۲، ذکر شده است، سال وفات او را بعد از این تاریخ دانسته‌اند، اما در صحت این برداشت تردید هست؛ زیرا در برخی دیگر از نسخه‌های این رساله تاریخ‌های متفاوتی ضبط شده که ممکن است تاریخ اتمام کتابت باشد، نه اتمام تألیف.
آثار
برای محمد دهدار، حدود چهل رساله و اثر مکتوب برشمرده‌اند، از جمله:
- إشراق النيرَين؛
- أَلِف الإنسانية؛
- توحیدیه؛
- درّ اليتيم؛
- ذوقیات؛
- رقائق الحقائق؛
- توحیدیه (فضیلت انسان)؛
- كواكب الثواقب؛
- نسبت افراد یا حقیقت ادراک؛
- ملکات انسان یا عشره کامله یا اخلاق؛
- نفائس الأرقام؛
- خلاصة الترجمان في شرح خطبة البيان؛
- رساله قضاء و قدر؛
- تفسیر برخی از آیات و سور قرآن؛
- حاشیه‌هایی بر نفحات الأنس جامی و رَشَحات عين الحياة واعظ کاشفی؛
- ساقی‌نامه و هفت دلبر (به درخواست اکبرشاه در برابر هفت‌پیکر نظامی سروده شده است)؛
- دیوان اشعار (با عنوان دیوان فانی)[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: شهیدی، فاطمه، ج18، ص428-429