تهذيب الأصول (سبزواري، عبدالاعلي)

تهذیب الأصول (سبزواری، عبدالاعلی)
پدیدآوران	موسوی سبزواری، عبدالاعلی (نویسنده)
ناشر	مؤسسة المنار
مکان نشر	قم - ایران
چاپ	3
موضوع	اصول فقه شیعه - قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏159‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏24‎‏ ‎‏ت‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تهذيب الأصول، تأليف آيت‌الله سيدعبدالاعلى موسوى سبزوارى، مباحث اصول فقه شيعه را در دو جلد مورد بحث و بررسى قرار داده است.

ساختار

كتاب در يك مقدمه و سه مقصد تنظيم شده است. در مقدمه امور كلى و عمومى مربوط به اصول فقه بيان شده است. در مقصد اول مباحث الفاظ بيان گرديده است. در مقصد دوم به بحث در مورد ملازمات عقليه تا مسأله نواهى پرداخته شده است و در مقصد سوم مباحث مربوط به قطع و ظن، امارات و اصول عمليه و مباحثى در باب اجتهاد و تقليد ارايه گرديده است.

گزارش محتوا

مجلد اول:

در ابتدا تعريفى از علم اصول فقه، فايده اين علم، موضوع آن، مسأله اصولى و فرق آن با قاعده فقهى ارايه شده و اشكالاتى كه در تعريف علم اصول فقه و موضوع آن وارد شده است مورد بررسى قرا گرفته است.

پس از آن به تعريف وضع و فرق بين آن و استعمال لفظ پرداخته شده و اقسام وضع و موضوع له آن و نحوه لحاظ آن براى اسماء و خصوصيت لفظ نسبت به معنا مورد بحث قرار گرفته و معانى حروف و ثمره اين بحث در علم اصول فقه بيان شده است. نحوه اتصاف معانى حرفيه به امور ايجادى، اخطارى، كلى و جزئى و... تقسيم جمله به جملات اخبارى و انشايى، حقيقت و مجاز، ويژگى استعمال الفاظ در معانى حقيقى و مجازى و علايم حقيقت و مجاز از مباحث بعدى مطرح شده در مقدمه مى‌باشد.در همين رابطه نویسنده به عدم انحصار استعمال لفظ در حقيقت و مجاز اشاره كرده و استعمال الفاظ در معانى را تابع ذوق سليم و اراده واضع دانسته است. وى تبادر، عدم صحت سلب و اطراد را از علايم تشخيص الفاظ حقيقى و مجازى عنوان كرده و حالات مختلف لفظ نسبت به معنا و رجوع به اصول عقلى در صورت وقوع اشتباه در معناى الفاظ يعنى رجوع به اصولى مانند اصل عدم قرينه، اصالة اطلاق و عموم، اصالة عدم نقل و اصالة عدم وضع را مورد تأكيد قرار داده است.

در بخش بعدى كتاب نویسنده به بحث درباره دلالت پرداخته و ضمن تعريف دلالت اقسام دلالت تصورى و تصديقى، اقسام معانى مانند معانى تكوينى، اعتبارى و اختراعى را بيان كرده و اختلاف نظر اصوليان در مورد معناى اختراعى و نزاع آنان در مورد استعمال لفظ در معانى متكثره را بررسى نموده است. بررسى مفهوم حقيقت شرعيه و متشّرعه، صحيح و اعم، مشتق و ادله موافقان و مخالفان آنها از ديگر مباحث مطرح شده در مقدمه است.

مقصد اول و دوم:

نگارنده به بررسى مباحث الفاظ پرداخته و ابتدا به تبيين ماده و صيغه امر و دلالت آن بر وجوب پرداخته است. به همين مناسبت وى به بحث درباره طلب و اراده و نسبت بين آنها شبهات مربوط به جبر و پاسخ آنها، شبهه در مورد كلام نفسى و پاسخ آن پرداخته و اقوال مختلف را در اين زمينه منعكس كرده و اين اقوال را ارزيابى نموده است.

در ادامه نویسنده به دلالات ديگر صيغه امر از جمله دلالت آن بر مرّه و تكرار، فور و تراخى، وجوب و استحباب و يا مطلق طلب اشاره كرده و مناقشات اصوليان بر اين موضوع را بررسى نموده است. از نظر وى صيغه امر به خودى خود بر هيچ يك از اين امور دلالت نمی‌كند اگر چه ظهور اوليه آن در وجوب است.بيان اقسام واجب مانند واجب تعبدى و توصلى، واجب مطلق و مشروط، واجب معلق و منجز، واجب نفسى و غيرى، واجب عينى و كفايى، واجب موسع و مضيق، واجب تعيينى و تخييرى و واجب اصلى و تبعى، مفهوم امر بعد از امر، معناى امر بعد از نهى و معناى نسخ وجوب از ديگر مباحث مطرح شده در باب اوامر است.

مبحث بعدى نواهى است كه در آن نيز نویسنده ابتدا به دلالت صيغه نهى و طبيعت آن اشاره كرده و عدم دلالت آن بر فور و تراخى استمرار و.. را بيان نموده و اجتماع امر و نهى در شىء واحد را شرح كرده است.

بخش بعدى كتاب درباره مفاهيم است كه در آن به بحث درباره مفهوم شرط، مفهوم غايت، مفهوم وصف، مفهوم استثناء و مفهوم لقب و عدد اشاره شده و شروط داشتن مفهوم در شرط بيان گرديده است. مباحثى مانند عام و خاص و الفاظ آن، انواع تخصيص خوردن عام، مطلق و مقيد و شروط قيد خوردن مطلق در صورت تمام بودن مقدمات حكمت، مجمل و مبين و راه‌هاى ازبين بردن اجمال يك جمله، تعارض بين نصوص و راه از بين بردن تعارض ميان آنها، اقسام تخيير، ملازمات عقليه، مسأله إجزاء، مقدمه واجب و اقوال درباره نوع وجوب مقدمه، مبحث ترتب، مفهوم نهى در عبادات و معاملات و فرق آنها از مباحث پايانى مجلد اول می‌باشد.

جلد دوم:

ابتدا به بحث درباره حجيت قطع و سپس حجيت انواع ظنون معتبر و آنگاه به صورت مبسوط به بررسى اصول عمليه و ادله عقلى و نقلى آنها پرداخته شده است. در اين راستا نگارنده ضمن تعريف قطع به آثار و اقسام آن اشاره كرده و لزوم متابعت از قطع و حجيت آن را مورد تأكيد قرار داده است. حجيت قطع قطّاع، منجزيّت علم اجمالى و شرايط تنجّز و تكليف‌آورى آن، امكان تعبدبه ظن، حجيت ظن معتبر، حجيت ظواهر، شرايط حجيت اجماع نزد اماميه، حجيت شهرت يا عدم حجيت آن به عنوان يكى از ظنون معتبره، حجيت خبر واحد، مبحث اجتهاد و تقليد و شرايط مجتهد براى صدور فتوى و شرح اصول عمليه و شرايط جريان داشتن اين اصول و ادله عقلى و نقلى مبتنى بر آن از مباحث مهم ديگرى است كه در پايان مجلد دوم ارايه شده است.

نگارنده در طول مباحث ديدگاه‌هاى اصولى شيخ مرتضى انصارى و آخوند خراسانى و برخى ديگر از اصوليين معاصر را منعكس كرده و از ديدگاه‌هاى آنان استفاده كرده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب هر يك از مجلدات در انتهاى همان جلد آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب