أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'سبحاني تبريزي، جعفر' به 'سبحانی تبریزی، جعفر')
    جز (جایگزینی متن - 'علم الدراية (ابهام زدایی)' به 'علم الدراية (ابهام‌زدایی)')
     
    (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    | تصویر = NUR15499J1.jpg
    | تصویر = NUR15499J1.jpg
    | عنوان = أصول الحديث و أحکامه في علم الدراية
    | عنوان = أصول الحديث و أحکامه في علم الدراية
    | عنوان‌های دیگر = رسالة مختصرة تبين أقسام الحديث و أحکامه و في ذيله: رسالة في فرق المسلمين
    | عنوان‌های دیگر = رسالة مختصرة تبين أقسام الحديث و أحکامه و في ذيله: رسالة في فرق المسلمين
    | پدیدآوران =  
    | پدیدآوران =
    [[سبحانی تبریزی، جعفر]] (نويسنده)
    [[سبحانی تبریزی، جعفر]] (نويسنده)
     
    | زبان =  عربی
    | زبان =  عربي 
    | کد کنگره = ‏‎BP۱۰۹/س۲/الف۶
    | کد کنگره = ‏‎BP۱۰۹/س۲/الف۶
    | موضوع = حديث - علم الدرايه
    | موضوع = حديث - علم الدرايه
      اسلام - فرقه‌‎ها
      اسلام - فرقه‎ها
    | ناشر =مؤسسة الإمام الصادق عليه‌السلام = مؤسسة الإمام الصادق (عليه‌السلام)  
     
    | مکان نشر = ايران - قم
    | ناشر =مؤسسة الإمام الصادق عليه السلام = مؤسسة الإمام الصادق (عليه السلام)  
    | سال نشر = 1428ق.
     
    | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE15499AUTOMATIONCODE
    | مکان نشر = ايران - قم
    | چاپ = 1
     
    | شابک =
    | سال نشر = 1428ق.
    | تعداد جلد = 1
     
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =15499
    | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE15499AUTOMATIONCODE
    | چاپ = 1
    | شابک =  
    | تعداد جلد = 1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور = 31793
    | کتابخوان همراه نور =15499
    | کتابخوان همراه نور =15499
    | کد پدیدآور =  
    | کد پدیدآور =
    | پس از =  
    | پس از =
    | پیش از =  
    | پیش از =
    }}  
    }}  
     
    {{کاربردهای دیگر|علم الدراية (ابهام‌زدایی)}}
    {{کاربردهای دیگر|اصطلاحات (ابهام‌زدایی)}}
    '''أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية'''، اثر [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله جعفر سبحانی]]، تحقیقی است درباره علم «دراية الحديث» و اصطلاحات حدیثی و اصول حاکم بر آن.
    '''أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية'''، اثر [[سبحانی تبریزی، جعفر|آیت‌الله جعفر سبحانی]]، تحقیقی است درباره علم «دراية الحديث» و اصطلاحات حدیثی و اصول حاکم بر آن.


    خط ۳۳: خط ۲۹:
    کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در هشت فصل، تنظیم شده است.
    کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در هشت فصل، تنظیم شده است.


    در این اثر، قواعد کلی مربوط به حدیث و اقسام آن و طرق شناخت احادیث ضعیف از قوی بررسی گردیده است. در ابتدا به پیشینه‏ای از علم درایه و اصطلاحات رایج در این علم پرداخته شده و تعریفی از آن و موضوع و مسائل مطرح در آن ارائه گردیده است. سپس اقسام خبر مانند خبر متواتر و خبر واحد محفوف به قراین مطرح شده و اقسام تواتر، اعم از تواتر لفظی و معنوی و تواتر تفصیلی و اجمالی، خبر مستفیض عزیز و غریب نیز تعریف شده و نمونه‏هایی از اقسام خبر بیان گردیده است. در ادامه اصول حدیث مطرح شده و علت وضع اصطلاحات ویژه حدیث و تبیین این اصطلاحات توسط فقها و محدثان بزرگ بررسی گردیده است. اوصاف مشترک در بین اقسام حدیث و اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف، از مباحث بعدی کتاب است. نویسنده اسلام، عقل، بلوغ، ایمان، عدالت و قدرت بر ضبط را از شرایط اصلی قبول روایت از راوی عنوان کرده و الفاظ مربوط به جرح و تعدیل احادیث و همچنین راه تشخیص امامی و غیر امامی بودن راوی را بیان می‌کند. معرفی فرقه‏های مختلف شیعه و اهل‏سنت و کیفیت تحمل حدیث و راه‏های انتقال آن از مباحث پایانی کتاب است<ref>ر.ک: بی‌نام</ref>.
    در این اثر، قواعد کلی مربوط به حدیث و اقسام آن و طرق شناخت احادیث ضعیف از قوی بررسی گردیده است. در ابتدا به پیشینه‏ای از علم درایه و اصطلاحات رایج در این علم پرداخته شده و تعریفی از آن و موضوع و مسائل مطرح در آن ارائه گردیده است. سپس اقسام خبر مانند خبر متواتر و خبر واحد محفوف به قراین مطرح شده و اقسام تواتر، اعم از تواتر لفظی و معنوی و تواتر تفصیلی و اجمالی، خبر مستفیض عزیز و غریب نیز تعریف شده و نمونه‏‌هایی از اقسام خبر بیان گردیده است. در ادامه اصول حدیث مطرح شده و علت وضع اصطلاحات ویژه حدیث و تبیین این اصطلاحات توسط فقها و محدثان بزرگ بررسی گردیده است. اوصاف مشترک در بین اقسام حدیث و اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف، از مباحث بعدی کتاب است. نویسنده اسلام، عقل، بلوغ، ایمان، عدالت و قدرت بر ضبط را از شرایط اصلی قبول روایت از راوی عنوان کرده و الفاظ مربوط به جرح و تعدیل احادیث و همچنین راه تشخیص امامی و غیر امامی بودن راوی را بیان می‌کند. معرفی فرقه‏‌های مختلف شیعه و اهل‏سنت و کیفیت تحمل حدیث و راه‏‌های انتقال آن از مباحث پایانی کتاب است<ref>ر.ک: بی‌نام</ref>.


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    در مقدمه، ابتدا به پیشینه موضوع اشاره گردیده<ref>ر.ک: مقدمه، ص9</ref> و سپس، ضمن تعریف علم درایه<ref>ر.ک: همان، ص14</ref> و اشاره به موضوع، مسائل و غایت آن<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>، به معرفی بعضی از اصطلاحات رایج در این علم، نظیر سند، متن، سنت، حدیث، خبر، اثر و حدیث قدسی، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص18</ref>.
    در مقدمه، ابتدا به پیشینه موضوع اشاره گردیده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=9&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص9]</ref> و سپس، ضمن تعریف علم درایه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=14&viewType=html ر.ک: همان، ص14]</ref> و اشاره به موضوع، مسائل و غایت آن<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=17&viewType=html ر.ک: همان، ص17]</ref>، به معرفی بعضی از اصطلاحات رایج در این علم، نظیر سند، متن، سنت، حدیث، خبر، اثر و حدیث قدسی، پرداخته شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=18&viewType=html ر.ک: همان، ص18]</ref>.


    فصل اول، به تقسیم اخبار، اختصاص یافته است. نویسنده خبر را با توجه به مفاد و مضمون آن، به پنج قسم تقسیم کرده و سپس به توضیح هریک پرداخته است. این پنج قسم، عبارتند از:
    فصل اول، به تقسیم اخبار، اختصاص یافته است. نویسنده خبر را با توجه به مفاد و مضمون آن، به پنج قسم تقسیم کرده و سپس به توضیح هریک پرداخته است. این پنج قسم، عبارتند از:
    خط ۴۴: خط ۴۰:
    ## خبری که ظن به صدقش هست؛
    ## خبری که ظن به صدقش هست؛
    ## خبری که ظن به کذبش هست؛
    ## خبری که ظن به کذبش هست؛
    ## خبری که صدق و کذب آن، مساوی است<ref>ر.ک: آل‌طیب، سید علی، ص39؛ متن کتاب، ص23</ref>.
    ## خبری که صدق و کذب آن، مساوی است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=39&viewType=pdf ر.ک: آل‌طیب، سید علی، ص39]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=23&viewType=html متن کتاب، ص23]</ref>.


    علمای متأخر امامیه، در تقسیم خبر واحد به اعتبار اختلاف احوال راویان، به چهار قسم توافق کرده و اصطلاحات چهارگانه‌ای را برای خبر واحد، وضع کرده‌اند که عبارتند از: «صحیح»، «حسن»، «موثق» و «ضعیف». نویسنده، این موضوع را در چهار جهت زیر، مورد بحث و بررسی قرار داده است:
    علمای متأخر امامیه، در تقسیم خبر واحد به اعتبار اختلاف احوال راویان، به چهار قسم توافق کرده و اصطلاحات چهارگانه‌ای را برای خبر واحد، وضع کرده‌اند که عبارتند از: «صحیح»، «حسن»، «موثق» و «ضعیف». نویسنده، این موضوع را در چهار جهت زیر، مورد بحث و بررسی قرار داده است:
    خط ۵۰: خط ۴۶:
    # تببین اصطلاحات؛
    # تببین اصطلاحات؛
    # اوصاف مشترک در بین اقسام چهارگانه حدیث؛
    # اوصاف مشترک در بین اقسام چهارگانه حدیث؛
    # اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف<ref>ر.ک: همان، ص63-164؛ همان، ص43-127</ref>.
    # اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=63&viewType=pdf ر.ک: همان، ص63-164]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=43&viewType=html همان، ص43-127]</ref>.


    نویسنده در ذیل اوصاف مشترک، به معرفی و توضیح سی‌وهفت وصف از اوصاف مشترک در بین اقسام چهارگانه حدیث، پرداخته است. این اوصاف به‌ترتیب عبارتند از: «مسند»، «متصل»، «مرفوع»، «معنعن»، «معلق»، «مفرد»، «مدرج»، «مشهور»، «غریب»، «غریب لفظا»، «متفق علیه»، «مصحف»، «عالی السند»، «شاذ»، «مسلسل»، «مزید»، «مختلف»، «ناسخ و منسوخ»، «مقبول»، «مکاتب»، «محکم»، «متشابه»، «مشتبه و مقلوب»، «مشترک»، «مؤتلف و مختلف»، «مدبج و رواية القران»، «رواية الأكابر عن الأصاغر»، «سابق و لاحق»، «مطروح»، «متروک»، «مشکل»، «نص»، «ظاهر»، «مؤول»، «مجمل» و «مبین»<ref>ر.ک: همان، ص89-127؛ همان، ص65-‌97</ref>.
    نویسنده در ذیل اوصاف مشترک، به معرفی و توضیح سی‌وهفت وصف از اوصاف مشترک در بین اقسام چهارگانه حدیث، پرداخته است. این اوصاف به‌ترتیب عبارتند از: «مسند»، «متصل»، «مرفوع»، «معنعن»، «معلق»، «مفرد»، «مدرج»، «مشهور»، «غریب»، «غریب لفظا»، «متفق علیه»، «مصحف»، «عالی السند»، «شاذ»، «مسلسل»، «مزید»، «مختلف»، «ناسخ و منسوخ»، «مقبول»، «مکاتب»، «محکم»، «متشابه»، «مشتبه و مقلوب»، «مشترک»، «مؤتلف و مختلف»، «مدبج و رواية القران»، «رواية الأكابر عن الأصاغر»، «سابق و لاحق»، «مطروح»، «متروک»، «مشکل»، «نص»، «ظاهر»، «مؤول»، «مجمل» و «مبین»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=89&viewType=pdf ر.ک: همان، ص89-127]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=65&viewType=html همان، ص65-‌97]</ref>.


    وی در ذیل اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف، این اوصاف را ذکر کرده است:
    وی در ذیل اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف، این اوصاف را ذکر کرده است:
    «موقوف»، «مقطوع»، «منقطع»، «معضل»، «معلق»، «مضمر»، «مرسل»، «معلل»، «مدلس»، «مضطرب»، «مقلوب»، «مهمل»، «مجهول» و «موضوع»<ref>ر.ک: همان، ص133-155؛ همان، ص101-‌119</ref>.
    «موقوف»، «مقطوع»، «منقطع»، «معضل»، «معلق»، «مضمر»، «مرسل»، «معلل»، «مدلس»، «مضطرب»، «مقلوب»، «مهمل»، «مجهول» و «موضوع»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=133&viewType=pdf ر.ک: همان، ص133-155]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=101&viewType=html همان، ص101-‌119]</ref>.


    او پس از بیان اوصاف مزبور، ضمن بررسی سبب شیوع احادیث موضوعه، به تعریف صحابی، شمار صحابه و مولی پرداخته است<ref>ر.ک: همان، 156-164؛ همان، ص120-‌127</ref>.
    او پس از بیان اوصاف مزبور، ضمن بررسی سبب شیوع احادیث موضوعه، به تعریف صحابی، شمار صحابه و مولی پرداخته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=156&viewType=pdf ر.ک: همان، 156-164]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=120&viewType=html همان، ص120-‌127]</ref>.
       
       
    پیرامون علت شیوع احادیث موضوعه، نویسنده به این نکته اشاره نموده است که صاحبان صحاح و سنن، تصریح نموده‌اند که احادیثشان را از بین احادیث بسیار زیادی اخراج کرده‌اند. به باور نویسنده این موضوع، از فراوانی دسیسه و جعل و دورغ و به هم بافتن روایات بر پیامبر(ص) بعد از رحلت ایشان خبر می‌دهد و اینکه دشمنان دین، مخصوصا یهودیان و مسیحیان و مسلمان‌شدگان از آنان، چیزهایی را که جزء اسلام نبودند، در شریعت اسلامی داخل کردند و یهودیان به‌ظاهر مسلمان، نقش بزرگی در منتشر کردن این روایات داشتند. وی معتقد است جلوگیری از نوشتن حدیث در حدود یک قرن و نیم و ناگهان روی آوردن عالم اسلام به نوشتن آن، زمینه مناسبی برای دروغگویی و جعل حدیث ایجاد نمود و برای دانشمندان یهودی و مسیحی، فرصت بیان بدعت‌های یهودیان و خرافات مسیحیان و افسانه‌های مجوسیان را فراهم نمود، تا جایی که ساده‌اندیشان مسلمان، فریب خوردند<ref>ر.ک: همان، ص156-157؛ همان، ص120-‌121</ref>.
    پیرامون علت شیوع احادیث موضوعه، نویسنده به این نکته اشاره نموده است که صاحبان صحاح و سنن، تصریح نموده‌اند که احادیثشان را از بین احادیث بسیار زیادی اخراج کرده‌اند. به باور نویسنده این موضوع، از فراوانی دسیسه و جعل و دورغ و به هم بافتن روایات بر پیامبر(ص) بعد از رحلت ایشان خبر می‌دهد و اینکه دشمنان دین، مخصوصا یهودیان و مسیحیان و مسلمان‌شدگان از آنان، چیزهایی را که جزء اسلام نبودند، در شریعت اسلامی داخل کردند و یهودیان به‌ظاهر مسلمان، نقش بزرگی در منتشر کردن این روایات داشتند. وی معتقد است جلوگیری از نوشتن حدیث در حدود یک قرن و نیم و ناگهان روی آوردن عالم اسلام به نوشتن آن، زمینه مناسبی برای دروغگویی و جعل حدیث ایجاد نمود و برای دانشمندان یهودی و مسیحی، فرصت بیان بدعت‌های یهودیان و خرافات مسیحیان و افسانه‌های مجوسیان را فراهم نمود، تا جایی که ساده‌اندیشان مسلمان، فریب خوردند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=156&viewType=pdf ر.ک: همان، ص156-157]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=120&viewType=html همان، ص120-‌121]</ref>.


    شناختن کسی که روایتش مورد قبول است و کسی که روایات او، مورد قبول نیست، از مهم‌ترین مباحث علم حدیث است؛ زیرا با این بحث، حجت از غیر حجت، تمییز داده می‌شود و آنچه عهده‌دار این شناخت است، دو امر است: «تبیین ضابطه کلی در مقام»؛ «تطبیق آن ضابطه بر مواردش». علم درایه، عهده‌دار مورد اول و علم رجال، عهده‌دار مورد دوم است.
    شناختن کسی که روایتش مورد قبول است و کسی که روایات او، مورد قبول نیست، از مهم‌ترین مباحث علم حدیث است؛ زیرا با این بحث، حجت از غیر حجت، تمییز داده می‌شود و آنچه عهده‌دار این شناخت است، دو امر است: «تبیین ضابطه کلی در مقام»؛ «تطبیق آن ضابطه بر مواردش». علم درایه، عهده‌دار مورد اول و علم رجال، عهده‌دار مورد دوم است.
    نویسنده در فصل پنجم، از ضابطه کلی حجیت بحث نموده و به بررسی این موضوع پرداخته است که چه کسی روایتش قبول و چه کسی روایتش رد می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص169؛ همان، ص131</ref>.
    نویسنده در فصل پنجم، از ضابطه کلی حجیت بحث نموده و به بررسی این موضوع پرداخته است که چه کسی روایتش قبول و چه کسی روایتش رد می‌شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=169&viewType=pdf ر.ک: همان، ص169]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=131&viewType=html همان، ص131]</ref>.


    محدثین و علمای رجال، الفاظی را برای تزکیه و مدح و الفاظی را برای جرح و ذم به‌کار برده‌اند و نویسنده برای روشن شدن مفاد آنها، در فصل ششم، در دو مقام زیر، در موردشان بحث کرده است:
    محدثین و علمای رجال، الفاظی را برای تزکیه و مدح و الفاظی را برای جرح و ذم به‌کار برده‌اند و نویسنده برای روشن شدن مفاد آنها، در فصل ششم، در دو مقام زیر، در موردشان بحث کرده است:
    خط ۷۲: خط ۶۸:
    ## «وکیل»؛
    ## «وکیل»؛
    ## «حجت»؛
    ## «حجت»؛
    ## «شیخ اجازه»<ref>ر.ک: همان، ص199-213؛ همان، ص153-‌169</ref>.
    ## «شیخ اجازه»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=199&viewType=pdf ر.ک: همان، ص199-213]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=153&viewType=html همان، ص153-‌169]</ref>.
    # الفاط جرح و ذم که عبارتند از: «ضعیف»، «کذاب»، «وضاع للحديث من قبل نفسه»، «غال»، «مضطرب الحديث»، «منکر»، «لين الحديث (کسی که به‌آسانی از غیر ثقه نقل می‌کند)»، «متروك في نفسه» یا «متروك في الحديث»، «مرتفع القول (کسی که حرفش معتبر نیست و به آن اعتماد نمی‌شود)»، «متهم بالكذب أو الغلو» و... <ref>ر.ک: همان، ص218؛ همان، ص169-‌170</ref>.
    # الفاط جرح و ذم که عبارتند از: «ضعیف»، «کذاب»، «وضاع للحديث من قبل نفسه»، «غال»، «مضطرب الحديث»، «منکر»، «لين الحديث (کسی که به‌آسانی از غیر ثقه نقل می‌کند)»، «متروك في نفسه» یا «متروك في الحديث»، «مرتفع القول (کسی که حرفش معتبر نیست و به آن اعتماد نمی‌شود)»، «متهم بالكذب أو الغلو» و...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=218&viewType=pdf ر.ک: همان، ص218]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=169&viewType=html همان، ص169-‌170]</ref>.


    تفاوت روایت موثق و صحیح، بعد از اشتراک هر دو در وثاقت راوی، بستگی به مذهب راوی دارد؛ بدین صورت که اگر راوی معتقد به یک مذهب صحیح باشد، روایت او صحیح است، ولی اگر ثقه باشد، اما به مذهب غیر صحیحی گردن نهاده باشد، روایت او، موثقه است؛ ازاین‌رو نویسنده در فصل هفتم، به معرفی فرق اسلامی، در محدوده آنچه در کتب رجالی آمده، پرداخته است تا محدث و پژوهشگر حدیث، بر صاحبان این مذاهب و عقاید آنها، به‌صورت اجمال، واقف گردد<ref>ر.ک: همان، ص243؛ همان، ص191</ref>. این فرقه‌ها، در دو بخش زیر، معرفی شده‌اند:
    تفاوت روایت موثق و صحیح، بعد از اشتراک هر دو در وثاقت راوی، بستگی به مذهب راوی دارد؛ بدین صورت که اگر راوی معتقد به یک مذهب صحیح باشد، روایت او صحیح است، ولی اگر ثقه باشد، اما به مذهب غیر صحیحی گردن نهاده باشد، روایت او، موثقه است؛ ازاین‌رو نویسنده در فصل هفتم، به معرفی فرق اسلامی، در محدوده آنچه در کتب رجالی آمده، پرداخته است تا محدث و پژوهشگر حدیث، بر صاحبان این مذاهب و عقاید آنها، به‌صورت اجمال، واقف گردد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=243&viewType=pdf ر.ک: همان، ص243]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=191&viewType=html همان، ص191]</ref>. این فرقه‌ها، در دو بخش زیر، معرفی شده‌اند:
    # مهم‌ترین فرق اهل سنت که عبارتند از:
    # مهم‌ترین فرق اهل سنت که عبارتند از:
    ## اهل حدیث؛
    ## اهل حدیث؛
    خط ۸۱: خط ۷۷:
    ## مرجئه؛
    ## مرجئه؛
    ## معتزله؛
    ## معتزله؛
    ## اشعریه<ref>ر.ک: همان، ص244-253؛ همان، ص192-‌202</ref>.
    ## اشعریه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=244&viewType=pdf ر.ک: همان، ص244-253]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=192&viewType=html همان، ص192-‌202]</ref>.
    # فرق شیعه، شامل:
    # فرق شیعه، شامل:
    ## کیسانیه؛
    ## کیسانیه؛
    خط ۹۴: خط ۹۰:
    ## خطابیه؛
    ## خطابیه؛
    ## نصیریه؛
    ## نصیریه؛
    ## غلات<ref>ر.ک: همان، ص255-277؛ همان، ص202-‌221</ref>.
    ## غلات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=255&viewType=pdf ر.ک: همان، ص255-277]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=202&viewType=html همان، ص202-‌221]</ref>.


    در آخرین فصل، به معرفی کیفیت تحمل حدیث و راه‌های انتقال آن، پرداخته شده است. راوی حدیث، باید سندی داشته باشد که روایت حدیث، از جهت آن، صحیح باشد؛ راوی یا به‌طور مستقیم و بدون واسطه، قول یا فعل یا تقریر معصوم(ع) را روایت می‌کند و یا اینکه از راوی دیگری، روایت را نقل می‌نماید که در این صورت، هشت وجه وجود دارد که نویسنده ابتدا آنها را اجمالا ذکر کرده و سپس به توضیح آنها، پرداخته است. این وجوه، به‌ترتیب زیر می‌باشد:
    در آخرین فصل، به معرفی کیفیت تحمل حدیث و راه‌های انتقال آن، پرداخته شده است. راوی حدیث، باید سندی داشته باشد که روایت حدیث، از جهت آن، صحیح باشد؛ راوی یا به‌طور مستقیم و بدون واسطه، قول یا فعل یا تقریر معصوم(ع) را روایت می‌کند و یا اینکه از راوی دیگری، روایت را نقل می‌نماید که در این صورت، هشت وجه وجود دارد که نویسنده ابتدا آنها را اجمالا ذکر کرده و سپس به توضیح آنها، پرداخته است. این وجوه، به‌ترتیب زیر می‌باشد:
    خط ۱۰۴: خط ۱۰۰:
    # اعلام؛
    # اعلام؛
    # وصیت؛
    # وصیت؛
    # وجاده<ref>ر.ک: همان، ص283؛ همان، ص225</ref>.
    # وجاده<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15670/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=283&viewType=pdf ر.ک: همان، ص283]؛ [https://noorlib.ir/book/view/15499/%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D9%88-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%8A-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D8%A9?pageNumber=225&viewType=html همان، ص225]</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    این اثر، با عنوان «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، توسط سید علی آل‌طیب به‌صورت تقریبا روان و سلیس و تحت عنوان «حدیث‌شناسی: ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية» به قلم محسن احمدوند، به‌صورت تحت‌اللفظی، همراه با افزودن خلاصه هر درس و سؤالاتی مربوط به فصل مورد بحث در انتهای آن، به فارسی ترجمه شده است.
    این اثر، با عنوان «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، توسط [[سید علی آل‌طیب]] به‌صورت تقریبا روان و سلیس و تحت عنوان «حدیث‌شناسی: ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية» به قلم [[محسن احمدوند]]، به‌صورت تحت‌اللفظی، همراه با افزودن خلاصه هر درس و سؤالاتی مربوط به فصل مورد بحث در انتهای آن، به فارسی ترجمه شده است.


    فهارس کتاب، شامل فهرست مطالب، آیات قرآنی، روات و اعلام و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای آن آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.
    فهارس کتاب، شامل فهرست مطالب، آیات قرآنی، روات و اعلام و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای آن آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.


    ==پانویس ==
    ==پانویس ==
    <references />
    <references/>


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    # مقدمه و متن کتاب.
    # مقدمه و متن کتاب.
    # آل‌طیب، سید علی، «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية »، قم، نشر باقیات، 1388.
    # آل‌طیب، سید علی، «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، قم، نشر باقیات، 1388.
    # احمدوند، محسن، «حدیث‌شناسی: ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، قم، صحیفه خرد، 1387.
    # احمدوند، محسن، «حدیث‌شناسی: ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، قم، صحیفه خرد، 1387.
    # [https://rasekhoon.net/books/show/204836/ بی‌نام، «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، برگرفته از سایت «راسخون»، 24 آبان 1399]
    # [https://rasekhoon.net/books/show/204836/ بی‌نام، «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، برگرفته از سایت «راسخون»، 24 آبان 1399]




    {{فرهنگ اصطلاحات}}


    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    == وابسته‌ها ==
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    خط ۱۳۰: خط ۱۲۷:
    [[رده:علم الحدیث]]
    [[رده:علم الحدیث]]
    [[رده:آثار کلی علم الحدیث]]
    [[رده:آثار کلی علم الحدیث]]
     
    [[رده:اسفند(1400)]]
    [[رده:آذر (99)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۱۱

    أصول الحديث و أحکامه في علم الدراية
    أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية
    پدیدآورانسبحانی تبریزی، جعفر (نويسنده)
    عنوان‌های دیگررسالة مختصرة تبين أقسام الحديث و أحکامه و في ذيله: رسالة في فرق المسلمين
    ناشرمؤسسة الإمام الصادق عليه‌السلام = مؤسسة الإمام الصادق (عليه‌السلام)
    مکان نشرايران - قم
    سال نشر1428ق.
    چاپ1
    موضوعحديث - علم الدرايه اسلام - فرقه‌‎ها
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‎BP۱۰۹/س۲/الف۶
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، علم الدراية (ابهام‌زدایی) را ببینید.
    برای دیگر کاربردها، اصطلاحات (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية، اثر آیت‌الله جعفر سبحانی، تحقیقی است درباره علم «دراية الحديث» و اصطلاحات حدیثی و اصول حاکم بر آن.

    ساختار

    کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در هشت فصل، تنظیم شده است.

    در این اثر، قواعد کلی مربوط به حدیث و اقسام آن و طرق شناخت احادیث ضعیف از قوی بررسی گردیده است. در ابتدا به پیشینه‏ای از علم درایه و اصطلاحات رایج در این علم پرداخته شده و تعریفی از آن و موضوع و مسائل مطرح در آن ارائه گردیده است. سپس اقسام خبر مانند خبر متواتر و خبر واحد محفوف به قراین مطرح شده و اقسام تواتر، اعم از تواتر لفظی و معنوی و تواتر تفصیلی و اجمالی، خبر مستفیض عزیز و غریب نیز تعریف شده و نمونه‏‌هایی از اقسام خبر بیان گردیده است. در ادامه اصول حدیث مطرح شده و علت وضع اصطلاحات ویژه حدیث و تبیین این اصطلاحات توسط فقها و محدثان بزرگ بررسی گردیده است. اوصاف مشترک در بین اقسام حدیث و اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف، از مباحث بعدی کتاب است. نویسنده اسلام، عقل، بلوغ، ایمان، عدالت و قدرت بر ضبط را از شرایط اصلی قبول روایت از راوی عنوان کرده و الفاظ مربوط به جرح و تعدیل احادیث و همچنین راه تشخیص امامی و غیر امامی بودن راوی را بیان می‌کند. معرفی فرقه‏‌های مختلف شیعه و اهل‏سنت و کیفیت تحمل حدیث و راه‏‌های انتقال آن از مباحث پایانی کتاب است[۱].

    گزارش محتوا

    در مقدمه، ابتدا به پیشینه موضوع اشاره گردیده[۲] و سپس، ضمن تعریف علم درایه[۳] و اشاره به موضوع، مسائل و غایت آن[۴]، به معرفی بعضی از اصطلاحات رایج در این علم، نظیر سند، متن، سنت، حدیث، خبر، اثر و حدیث قدسی، پرداخته شده است[۵].

    فصل اول، به تقسیم اخبار، اختصاص یافته است. نویسنده خبر را با توجه به مفاد و مضمون آن، به پنج قسم تقسیم کرده و سپس به توضیح هریک پرداخته است. این پنج قسم، عبارتند از:

    1. خبری که ضرورتا و یا نظرا معلوم الصدق است؛
    2. خبری که ضرورتا یا نظرا کذب آن معلوم است؛
    3. خبری که صدق و کذب آن معلوم نیست، که این خود سه صورت دارد:
      1. خبری که ظن به صدقش هست؛
      2. خبری که ظن به کذبش هست؛
      3. خبری که صدق و کذب آن، مساوی است[۶].

    علمای متأخر امامیه، در تقسیم خبر واحد به اعتبار اختلاف احوال راویان، به چهار قسم توافق کرده و اصطلاحات چهارگانه‌ای را برای خبر واحد، وضع کرده‌اند که عبارتند از: «صحیح»، «حسن»، «موثق» و «ضعیف». نویسنده، این موضوع را در چهار جهت زیر، مورد بحث و بررسی قرار داده است:

    1. علت وضع اصطلاحات ویژه حدیث؛
    2. تببین اصطلاحات؛
    3. اوصاف مشترک در بین اقسام چهارگانه حدیث؛
    4. اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف[۷].

    نویسنده در ذیل اوصاف مشترک، به معرفی و توضیح سی‌وهفت وصف از اوصاف مشترک در بین اقسام چهارگانه حدیث، پرداخته است. این اوصاف به‌ترتیب عبارتند از: «مسند»، «متصل»، «مرفوع»، «معنعن»، «معلق»، «مفرد»، «مدرج»، «مشهور»، «غریب»، «غریب لفظا»، «متفق علیه»، «مصحف»، «عالی السند»، «شاذ»، «مسلسل»، «مزید»، «مختلف»، «ناسخ و منسوخ»، «مقبول»، «مکاتب»، «محکم»، «متشابه»، «مشتبه و مقلوب»، «مشترک»، «مؤتلف و مختلف»، «مدبج و رواية القران»، «رواية الأكابر عن الأصاغر»، «سابق و لاحق»، «مطروح»، «متروک»، «مشکل»، «نص»، «ظاهر»، «مؤول»، «مجمل» و «مبین»[۸].

    وی در ذیل اوصاف اختصاصی احادیث ضعیف، این اوصاف را ذکر کرده است: «موقوف»، «مقطوع»، «منقطع»، «معضل»، «معلق»، «مضمر»، «مرسل»، «معلل»، «مدلس»، «مضطرب»، «مقلوب»، «مهمل»، «مجهول» و «موضوع»[۹].

    او پس از بیان اوصاف مزبور، ضمن بررسی سبب شیوع احادیث موضوعه، به تعریف صحابی، شمار صحابه و مولی پرداخته است[۱۰].

    پیرامون علت شیوع احادیث موضوعه، نویسنده به این نکته اشاره نموده است که صاحبان صحاح و سنن، تصریح نموده‌اند که احادیثشان را از بین احادیث بسیار زیادی اخراج کرده‌اند. به باور نویسنده این موضوع، از فراوانی دسیسه و جعل و دورغ و به هم بافتن روایات بر پیامبر(ص) بعد از رحلت ایشان خبر می‌دهد و اینکه دشمنان دین، مخصوصا یهودیان و مسیحیان و مسلمان‌شدگان از آنان، چیزهایی را که جزء اسلام نبودند، در شریعت اسلامی داخل کردند و یهودیان به‌ظاهر مسلمان، نقش بزرگی در منتشر کردن این روایات داشتند. وی معتقد است جلوگیری از نوشتن حدیث در حدود یک قرن و نیم و ناگهان روی آوردن عالم اسلام به نوشتن آن، زمینه مناسبی برای دروغگویی و جعل حدیث ایجاد نمود و برای دانشمندان یهودی و مسیحی، فرصت بیان بدعت‌های یهودیان و خرافات مسیحیان و افسانه‌های مجوسیان را فراهم نمود، تا جایی که ساده‌اندیشان مسلمان، فریب خوردند[۱۱].

    شناختن کسی که روایتش مورد قبول است و کسی که روایات او، مورد قبول نیست، از مهم‌ترین مباحث علم حدیث است؛ زیرا با این بحث، حجت از غیر حجت، تمییز داده می‌شود و آنچه عهده‌دار این شناخت است، دو امر است: «تبیین ضابطه کلی در مقام»؛ «تطبیق آن ضابطه بر مواردش». علم درایه، عهده‌دار مورد اول و علم رجال، عهده‌دار مورد دوم است. نویسنده در فصل پنجم، از ضابطه کلی حجیت بحث نموده و به بررسی این موضوع پرداخته است که چه کسی روایتش قبول و چه کسی روایتش رد می‌شود[۱۲].

    محدثین و علمای رجال، الفاظی را برای تزکیه و مدح و الفاظی را برای جرح و ذم به‌کار برده‌اند و نویسنده برای روشن شدن مفاد آنها، در فصل ششم، در دو مقام زیر، در موردشان بحث کرده است:

    1. الفاظ مدح و تزکیه که عبارتند از:
      1. «عادل و امامی و ضابط» یا «عادل و از اصحاب ما امامیه و ضابط»؛
      2. «ثقه»؛
      3. «وجه»؛
      4. «عین»؛
      5. «وکیل»؛
      6. «حجت»؛
      7. «شیخ اجازه»[۱۳].
    2. الفاط جرح و ذم که عبارتند از: «ضعیف»، «کذاب»، «وضاع للحديث من قبل نفسه»، «غال»، «مضطرب الحديث»، «منکر»، «لين الحديث (کسی که به‌آسانی از غیر ثقه نقل می‌کند)»، «متروك في نفسه» یا «متروك في الحديث»، «مرتفع القول (کسی که حرفش معتبر نیست و به آن اعتماد نمی‌شود)»، «متهم بالكذب أو الغلو» و...[۱۴].

    تفاوت روایت موثق و صحیح، بعد از اشتراک هر دو در وثاقت راوی، بستگی به مذهب راوی دارد؛ بدین صورت که اگر راوی معتقد به یک مذهب صحیح باشد، روایت او صحیح است، ولی اگر ثقه باشد، اما به مذهب غیر صحیحی گردن نهاده باشد، روایت او، موثقه است؛ ازاین‌رو نویسنده در فصل هفتم، به معرفی فرق اسلامی، در محدوده آنچه در کتب رجالی آمده، پرداخته است تا محدث و پژوهشگر حدیث، بر صاحبان این مذاهب و عقاید آنها، به‌صورت اجمال، واقف گردد[۱۵]. این فرقه‌ها، در دو بخش زیر، معرفی شده‌اند:

    1. مهم‌ترین فرق اهل سنت که عبارتند از:
      1. اهل حدیث؛
      2. خوارج؛
      3. مرجئه؛
      4. معتزله؛
      5. اشعریه[۱۶].
    2. فرق شیعه، شامل:
      1. کیسانیه؛
      2. زیدیه؛
      3. مغیریه؛
      4. محمدیه؛
      5. ناووسیه؛
      6. اسماعیلیه؛
      7. سمیطیه؛
      8. فطحیه؛
      9. واقفیه؛
      10. خطابیه؛
      11. نصیریه؛
      12. غلات[۱۷].

    در آخرین فصل، به معرفی کیفیت تحمل حدیث و راه‌های انتقال آن، پرداخته شده است. راوی حدیث، باید سندی داشته باشد که روایت حدیث، از جهت آن، صحیح باشد؛ راوی یا به‌طور مستقیم و بدون واسطه، قول یا فعل یا تقریر معصوم(ع) را روایت می‌کند و یا اینکه از راوی دیگری، روایت را نقل می‌نماید که در این صورت، هشت وجه وجود دارد که نویسنده ابتدا آنها را اجمالا ذکر کرده و سپس به توضیح آنها، پرداخته است. این وجوه، به‌ترتیب زیر می‌باشد:

    1. شنیدن از شیخ؛
    2. خواندن بر شیخ؛
    3. اجازه شفاهی و یا کتبی از شیخ؛
    4. مناوله؛
    5. کتابت؛
    6. اعلام؛
    7. وصیت؛
    8. وجاده[۱۸].

    وضعیت کتاب

    این اثر، با عنوان «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، توسط سید علی آل‌طیب به‌صورت تقریبا روان و سلیس و تحت عنوان «حدیث‌شناسی: ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية» به قلم محسن احمدوند، به‌صورت تحت‌اللفظی، همراه با افزودن خلاصه هر درس و سؤالاتی مربوط به فصل مورد بحث در انتهای آن، به فارسی ترجمه شده است.

    فهارس کتاب، شامل فهرست مطالب، آیات قرآنی، روات و اعلام و مصادر مورد استفاده نویسنده، در انتهای آن آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است.

    پانویس

    1. ↑ ر.ک: بی‌نام
    2. ↑ ر.ک: مقدمه، ص9
    3. ↑ ر.ک: همان، ص14
    4. ↑ ر.ک: همان، ص17
    5. ↑ ر.ک: همان، ص18
    6. ↑ ر.ک: آل‌طیب، سید علی، ص39؛ متن کتاب، ص23
    7. ↑ ر.ک: همان، ص63-164؛ همان، ص43-127
    8. ↑ ر.ک: همان، ص89-127؛ همان، ص65-‌97
    9. ↑ ر.ک: همان، ص133-155؛ همان، ص101-‌119
    10. ↑ ر.ک: همان، 156-164؛ همان، ص120-‌127
    11. ↑ ر.ک: همان، ص156-157؛ همان، ص120-‌121
    12. ↑ ر.ک: همان، ص169؛ همان، ص131
    13. ↑ ر.ک: همان، ص199-213؛ همان، ص153-‌169
    14. ↑ ر.ک: همان، ص218؛ همان، ص169-‌170
    15. ↑ ر.ک: همان، ص243؛ همان، ص191
    16. ↑ ر.ک: همان، ص244-253؛ همان، ص192-‌202
    17. ↑ ر.ک: همان، ص255-277؛ همان، ص202-‌221
    18. ↑ ر.ک: همان، ص283؛ همان، ص225

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. آل‌طیب، سید علی، «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، قم، نشر باقیات، 1388.
    3. احمدوند، محسن، «حدیث‌شناسی: ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، قم، صحیفه خرد، 1387.
    4. بی‌نام، «ترجمه أصول الحديث و أحكامه في علم الدراية»، برگرفته از سایت «راسخون»، 24 آبان 1399


    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=أصول_الحديث_و_أحكامه_في_علم_الدراية&oldid=753763»