مفتون دنبلی، عبدالرزاق بن نجفقلی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۳۵

دنبلی، عبدالرزاق بیک‏

نام	دنبلی، عبدالرزاق بیک‏
نام‎های دیگر	دنبلی بیگلربیگی، عبدالرزاق بيگ بن نجفقلى بيگلربيگى مفتون
نام پدر	نجفقلى بيگلربيگى
متولد	1176ق
محل تولد	خوى
رحلت	1243 ق
اساتید
برخی آثار	المآثر السلطانية (تاريخ إيران و حروبها مع روسيا) «في نهاية القرن الثامن عشر و بداية القرن التاسع عشر الميلاديين» سفرنامه كروسینسكى: یادداشتهای كشیش لهستانی عصر صفوی (1725 - 1770)
کد مؤلف	AUTHORCODE04124AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، دنبلی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، مفتون (ابهام زدایی) را ببینید.

عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی (1176-‌1242ق)، متخلص به «مفتون»، نویسنده، ادیب، مورخ، شاعر پارسی‌گوی و مترجم زبان ترکی به فارسی بود. «مآثر سلطانیه» معروف‌ترین اثر اوست.

خاندان

وی فرزند نجفقلی خان بن شهباز خان بیگلربیگی معروف تبریز در دوران کریم خان زند بود. طایفه دنبلی از کردان خوی بودند و حکومت این ولایت از دوران صفویه با خوانین دنبلی و اجداد نجفقلی خان بود و پس از قتل نادرشاه افشار، دامنه حکومت خوانین دنبلی گسترده شد و به تبریز رسید و این شهر نزدیک به چهل سال تحت حکومت خوانین دنبلی بود^[۱].

ولادت

عبدالرزاق بیگ مفتون دنبلی در سال 1176ق، در خوی به دنیا آمد. وی از ده سالگی مقیم و گروگان دربار کریم خان زند بود و تا پایان عمر کریم خان، در شیراز به سر برد و مدتی نیز همراه علی‌مردان خان در اصفهان بود و پس از تصرف اصفهان به دست آقامحمدخان قاجار در سال 1200ق، عبدالرزاق بیگ با موافقت خان قاجار به تبریز بازگشت و از اوایل حکومت عباس‌میرزا نایب‌السلطنه در آذربایجان وارد دیوان انشا و به‌تدریج از بزرگان طراز اول دربار کوچک عباس‌میرزا شد^[۲].

مهارت‌ها

عبدالرزاق بیگ، در زمان خود از علمای بزرگ آذربایجان بود و در رشته‌های مختلف علمی نظیر شاعری و تاریخ‌نویسی و تراجم احوال و تذکره شاعران تبحر بسیار داشت و در ترجمه کتاب از زبان ترکی عثمانی به فارسی نیز دستی داشت^[۳].

سفر به مکه

در سال 1241ق، به سفر مکه رفت و چند ماهی بعد در تبریز درگذشت.

جایگاه ادبی

دنبلی یکی از شاعران مکتب ادبی بازگشت و به سهم خود در تغییر شیوه نگارش نظم و نثر در اوایل قاجار مؤثر بوده است^[۴].

آثار

تجربة الأحرار و تسلية الأبرار (درباره طایفه دنبلی و حکام موروثی آن تا زمان کریم خان زند و شرح احوال گروه بزرگی از علما و شعرای معاصر خود او)؛
ترجمه عبرت‌نامه (از زبان ترکی به فارسی)؛
جامع خاقانی؛
حدائق الأدباء»؛
حدائق الجنان (شرح احوال نویسنده در سال‌های اقامت در شیراز و مختصری درباره کریم خان و تراجم یک دسته از شاعران و علما و مشاهیر زمان)؛
حدیقه؛
حقائق الأنوار؛
دیوان قصاید و غزلیات؛
روضة الآداب و جنة الألباب؛
رياض الجنة (حاوی تاریخ سلسله دنبلی‌های خوی و تبریز)؛
شرح مشاعر ملاصدرا؛
مآثر سلطانیه (در تاریخ سلسله قاجاریه از فتحعلی خان قاجار پدر محمدحسن خان و جد آقامحمدخان قاجار تا سال 1241ق)؛
مثنوی ناز و نیاز؛
نگارستان دارا؛
همایون‌نامه (مثنوی‌ای در احوال مختار ثقفی)^[۵].

عبدالرزاق دنبلی، در تألیف کتاب تاریخ «زينة التواريخ»، با میرزا رضی تبریزی متخلص به بنده، از منشیان و دانشمندان بزرگ آذربایجان در نیمه اول قرن 13ق، همکاری داشته است^[۶].

پانویس

↑ ر.ک: یحیی‌آبادی، مرضیه
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان

منابع مقاله

یحیی‌آبادی، مرضیه، «عبدالرزاق دنبلی»، برگرفته از سایت مطالعات تاریخ معاصر ایران، چهارشنبه 12 آذر 1399

وابسته‌ها

المآثر السلطانية (تاريخ إيران و حروبها مع روسيا) «في نهاية القرن الثامن عشر و بداية القرن التاسع عشر الميلاديين»

سفرنامه كروسینسكى: یادداشتهای كشیش لهستانی عصر صفوی (1725 - 1770)

[1] ر.ک: یحیی‌آبادی، مرضیه

[2] ر.ک: همان

[3] ر.ک: همان

[4] ر.ک: همان

[5] ر.ک: همان

[6] ر.ک: همان

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۲۷: / خط ۲۷: @@
 |برخی آثار
 | data-type="authorWritings" |[[المآثر السلطانية (تاريخ إيران و حروبها مع روسيا) «في نهاية القرن الثامن عشر و بداية القرن التاسع عشر الميلاديين»]]
+[[سفرنامه كروسینسكى: یادداشتهای كشیش لهستانی عصر صفوی (1725 - 1770)]]
 |- class="articleCode"
 |کد مؤلف
@@ خط ۳۲: / خط ۳۳: @@
 |}
 </div>
+{{کاربردهای دیگر|دنبلی (ابهام‌زدایی)}}
+{{کاربردهای دیگر|مفتون (ابهام زدایی)}}
+'''عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی''' (1176-‌1242ق)، متخلص به «مفتون»، نویسنده، ادیب، مورخ، شاعر پارسی‌گوی و مترجم زبان ترکی به فارسی بود. «[[المآثر السلطانية (تاريخ إيران و حروبها مع روسيا) «في نهاية القرن الثامن عشر و بداية القرن التاسع عشر الميلاديين»|مآثر سلطانیه]]» معروف‌ترین اثر اوست.
-{{کاربردهای دیگر|دنبلی (ابهام زدایی)}}
+==خاندان==
+وی فرزند نجفقلی خان بن شهباز خان بیگلربیگی معروف تبریز در دوران کریم خان زند بود. طایفه دنبلی از کردان خوی بودند و حکومت این ولایت از دوران صفویه با خوانین دنبلی و اجداد نجفقلی خان بود و پس از قتل نادرشاه افشار، دامنه حکومت خوانین دنبلی گسترده شد و به تبریز رسید و این شهر نزدیک به چهل سال تحت حکومت خوانین دنبلی بود<ref>ر.ک: یحیی‌آبادی، مرضیه</ref>.
+==ولادت==
+عبدالرزاق بیگ مفتون دنبلی در سال 1176ق، در خوی به دنیا آمد. وی از ده سالگی مقیم و گروگان دربار کریم خان زند بود و تا پایان عمر کریم خان، در شیراز به سر برد و مدتی نیز همراه علی‌مردان خان در اصفهان بود و پس از تصرف اصفهان به دست آقامحمدخان قاجار در سال 1200ق، عبدالرزاق بیگ با موافقت خان قاجار به تبریز بازگشت و از اوایل حکومت عباس‌میرزا نایب‌السلطنه در آذربایجان وارد دیوان انشا و به‌تدریج از بزرگان طراز اول دربار کوچک عباس‌میرزا شد<ref>ر.ک: همان</ref>.
+==مهارت‌ها==
+عبدالرزاق بیگ، در زمان خود از علمای بزرگ آذربایجان بود و در رشته‌های مختلف علمی نظیر شاعری و تاریخ‌نویسی و تراجم احوال و تذکره شاعران تبحر بسیار داشت و در ترجمه کتاب از زبان ترکی عثمانی به فارسی نیز دستی داشت<ref>ر.ک: همان</ref>.
-'''عبدالرزاق بيگ دنبلی''' (1176-1242ق)، متخلص به مفتون، ادیب، مورخ، قرآن‌پژوه آذری زبان
+==سفر به مکه==
+در سال 1241ق، به سفر مکه رفت و چند ماهی بعد در تبریز درگذشت.
-== ولادت ==
+==جایگاه ادبی==
-او پسر نجفقلى بيگلربيگى فرزند شهبازخان دنبلى، از شعرا و فضلا و نويسندگان قرن سيزدهم هجرى بود كه در 1176ق در خوى زاده شد.
+دنبلی یکی از شاعران مکتب ادبی بازگشت و به سهم خود در تغییر شیوه نگارش نظم و نثر در اوایل قاجار مؤثر بوده است<ref>ر.ک: همان</ref>.
-پدرش در خوى و سپس در تبريز حكومت مى‌كرد و باج‌گزار كريم خان زند و از خانان بزرگ و بانفوذ آذربايجان به شمار مى‌رفت كه در روزگار حكومت كريم‌خان به فرمان وى به حكومت آذربايجان منصوب شد. پدر دنبلى در ده سالگى او را با عنوان «گروگان» به شيراز روانه ساخت و عبدالرزاق چهارده سال از عمر خود را در آن‌جا گذراند.
+==آثار==
-==تحصیلات==
+# تجربة الأحرار و تسلية الأبرار (درباره طایفه دنبلی و حکام موروثی آن تا زمان کریم خان زند و شرح احوال گروه بزرگی از علما و شعرای معاصر خود او)؛
+# ترجمه عبرت‌نامه (از زبان ترکی به فارسی)؛
-وی در جست‌وجوى مُلك پدر و نياكانش به خوى و تبريز رفت؛ اما فرصت را از دست رفته يافت.
+# جامع خاقانی؛
+# حدائق الأدباء»؛
-از اين روى نزد فقها و علما و شعراى عصر به فراگيرى دانش پرداخت و در علوم رايج زمان و ادب فارسى و خوش‌خطى، توانا شد و پس از مرگ كريم‌خان (1193ق)، به آذربايجان بازگشت و در روزگار فترت پس از كريم‌خان به اصفهان رفت و به آقا محمدخان و فتحعلى‌شاه قاجار پيوست و از مقربان و رجال به نام دربار فتحعلى‌شاه شد و به دليل معلومات گسترده‌اش، نزد ميرزا ابوالقاسم قايم‌مقام به سرعت از احترام و بزرگى برخوردار شد.
+# حدائق الجنان (شرح احوال نویسنده در سال‌های اقامت در شیراز و مختصری درباره کریم خان و تراجم یک دسته از شاعران و علما و مشاهیر زمان)؛
+# حدیقه؛
-عبدالرزاق در زندگى خود با سه دوره مهم هم روزگار بود:
+# حقائق الأنوار؛
+# دیوان قصاید و غزلیات؛
-# عصر كريم خان زند و جانشينان او (1209 - 1163 ه.ق)؛
+# روضة الآداب و جنة الألباب؛
-# عصر آقا محمدخان قاجار، مؤسس سلسله قاجار (1211 - 1200ق)؛
+# رياض الجنة (حاوی تاریخ سلسله دنبلی‌های خوی و تبریز)؛
-# عصر فتحعلى شاه قاجار (1250 - 1212ق).
+# شرح مشاعر ملاصدرا؛
+# مآثر سلطانیه (در تاریخ سلسله قاجاریه از فتحعلی خان قاجار پدر محمدحسن خان و جد آقامحمدخان قاجار تا سال 1241ق)؛
-وى در اين دوران، جنگ‌ها و روى‌دادهاى فراوانى را از نزدیک ديد و از آن‌ها در شهيرترين كتاب خود، مآثر سلطانيه گزارش كرد و به شرح تاريخ قاجار تا 1241ق پرداخت و وقايع اين دوران را با دقت شرح داد.
+# مثنوی ناز و نیاز؛
+# نگارستان دارا؛
+# همایون‌نامه (مثنوی‌ای در احوال مختار ثقفی)<ref>ر.ک: همان</ref>.
-به گفته ملك‌الشعراى بهار، سبک عبدالرزاق شيوه‌اى ميان جوينى و وصاف و شيخ بود و در شعر نيز به شيوه شاعران پيشينى عراقى و سلجوقى مى‌سرود و در نثر و نظم از بزرگان پارسى زبانش مى‌توان برشمرد. مفتون تخلص شعرى اوست.
+عبدالرزاق دنبلی، در تألیف کتاب تاریخ «زينة التواريخ»، با میرزا رضی تبریزی متخلص به بنده، از منشیان و دانشمندان بزرگ آذربایجان در نیمه اول قرن 13ق، همکاری داشته است<ref>ر.ک: همان</ref>.
-==وفات==
+==پانویس==
+<references />
-گفتنى است، مفتون كه او را در تذكره‌ها مورخ و شاعر خوانده‌اند، در 1241 به حج رفت و در 1243 در تبريز درگذشت.
+==منابع مقاله==
+[http://www.iichs.ir/News-992/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%82-%D8%AF%D9%8F%D9%86%D8%A8%D9%84%DB%8C/?id=992 یحیی‌آبادی، مرضیه، «عبدالرزاق دنبلی»، برگرفته از سایت مطالعات تاریخ معاصر ایران، چهارشنبه 12 آذر 1399]
-==آثار==
-حدايق الجنان، تجربة الاحرار و تسلية الابرار، روضه الاًّداب و جنةالالباب، حقايق الانوار، حدائق الادباء، شرح مشاعر [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، مثنوى ناز و نياز، نگارستان دارا، مآثر سلطانيه، جامع خاقانى، همايون نامه، الشعر و الشعرا، و...، از آثار اويند.
 ==وابسته‌ها==
@@ خط ۷۱: / خط ۸۱: @@
 [[المآثر السلطانية (تاريخ إيران و حروبها مع روسيا) «في نهاية القرن الثامن عشر و بداية القرن التاسع عشر الميلاديين»]]
+[[سفرنامه كروسینسكى: یادداشتهای كشیش لهستانی عصر صفوی (1725 - 1770)]]
 [[رده:زندگی‌نامه]]
-[[رده:شهریور (99)]]
+[[رده:شاعران]]